گذر از هفت‌خوان صادرات عسل

مزرعه سبز: گستردگی و تنوع اقلیمی ایران از پتانسیل‌ها و توانایی‌هایی است که در حوزه دامپروری و زنبورعسل از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

بنابر آخرین آمارها، افزون‌بر 98 هزار زنبورستان در کشور وجود دارد که در حدود 10 میلیون و پانصدهزار کندو در آن‌ها برای تولید عسل مورد استفاده قرار می‌گیرند. بیش از 36 هزار زنبوردار در گوشه و کنار کشور در شرایط سخت و ناهموار به کار مشغولند که با تمام سختی‌ها، تولید عسل ایران را در جهان در مقام چهارم قرار داده است.

کندوهای فوق به‌صورت بومی(در حدود 320 هزار واحد)

و مدرن(حدود 10 میلیون و یکصد هزار)، بیش از 110 هزار تن عسل تولید می‌کنند که بیش از نیاز مصرف داخلی است و باید بخشی از آن‌ها صادر شود.

اگرچه 250 اتحادیه و تعاونی زنبورداری در سراسر کشور به‌نوعی حافظ منافع اعضای خود هستند، اما آنچه در عمل باید انجام شود، به اجرا درنمی‌آید.

زنبورداران گلایه‌های بسیاری در چگونگی اشتغال خود دارند که گاه آنها را با مجموعه‌ای از عوامل بازدارنده و گاه غیرقابل حل مواجه می‌نماید.

فهرست مشکلات زنبورداران

• کندوداران باید پیوسته به دنبال مناطقی باشند که بتواند برای کلنی‌های آن‌ها و زنبورهایشان گرده و شهدگل فراهم نماید، چرا که زنبورها اگرچه در حوزه دامپروری قرار می‌گیرند اما با گاو، گوسفند یا مرغ تفاوت ساختاری دارند و نمی‌توان مثلا آنها را در یک سالن یا اصطبل نگهداری و تغذیه نمود. بنابراین کندوداران در واقع باید تمام زندگی خود را با مشتقات بسیار در بیابان‌ها،مراتع و دامنه کوه‌ها سپری نمایند تا زنبورهایشان را به پرواز درآورند. آنها به ناچار باید از مناطق سردسیر به استان‌های جنوبی نقل‌مکان کرده و در این راستا باید تا چند نوبت جابه‌جا شوند که هزینه‌های بسیاری به آنها تحمیل می‌شود.

• مشکل آفات و بیماری‌های زنبور همانند سایر جانوران و دام‌ها، پیوسته وجود داشته و زنبورداران باید مراقب آنها باشد. در شرایط اقتصادی کنونی و قطع ارتباطات مالی و تجاری با تولیدکنندگان داروهای مرتبط، هم اکنون قیمت این داروها تا 300درصد افزایش‌یافته که تهیه داروهای با کیفیت از عهده همگان برنمی‌آید. همین امر موجب خسارت و از بین رفتن جمعیت زیادی از زنبورها گردیده که بنابر شواهد تا 40درصد از جمعیت زنبورها را در برمی‌گیرد.

• آنگاه که صحبت از زنبوردار و دادن آمار و افزایش تولید و … می‌رسد، مسئولان سخنرانان قابلی! می‌شوند، اما هنگامی که بحث از لزوم حمایت و رفع مشکلات زنبورداران می‌گردد؛ هیچ‌کس پای به میدان نمی‌گذارد. گویی به‌طور کلی هیچ فردی در این عرصه مسئولیتی ندارد.

• زنبورداران، به دلیل نقش زنبورها در گرده‌افشانی و تولید محصولات کشاورزی از سوی بسیاری از کشورها حمایت شده و کمک‌های گاه بلاعوض و یارانه‌های مالی به آن‌ها تعلق می‌گیرد. حتی کشورهایی مانند عراق و ترکیه چنین حمایت‌هایی از زنبورداران خود می‌نمایند. زنبورداران تقریبا در تمام زمینه‌ها از حمل‌ونقل گرفته تا بیمه، تامین دارو، شکر و سایر ملزومات، دچار مشکلات عدیده هستند. به‌عنوان مثال گران شدن شکر (ماده غذایی زنبورها در دوره‌های زمستانی و ماه‌های بدون گل و گیاه) یکی از این معضلات است.

• وجود قوانین دست‌وپاگیر در ایران که سازمان‌های متعدد و موازی تاثیرگذار که هریک به‌طور جداگانه قوانین و ضوابط خود را دارند؛ از عوامل بازدارنده در فعالیت‌های زنبورداران و انگیزه‌کشی در آنها است.

• قوانین مزاحم یکی از عمده مشکلات صادرات عسل و فشار آوردن به تولیدکنندگان است، چرا که اگر زنبوردار امکان فروش محصول خود را نداشته و ناتوان از تامین نیازهای مالی خود باشد، به‌تدریج از ادامه فعالیت ناامید خواهد شد. در جایی که سرانه مصرف عسل در ایران حدود 1300 گرم برآورد می‌شود و عسل تولیدی بیش از این مقدار است، تنها راه ادامه فعالیت زنبورداران، صادرات این محصول و مشتقات جانبی آن است تا هم درآمدی برای کل کشور به وجود آید و هم زنبورداران توان و فرصت ادامه تولید را داشته باشند.

• در کشورهای پیشرفته، کشاورزان از زنبورداران برای کمک به باروری بیشتر و تلقیح گل‌ها و افزایش تولید کمک گرفته و بابت آن هزینه پرداخت می‌کنند. در حالی که هنوز این فرهنگ کاری در ایران جاری نشده و برای زنبوردار، جایگاه‌های اتراق ایجاد نمی‌شود و وزارتخانه نیز در این مسیر کمک نمی‌کند.

ماهنامه دام و کشت و صنعت- شماره ۲۶۱ - اسفند ۱۴۰۰