مراقبت از دام‌ها در مقابل استرس گرمایی
مراقبت از دام‌ها در مقابل استرس گرمایی؛کره زمین، این روزها درجه حرارت‌های بی‌سابقه‌ای را تجربه می‌کند و شدت گرما غیرقابل باور شده است.
کره زمین، این روزها درجه حرارت‌های بی‌سابقه‌ای را تجربه می‌کند و شدت گرما حتی در بعضی از حوزه‌هایی جغرافیایی مانند اروپا غیرقابل باور و تحمل شده است.
اخبار سبز کشاورزی؛ طبیعی است که سایر جانداران و ازجمله دام‌ها نیز تحت‌تاثیر گرما قرار گرفته و دچار رنج و آسیب شوند. در این جا وظیفه دامداران است که امکانات و برنامه‌ریزی درستی برای کاهش اسیب‌ها به آنها مهیا نمایند.
برخی از نشانه‌های استرس گرمایی در دام‌ها عبارتند از: امتناع از دراز کشیدن روی زمین، تجمع و دورهم جمع شدن به‌ویژه در اطراف آبشخورها و جوی و نهرهای آب، قرار گرفتن در معرض حرکت باد و یا رفتن به سمت سایه‌بان‌ها و زیردرخت‌ها، آب پاشیدن به بدن و سعی در مرطوب کردن خود با فرو بردن سر در آب، نوشیدن نامتعارف آب، شدت‌یافتن تنفس و درنهایت بالا رفتن درجه حرارت مقعدی است.
تنفس با دهان باز، بیرون‌زدگی زبان، ترشح بزاق مفرط و باز کردن پاهای جلو برای امکان تنفس بیشتر از سایر علائم استرس گرمایی در دام‌ها هستند. اما چنانچه اقدام مناسبی در جهت پائین آوردن درجه حرارت بدن آن به‌عمل نیاید، ممکن است به مرگ آنها منتهی شود.
استرس گرمایی، علاوه‌بر موارد فوق می‌تواند بر روند غذاخوردن، نرخ رشد و زاد و ولد دام‌ها نیز اثر بگذارد.
کارشناسان فهرستی از اقداماتی که می‌توانند برای اجتناب از آسیب‌های استرس گرمایی به دامداران کمک کنند، ارایه کرده‌اند که به شرح زیر می‌باشند.
مدیریت گاوها در هوای گرم
1- اطمینان از دسترسی گاوها به آب تمیز و کافی که در معرض آفتاب مستقیم نباشد.
در هوای گرم نوشیدن آب توسط گاوها بین ده تا بیست درصد افزایش می‌یابد.
2- از جابه‌جایی غیرضروری گاوها اجتناب شود و در صورت ضرورت، این کار در اوایل صبح انجام گیرد. گاوها برای برطرف کردن تنش ناشی از گرمای روز، نیاز به زمان کافی دارند، بنابراین نباید آنها را در بعدازظهرها جابه جا کرد.
3- اجازه دادن به گاوها برای رفتن به داخل اصطبل و رها شدن از تابش گرم افتاب.
4- کم کردن فواصل حرکت دام بین اصطبل و چراگاه
5- کاهش زمان نگهداری دام‌ها در فضای باز و جمع کردن آنها در مکانی محدود.
6- تغذیه دام‌ها در اواخر روز به جای صبح‌ها، این کار باعث می‌شود که حرارت ناشی از تخمیر مواد در شکمبه آنها طی ساعات خنک شب از بدن‌شان خارج شود.
7- مهیا کردن سایه‌بان، سایه‌بان‌ها را می‌توان با رنگ‌های روشن رنگ‌آمیزی و یا با مواد عایق حرارت پوشانید. سایه درخت‌ها نیز می‌تواند مکان مناسبی برای دور ماندن گاوان از تابش مستقیم آفتاب باشد.
8- درجه حرارت بالا بر روند باروری گاوها اثر می‌گذارد. گاوداران باید در چنین شرایطی از گاوهای ماده مراقبت کافی به عمل آورند.
9- باید اقدامات کافی در کنترل مگس‌ها در هوای گرم به عمل آورد چرا که این حشرات می‌توانند ناقل برخی از بیماری‌ها باشند.
10- پس از شیردوشی می‌توان محل استقرار گاوها را در اصطبل با اسپری و پراکنده کردن آب، خنک کرد
11- به حرکت درآوردن هوا در محل استقرار گاوها و ایجاد یک باد ملایم برای برطرف کردن گرمای سطح بدن آنها با نصب پنکه‌های سقفی برای به گردش درآوردن هوا در زمان استراحت دام‌ها در کاهش حرارت بدن آنها بسیار موثر است.
12- توجه ویژه به گاوهای بیمار و خوراندن اکترولیت‌های کافی به آنها به دلیل احتمال ناتوانی آنها در تامین آب و غذای مورد نیاز.
مدیریت گوسفندها در هوای گرم
1- از آنجایی که معمولا گوسفندها از طریق رها شدن در چراگاه تغذیه می‌شوند، باید سایه‌بان کافی ازقبیل درخت‌هات در دسترس آنان باشد، ضمن آن که مشکل مگس را نیز باید مورد توجه قرار داد. در صورت لزوم و نبود امکانات کافی، می‌توان آنها را در محل اصطبل‌ها تغذیه کرد.
2- حرکت دادن، جمع‌آوری، جابه‌جایی و حمل و نقل آنها باید در هوای خنک اوایل روز و یا در اواخر بعد از ظهرها انجام شود.
3- توجه خاص به بره‌ها، به دلیل آن که آنها نسبت به گوسفندهای مسن در برابر استرس گرمایی حساسیت ببیشتری دارند.
4- مراقبت در دادن غذای کافی به آنها در ساعات خنک به‌منظور جبران غذانخوردن آنها در ساعات گرم روز.
5- اطمینان داشتن از دسترسی گوسفندان به آب کافی، تمیز و خنک.
6- در صورت نگهداری دام‌ها در فضای اصطبل باید از تهویه مناسب و کافی و جریان هوا برخوردار باشند و تراکم آنها نباید در حد بالا باشد. یک مترمربع برای هر گوسفند بزرگ و هفت دهم مترمربع برای هر بره بین 25 تا 30 کیلوگرم باید در نظر گرفته شود.
7- تامین رطوبت کافی به میزان مناسب و ایجاد جریان هوا برای خنک کردن آنان.
مدیریت هوای خنک مستمر
برای مدیریت مراتع به دامداران توصیه می‌شود که به منظور رشد کافی گیاهان از چرای بیش از حد در آنها خودداری کنند. دامداران باید توجه داشته باشند که نباید بیش از حد فرصت بازیابی از چراگاه استفاده کنند و در صورتی که رشد علف‌ها کند باشد باید یک دوره تناوبی 24 تا 28 روز را در نظر بگیرند.
آب
گاوهای شیرده در هر روز بین 120 تا 140 لیتر آب نیاز دارند و یک میش 70 کیلوگرمی بیش از 7 لیتر آب می‌نوشد و چنانچه در شرایط شیر دادن باشد این مقدار افزایش می‌یابد.
باید برای آبخوری‌ها فضای کافی ایجاد نمود تا دام‌ها به محض احساس تشنگی بتوانند آب کافی بنوشند. در صورت لزوم باید آبخوری‌های اضافی در مراتع و نزدیک اصطبل‌ها قرار داد تا استرس دسترسی دام‌ها به آب کاهش یابد.
ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۳۰۰ - امرداد و شهریور ۱۴۰۴
