قدیمی‌ترین عسل‌های جهان
ماهنامه دام و کشت و صنعت – شماره ۲۷۴- اردیبهشت ۱۴۰۲
عسل به دست آمده از زنبورهای عسل، قدمتی به اندازه حیات بشر دارد و از اعصار باستانی نه فقط به دلیل مزایای غذایی که از جنبه‌های داروئی و آرایشی نیز مورد استفاده قرار گرفته است، به همین دلیل زنبورداری نقش بسیار مهمی به درازای صدها هزار سال در زندگی انسان داشته است. انسان‌های اولیه نقاشی‌هایی از چگونگی زنبورداری بر روی دیوارهای غارهای محل سکونت خود ترسیم کرده‌اند که قدمت آن‌ها به دوره‌های پیش از تاریخ می‌رسد.
اخبار سبز کشاورزی ؛ به عنوان مثال یک قطعه از نقاشی در یک غار پیش از تاریخ در اسپانیا نشان‌دهنده مردی است که توسط زنبورها محاصره شده و او در حال جمع‌آوری عسل است که توسط دانشمندان دیرینه‌شناس به عنوان دلیلی برای قدمت زنبورداری آورده شده است و به نظر کارشناسان بین 7 تا 15 هزار سال از آن می‌گذرد.
در نقاشی دوره‌های میانی زندگی بشر، آثاری در هندوستان نیز به دست آمده و مشابه نقاشی غار اسپانیا بین 11 تا 15 هزار سال قبل از میلاد قدمت دارد.
قدیمی‌ترین عسل از معبد فرعون تات و گرجستان
در سال 1922 در معبد فرعون تات(TUT) عسلی یافت شد که متعلق به 3 هزار سال قبل و هنوز قابل خوردن بود. کوزه‌های عسل یافت شده به نظر می‌رسید برای ادامه زندگی پس از مرگ او در قلمرو الهی آینده‌اش باشند. هزاران سال، عسل به‌منزله یک مایع طلایی در مصر قلمداد می‌شد، چرا که بخش مهمی از جیره غذایی مصریان بود و نیز به‌عنوان دارو و برای مداوای زخم و جراحات پوستی به کار برده می‌شد. گفته می‌شود که ملکه کلئوپاترا برای حفظ زیبایی خود با مخلوطی از شیر و عسل استحمام می‌کرد.
برای اهلی کردن زنبورهای عسل، در ابتدا استوانه‌هایی از گل یا خاک رس استفاده می‌شد که برای مصریان باستانی عملی فرهنگی و اقتصادی قلمداد می‌شد. زنبورعسل و کندوهای آن‌ها در خطوط هیروگلیف مصریان قدیم دیده می‌شوند. مومیایی کردن در مصر باستان با کمک عسل، موم و یک رزین که آن هم از محصولات تولیدی توسط زنبورها است، انجام می‌شد.
حال پرسش آن است که آیا عسل یافت شده در مقبره (TUT)، قدیمی‌ترین عسل است؟
قطعا این‌گونه نیست؛ چرا که عسل قدیمی‌تری نیز وجود دارد. بر اساس یک گزارش که در سال 2012 ارائه شد، قدیم‌ترین عسل در گرجستان و در نزدیکی شهر تفلیس است که در سال 2003 یافت شد. تخمین زده می‌شود که قدمت این عسل 5 هزار و 500 سال باشد که با این حساب بیش از دو هزار سال از عسل مصری قدیمی‌تر است. آنچه در این یافته‌ها اهمیت داشت، سه نوع عسل متفاوت شامل زیرفون(گیاه نمدار)، تمشک و گل‌های مرتعی بود.
مشابه مقبره‌های مصر باستان، یک مقبره نیز متعلق به یکی از زنان اشرافی بود که در ظروف سرامیکی برای زندگی پس از مرگ او مقداری عسل ذخیره شده بود.
آنچه در مورد این عسل‌ها بسیار اعجاب آمیز بود، امکان خوردن آن‌ها پس از چند هزار سال بود. پرسشی که در این جا مطرح می‌شود آن است که چگونه پس از گذشت این مدت، عسل‌ها هنوز قابل خوردن بودند. دلیل سالم ماندن این عسل‌ها به چند ویژگی ارتباط دارد که شامل: ضدباکتری بودن، مقادیر زیاد قند نسبت به میزان آب و اسیدیته پائین آن است.
اسیدیته: اکثریت قریب به اتفاق باکتری‌ها قادر به ادامه زندگی در یک اسیدیته متوسط هستند. تعداد زیادی از عملکرد پروتئین‌ها در درون سلول نیز در یک فضای اسیدی انجام می‌شود. اسیدیته عسل توسط برخی از آنزیم‌ها و با شکستن ملکول‌های قند به وجود می‌آید که همین عامل باعث جلوگیری از فعالیت باکتری‌ها می‌شود.
مقدار قند: شیرینی عسل به دلیل فعالیت زنبورها در تبخیر آب شهد جمع‌آوری شده و غلیظ کردن آن به دست می‌آید. به دلیل همین غلظت بالای قند، عسل قادر است تا رطوبت هوای اطراف را جذب نماید و با 18 درصد رطوبت عسل می‌تواند یک محیط بسیار خشک برای فعالیت باکتری‌ها و میکروب‌ها باشد و فقط زمانی که آب به آن اضافه شود، باکتری‌ها توان فعالیت خواهند داشت. باید توجه نمود که میزان آب عسل نباید از 25 درصد بیشتر شود.
ترکیبات ضدمیکروبی: عسل دارای ساختاری شیمیایی است که می‌تواند فعالیت میکروب‌ها را متوقف نماید. پراکسید هیدروژن اولین ماده به دست آمده از آنزیم‌های هضم‌کننده است که برای شکستن کربوهیدرات‌ها به کار برده می‌شود و دیواره‌های سلولی میکروب‌ها توسط پراکسید هیدروژن تخریب می‌شود.
عسل، آن‌گونه که توضیح داده شد، از هزاران سال قبل به عنوان غذا، تامین سلامتی، امور بهداشتی و زیبایی و در مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می‌گرفته و به دلیل قابلیت سالم ماندن در درازمدت، در صورت قرار گرفتن در شرایط محیطی مناسب می‌تواند تا سال‌های طولانی ذخیره شود.
ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۷۴- اردیبهشت ۱۴۰۲
