خوراک دام و طیور را از کجا تهیه کنیم؟

به گزارش اخبار سبز کشاورزی؛ بسیاری نیز با نصب آسیاب میکسر در داخل واحد پرورشی، خودشان به مخلوط‌کردن مواد اولیه خریداری شده به میکس و مصرف آن اقدام می‌نمایند.

خوراک دام و طیور شامل هر نوع مواد غذایی است که برای تغذیه حیوانات و پرورش آن‌ها استفاده می‌شود. این مواد غذایی می‌توانند شامل: غلات، برگ‌ها، فرآورده‌های حاصل از منابع گیاهی و حیوانی، پروتئین حیوانی، مواد معدنی و ویتامین‌ها و ... باشند.

هر چند امروزه تولید‌کنندگان تخصصی خوراک دام و طیور در کشور، همواره با مشکلات و مصائب عدیده‌ای دست به گریبان هستند؛ که بسیاری از مشکلات، مانند کوهی عبورناپذیر در برابر صنعت تولید این محصول، هرگونه پیشرفت را از کارخانه‌داران سلب نموده است.

بسیاری از این مشکلات نه تنها باعث انفعال صنعت تولید خوراک دام و طیور شده است؛ بلکه به صورت کاملاً نامحسوس، مزارع پرورشی را نیز درگیر و در نهایت، ضرر خود را به کل پیکره صنعت دامپروری، پرورش طیور و اقتصاد کشور وارد می‌سازد.

از جمله این مشکلات که ریشه در سنت قدیم پرورش دام و طیور در ایران دارد، ساخت و تولید خوراک در داخل محوطه مزارع پرورشی توسط دامدار یا مرغدار است که در دنیای مدرن دامپروری و پرورش مرغ، عملی کاملاً غیرعلمی و مشکل‌آفرین است.

با وجود اینکه سالیان سال است که متخصصان تغذیه و صاحبان صنعت خوراک دام و طیور، تولید خوراک در داخل مزارع پرورشی را منع نموده؛ و هشدارهای خود را در مورد اثرات مخرب این رفتار غیرعلمی ابراز داشته‌‌اند: ولی متاسفانه تاکنون این اعتراض‌ها و هشدارها راه به جایی نبرده است.

حال به صورت مختصر و فهرست‌وار به گوشه‌‌هایی از ایرادهای تولید خوراک در داخل مزارع می‌پردازیم:

با توجه به نداشتن شناخت تخصصی بسیاری از دامداران از علم تغذیه، به‎ ویژه در ارزیابی‌های کیفیت مواد اولیه و نبودن ساده‌‌ترین دستگاهای کیفیت‌سنجی مواد خام در مزارع، عملاً آنالیز و تعیین میزان مواد مغذی موجود در مواد خام ورودی در مزارع، برای دامداران امکان‎پذیر نیست. از طرفی ارسال نمونه از مواد خام ورودی به آزمایشگاه‌های تخصصی تغذیه برای دامداران اکثراً زمان‌بر و از لحاظ اقتصادی هزینه‌بر است.

بنابراین بسیاری از دامداران ترجیح می‌‌دهند براساس مشاهده ظاهری مواد اولیه و با تکیه بر تجربه و اعتماد به فروشنده، اقدام به خرید بسیاری از مواد خام اولیه و نهاده‌های مورد احتیاج خود کنند؛ که در اکثر موارد مشکلات بسیاری برای دامداران به‌وجود می‌‌آورد. در حالی که کارخانجات تولید خوراک دام با تکیه‌بر آزمایشگاه‌های مجهز خود و با توجه به حجم بالای خرید نهاده‌ها و مواد خام اولیه، به‌راحتی کیفیت مواد اولیه ورودی خود را تحت کنترل دارند و در مواردی که توانایی انجام بعضی از آزمایش‌ها را نداشته ‌باشند با قراردادهای بلندمدتی که با آزمایشگاهای خصوصی معتبر دارند؛ آزمایش‌های تخصصی تغذیه‌ای آنها از لحاظ هزینه‌ای نسبت به ارسال نمونه از جانب دامدار، بسیار اقتصادی‌‌تر خواهد بود.

با احترام به تمامی دامداران و کارشناسان عزیز شاغل در مزارع، باید یادآور این نکته شد که در مقام مقایسه نسبت به متخصصان تغذیه شاغل در کارخانجات خوراک دام و طیور، آگاهی کمتری نسبت به علم تغذیه به‌ویژه در تولید خوراک دارند. از طرفی دستگاه‌های موجود در مزارع مانند: ترازو، آسیاب و میکسر، هیچ‌گاه به دقت و کارآیی دستگاه‌های موجود در کارخانجات نبوده و اکثراً خوراک تولیدی آنها یکنواختی مناسبی ندارد.

در بحث ریزمغذی‌ها که به‌وسیله میکسرهای عمدتاً مستهلک مزارع، به خوبی مخلوط نمی‌‌شود؛ در نتیجه قابلیت زیست‌فراهمی مواد مغذی موجود در خوراک را پایین آورده که درنهایت پتانسیل تولیدی گله کاهش می‌‌یابد. این در حالی است که در کارخانجات تولید خوراک، وجود تجهیزات مدرن تولیدی و بازرسی و کالیبراسیون به‌موقع آنها و همچنین حضور متخصصان تغذیه در تمام مراحل مختلف تولید، باعث افزایش کیفیت خوراک تولیدی در این کارخانجات می‌‌شود.

نکته دیگر اینکه، خرید مواد خام اولیه توسط کارخانجات در حجم بسیار بالایی نسبت به مزارع دام و طیور صورت می‌‌گیرد؛ بنابراین هزینه حمل و نقل مواد اولیه برای کارخانجات به‌مراتب کمتر از هزینه حمل و نقل این مواد برای مزارع است. این مهم در مقیاس بالا، در قیمت نهایی خوراک تمام‌شده برای دامدار، می‌تواند بسیار تعیین‌کننده باشد.

بسیاری از کارخانجات خوراک دام و طیور در شهرک‌‌های صنعتی قرار دارند که به‎وسیله ریل و ایستگاه‌های قطار با بنادر مختلف کشور در ارتباط هستند و در آینده‌ای نه‎چندان دور، حمل و نقل مواد اولیه از محل تخلیه آن(بنادر) تا محل هدف(کارخانجات) به‎راحتی و با سیستم ریلی، قابل انتقال است.

در چنین شرایطی، نه‌تنها هزینه حمل و نقل مواد خام بسیار اقتصادی خواهد بود؛ بلکه از رفت‌وآمد بیش از اندازه کامیون، تریلی و ... در سطح جاده‌های کشور کاسته خواهد شد و هزینه‌‌های جانبی همچون: هزینه‌های استهلاک این وسایل حمل‌ونقل و استهلاک و بازسازی جاده‌ها نیز کاهش می‌یابد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۸۹-مرداد ۱۴۰۳