پسروی دریا و تشنگی سدها، میانکاله را خشک کرد

خشک‌سالی در جزیره اسرارآمیز میانکاله به دلیل پسروی دریا و تشنگی سدها گسترش یافته و اکنون پرندگان مهاجر و میهماناش در پاییز از عطش تشنگی می‌سوزند. پاییز، فصل مهاجرت پرندگان زمستان گذران و سیبری نشین به زیستگاه‌های مازندران آغاز می‌شود و این پرندگان زیبا از خشک‌سالی ذخیره گاه زیست کره، نالان هستند. آوا و غریو پرندگان میانکاله دیگر شور و نوای گذشته را ندارد و آوایشان سمفونی و تراژدی است که در مرگ میانکاله به هوا برخاسته است.

میانکاله غم‌های زیادی را در سینه دارد، از بوتولیسم که هرساله چند ده هزار قربانی روی دستش می‌گذارد تا چاه‌های غیرمجاز و تصرف رودخانه‌ها و آبی که به میانکاله نمی‌رسد و کام دشت‌ها و مهمانانش تشنه است. وسعت دشت‌های میانکاله بیش از ۶۸ هزار هکتار است و آمار و ارقام‌ها نشان می‌دهد که تاکنون ۲۰ درصد این تالاب به وسعتی حدود ۱۵ هزار هکتار خشک شده است.

طرح نجات بخشی و احیای تالاب میانکاله با آنکه تهیه شد اما در اجرا با ضعف‌هایی روبرو است و مقرر بود هفت مترمکعب آب در ثانیه از بالادست روانه تالاب شود که همچنان به آن نرسیده است.

عقب نشینی دریا از عوامل خشکی تالاب

آب منطقه‌ای مازندران یک ضلع اجرای طرح احیا و نجات بخشی تالاب میانکاله هست و مسئول تأمین آب آن به شمار می‌رود، محمدابراهیم یخکشی، مدیرعامل آب منطقه‌ای میانکاله، با بیان اینکه تالاب میانکاله، ساحلی است، عقب نشینی دریا را از جمله عوامل بروز خشکی تالاب مطرح کرد و گفت: رودخانه‌های منتهی به تالاب نیز کوچک هستند و آب چندانی برای ورود به تالاب ندارند.

وی با بیان اینکه طبق تصمیم شورای مدیریت بحران قرار شد بخشی از آب از رودخانه نکا به تالاب منتقل شود، افزود: آب نکارود به دریا می‌رود و در سال گذشته به رغم مشکلات بخشی از آب سد را برای تالاب رهاسازی کردیم که تا حدودی توانست احیابخش باشد. تالاب میانکاله برای احیای نیازمند چند میلیارد لیتر آب هست که تأمین آب دشوار به شمار می‌رود.

یخکشی با اشاره به تهیه طرح نجات بخشی میانکاله خبر داد و گفت: برای احیای آن آب زیادی نیاز داریم و باید به صورت ملی تهیه شود و برای احیای تالاب یا باید منتظر باشیم دریا پیش روی داشته باشد یا آنکه آب مورد نیاز را تأمین کنیم.

موضوع پیشروی دریا حالا حالاها مقدور نیست و میانکاله دستش از آب‌های خزر کوتاه است و چندان به برنامه‌های ساحل نشینان هم برای احیای آن امیدی نیست و با تداوم روند خشکسالی، احتمال وقوع پدیده بوتولیسم و مرگ پرندگان دور از انتظار نیست.

اجرایی نشدن مصوبات احیای تالاب میانکاله

حسینعلی ابراهیمی، مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران با بیان اینکه قرار بود هفت مترمکعب آب در ثانیه برای تالاب تأمین شود، افزود: فقط ۱.۳ مترمکعب آب به مدت ۱۰ روز در سال قبل تأمین شده است. وی با اشاره به خشکی ۱۵ هزار هکتار از سطح تالاب طی دوره ۱۰ ساله افزود: باید آب منطقه هفت مترمکعب آب برثانیه را تأمین کند، افزود: از این میزان فقط بخش اندکی را تأمین کرد و مصوبه احیای تالاب روی زمین ماند.

وی با بیان اینکه پهنه زیستگاهی هر سال با تداوم خشک‌سالی محدود می‌شود، افزود: دستگاه‌های متولی باید مصوباتی را برای نجات بخشی تالاب داشتند، اجرا کنند زیرا در غیر این صورت هر سال شاهد وقوع پدیده بوتولیسم خواهیم بود.

ابراهیمی با اظهار اینکه در احیای تالاب میانکاله برنامه‌ها و مصوبات مختلفی داشتیم اما دستگاه‌های متولی اقدام خاصی در این زمینه انجام ندادند، افزود: یکسری اقدامات توسط محیط زیست انجام شده اما در سایر موارد شاهد اقدام خاصی نبوده‌ایم. مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران با اشاره به وقوع تلفات بوتولیسم طی دو سال گذشته افزود: احیای تالاب میانکاله باید به جد در دستور کار قرار گیرد.

محمد عمادی مدیر دفتر حفاظت آب‌های زیر زمینی آب منطقه‌ای مازندران نیز با بیان اینکه ۹۰ درصد آب مورد نیاز تالاب از دریا تأمین می‌شود، اظهار داشت: با توجه به اختلاف شیب توپوگرافی تالاب ودریا هرچقدر آب شیرین به تالاب تزریق شود، وارد دریا می‌شود بنابراین باید آب تالاب از دریا امین شود. استفاده از آب‌های سطحی از دیگر راهکارها برای نجات تالاب است، برای اجرایی شدن زنجیره ذخیره آب طرح آبن باید پیگیری شود.

مصوبه نجات بخشی تالاب میانکله بین دریا ساحل سرگردان مانده و در این بین، پرندگان مهاجر هرساله به تالاب می آیند وبخشی از آنان درگیر بوتولیسم و خشکی می‌شوند.

۲۵ نهر در حاشیه تالاب وجود دارد که آب آن هر ساله وارد تالاب می‌شد و تن بی جان را زندگی می‌بخشید و اکنون از این نهرها فقط نامی باقی است و ساخت مزارع پرورش ماهی در ضلع جنوبی و حفر ۱۵ هزار حلقه چاه، شیره دشت‌های حاشیه را مکید و آن را به کام مرگ کشاند.

اراضی حاشیه تالاب نیز از خشکی می‌نالند و کمبود آب سبب شده تا ۱۰ هزار هکتار از شالیزارها طی سال‌های قبل از مدار خرج شود. خشکی در میانکاله سبب از دست رفتن ۲۰ تا ۲۵ درصد تالاب میانکاله شده است و همکاری دستگاه‌های مختلف می‌تواند روزهای خوش را به این تالاب برگرداند.

گفتنی است، تالاب میانکاله برای احیای خود به سدهای گلورد چشمه نیاز دارد و سال قبل تنها بخش اندکی از آب مورد نیاز میانکاله از طریق سد انحرافی نکا رود به طول ۴۰ کیلومتر کانال اصلی و ۱۰ کیلومتر زهکشی از منطقه التیه پس از طی مسیر ۵۰ کیلومتری وارد تالاب شد که این میزان هم کام تالاب را سیراب نکرد.