لباس عجیب ورزشکاران ایرانی در المپیک، بار دیگر حاشیه‌ساز شد
کج‌سلیقگی در لباس المپیکی‌ها؛ تکرار یک تکرار
مانتوی سفید، شلوار و مقنعه مشکی، کت سفید، شلوار و تیشرت مشکی؛ این لباس ورزشکاران ایرانی در رژه رسمی المپیک ۲۰۲۴ پاریس بود.
اخبار سبز کشاورزی؛ نقش دوخته‌شده پرچم ایران در کنار ۵ حلقه المپیک روی لباس، تنها نمادی است که خاستگاه لباس‌ها را نشان می‌دهد.
اما حاشیه‌سازشدن پوشش ورزشکاران در المپیک، برای اولین‌بار نبود که اتفاق افتاد. لباس کاروان ایرانی برای المپیک ریو ۲۰۱۶ و لباس‌های بازی‌های المپیک توکیو ۲۰۲۰ هم چنین سرنوشتی داشت؛ با این تفاوت که امسال حتی قبل از اعزام ورزشکاران، هیچ رونمایی رسمی‌ای انجام نشد تا احتمالاً کمیته ملی المپیک خود را از موج تکرار انتقادها در امان نگه دارد و اعزام آنان با این لباس‌ها بدون رونمایی قبلی تبدیل به تیری شد که از کمان در رفته است.
سی‌ویکم تیرماه بود که خبرگزاری «تسنیم» در خبری با عنوان «رونمایی از لباس بانوان ایران برای حضور در افتتاحیه المپیک»، عکسی از لباس زنان در این رویداد بین‌المللی را منتشر کرد.
عکسی که فقط مانتوی سفید ساده آویزان‌شده‌ای روی چوب‌لباسی را نشان می‌داد و کاربران فضای مجازی نیز در موج انتقادهای خود این پرسش را مطرح کردند: «مگر قرار است تیم پزشکی به المپیک اعزام کنیم؟»
البته در نهایت هیچ رونمایی رسمی‌ای اتفاق نیفتاد و در نهایت کاروان ایران در مراسم افتتاحیه بازی‌های المپیک ۲۰۲۴ پاریس با همین لباس‌ها رژه رفت.
خبرگزاری «ایسنا» نوشته است که در طراحی لباس ورزشکاران برای المپیک پاریس برخلاف المپیک توکیو، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و کارگروه ساماندهی مد و لباس، نقشی نداشته‌اند و هر اقدامی که تاکنون در این زمینه صورت گرفته، مربوط به کمیته ملی المپیک و وزارت ورزش و جوانان است.
تکرارِ یک تکرار
المپیک سال ۲۰۱۶ هم با چنین حاشیه‌هایی روبه‌رو بود. لباس‌هایی با ترکیب رنگ سورمه‌ای، آبی و نارنجی و با دوختی که حتی در عکس‌ها هم مشخص بود قرار است ورزشکاران ایرانی چه چیزی را به تن کنند؛ اما انتقادهای کارشناسان و طراحان مانع از این اتفاق شد.
تابستان سال ۱۳۹۵ «کامران بختیاری» به‌عنوان طراح جدید لباس‌های المپیک انتخاب شد و او در صفحه اینستاگرامش از تأیید لباس‌ها از سوی «کیومرث هاشـمی» رئیس وقت کمیته ملی المپیک، خبر داده بود. در نهایت کاروان ایران با لبـاس‌هایی بـا تـرکیب رنگ‌های سـفید، سـبز و قرمز، به‌عنوان نمادی از پرچم ایران اعزام شد.
تصاویر ورزشکاران در رژه امسال، نشان می‌دهد که حتی برای زنان پوشش ساده مقنعه مشکی انتخاب شده است. انتخاب چنین طراحی‌هایی نشان می‌دهد که در هر دوره، این رویکرد بدون توجه به نظرات کارشناسان حوزه مد و لباس باز هم تکرار می‌شود
با این اقدام امید می‌رفت که چهار سال بعد تدابیر بهتری اندیشیده شود، اما این‌بار هم موج انتقادها بود که به‌سوی تصمیم‌گیرندگان روانه می‌شد.
خبرگزاری ایسنا نوشته است: اما این‌بار ماجراهای انتقادها متفاوت بوده و بیشتر از سوی طراحانی که خود در فرآیند انتخاب حضور داشتند، مطرح شد.
آن‌ها با انتشار طراحی‌های خود در فضای مجازی، درباره فرآیند کار شورای انتخاب لباس کاروان ایرانی المپیک توکیو انتقاد کردند. بنابراین این‌بار اگرچه فراخوان برای طراحی لباس وجود داشت، ولی گلایه طراحان به نبود عدالت در انتخاب‌ها برمی‌گشت. در نهایت ورزشکاران مرد با کت‌وشلوار سرمه‌ای و ورزشکاران زن با مانتو فیروزه‌ای، روسری سرمه‌ای و شلوار سفید عازم توکیو شدند.
بااین‌حال، تصاویر ورزشکاران در رژه امسال نتشان مـی‌دهـد که حتی برای زنان، پوشش ساده مقنعه مشکی انتخاب شده است. انتخاب چنین طراحی‌هایی نشان می‌دهد که در هر دوره، این رویکرد بدون توجه به نظرات کارشناسان حوزه مد و لباس باز هم تکرار می‌شود.
نشان‌دادن فرهنگ ملی در لباس سایر کشورها
بیشتر گـلایه کـاربران فـضای مجازی کارشناسان به این برمی‌گردد که چرا از انبوه المان‌های ایرانی در طراحی این لباس‌ها استفاده نشده و بیشترین تصویری که منتشر می‌کنند، لباس ورزشکاران کشور مغولستان است.
لباس این کشور با طراحی نقوشی منحصربه‌فرد تلاش برای نشان‌دادن تاریخ این کشور دارد. سریلانکا هم یکی دیگر از کشورهایی است که از نمادهای سنتی در طراحی خود استفاده کرده. برخی دیگر از کشورها هم مثل اسپانیا و ایتالیا، بیشتـر بـه‌دنـبال طراحی‌هـای کـاربردی‌تر بوده‌اند.
نقش یوز لباس تیم ملی فوتبال به‌عنوان یک نماد
یـادآوری پیـراهـن تیـم مـلی فوتـبال در جام‌جهانی ۲۰۱۴ ، یکی از معدود مواردی است که علاوه‌بر زیبایی، گویای یک هدف محیط‌زیستی بود.
«آرش نورآقایی» فعال حوزه گردشگری که ایده‌پرداز این طرح بوده است، درباره ایده چاپ عکس یوز می‌گوید: «منشأ این اتفاق یک بحران محیط‌زیستی در ایران بود که اثر خود را در ایران گذاشت؛ هرچند که چیزی که ما طراحی کرده بودیم، می‌توانست در صحنه جهانی هم نمود پیدا کند. بعد از آن هم طرح «درنای سیبری» را برای والیبال زدیم، اما به دلایل مختلف اتفاق نیفتاد.»
به‌گفته او، طرح یوز حاصل تلاش دو ساله یک تیم بود: «یک خواست از بالا به پایین نبود و از پایین به بالا اتفاق افتاد؛ به این معنا که یک گروهی از مردم می‌خواستند که این اتفاق بیفتد و در واقع یک کمپین بین‌المللی بود. ما می‌خواستیم نشان دهیم که یوز به‌عنوان رأس هرم گوشت‌خواران محیط‌زیست کشور ما در خطر است. اگر او در خطر باشد، طعمه او هم در خطر است. وقتی آن‌ها در خطر باشند، یعنی گونه‌های گیاهی در خطر هستند و با درخطر‌بودن گونه‌های گیاهی، خاک ایران نیز به خطر و بیابان‌زایی اتفـاق می‌افتد؛ بنابراین یک منطق پشت این ماجرا بود.»
نورآقایی معـتقد است که در واقع این مباحث باید در متن جامعه نمود پیدا کند و مردم در جریان قرار بگیرند: «این موضوع به یـک مسـئله فرهـنگی بازمی‌گردد. فدراسیون متولی حاضر نـیست که با هنرمندان و صاحب‌نظران صحبت کند و نظر آنان را جویا شود. در واقع در اینجا موضوع خوب یا بدبودن لبـاس نیـست و مسئله اصـلی به تصـمـیم‌گیری‌های فرهنگی بازمی‌گردد که جایگاهی ندارد. به‌همین دلیل هـم کـه جـامعه و صاحب‌نظران هیچ جایگاهی در این تصمیم‌گیری‌ها ندارند، حتی اگر اتفاق خوبی هم بیفتد، باز هم با نقد مواجه است.»
او درباره حاشیه‌های طرح یوز نیز توضیح می‌دهد: «با وجود اینکه تبدیل به یک نمونه موفق بین‌المللی شد، اما باز هم وقتی به دولت رسید، با حاشیه روبه‌رو شد؛ چرا که طرح ما روی پیراهن تیم ملی چاپ نشد. بعد از چاپ طـرحی کـه طـرح مـا نبود، حواشی‌ای ایجاد شد که این یوز آفریقایی است، تصویر از اینترنت گرفته شده و غیره. بااین‌حال کـار خـوبی انجام شد، اما این نمونه‌ها نـشان مـی‌دهـد کـه در کشور ما حاشیه‌ها هسـتند که حرف می‌زنند و خود متن اهمـیت نـدارد؛ بـه ایــن دلیـل که آموزش‌های لازم داده نمـی‌شود و سراغ صاحب‌نظران نمی‌روند.»
به اعتقاد او، اگر وزارت ورزش هم پـیش از این قضیه از لباس رونمایی کـرده و به رسانه‌ها پاسخ داده بود، شـاید چنین مسائلی هم به وجود نمی‌آمد.
انتخاب‌های شخصی
«خاتون شهبازی» طراح لباس و مدیرعامل «چیا مد»، درباره چرایی حاشیه‌سازشدن طراحی لباس‌های ورزشکاران المپیک در هر دوره توضیح می‌دهد: «زمانی که یک رویداد، ملی است، افراد تصمیم‌گیر نباید شـخصی تصمیم بگیرند. به‌جای این تصمـیمات، یک اعلان و اطلاع‌رسانی عمومی انجام شود تا همه طراح‌های ایران کار خود را ارائه دهند؛ اعلام کنند که چه المان‌ها و کیفیتی لازم است و برای این کار چهار سال وقت دارند.»
او درباره طرح این دوره توضیح می‌دهد: «نام برندهای خوبی پای لباس این دوره از ورزشکاران المپیک دیده می‌شود؛ پس مشخص است که دستور کار خوب نبوده. ظاهراً وقتی به المپیک می‌رسیم، سلیقه‌ها اهمیت دارد. بنابراین اصلاً فکر نکنید که برندهایی که این لباس را طراحی کرده‌اند، نام‌آشنا نیستند؛ بلکه زیرساخت خوب دارند و باکیفیت هستند. در واقع مسئله این نیست که طراح و تـولیدکننده مسئول هستند، موضوع اصلی این است که چه کسی و با چه تخصصی این لباس را تأیید کرده است. ضمن اینکه امثال این افراد، هیچ‌گاه پاسخگوی آبروی ملی نیستند. آیا یک استان ما به اندازه کشور مغولستان نبود که المان‌های آن در طراحی استفاده شود؟»
به اعتقاد او، حداقل کاری که می‌توانستند انجام دهند این بود که لباس اقوام ایرانی را انتخاب می‌کردند: «فکر می‌کنم برای چنین کاری که نماد آبروی یک ملت است، باید فراخوان ملی منتشر شود تا از انحصار خارج شود. بنابراین الان مسئله طراحی نیست، بلکه افراد تصمیم‌گیرنده هستند که براساس چه شاخص‌هایی چنین طرحی را انتخاب کرده؟ حتی این لباس‌ها دوخت خوبی نداشتند؛ یعنی در ایران یک خیاط خوب هم وجود ندارد؟»
واکنش‌ها و انتقادها به طراحی‌های لباس کاروان ایران درحالی‌ست که هنوز پاسخ رسمی‌ای از سوی کمیته ملی المپیک ایران داده نشـده کـه چـرا هـر دوره اقتدامات سلیقه‌ای انجام می‌شود و صاحب‌نظران و کارشناسان خبره در این تصمیم‌گیری‌ها نقشی ندارند./پیام ما
