مزایا و معایب کشت برنج چند ساله

کشت غلات بر اساس خواص ژنتیکی آن‌ها معمولا به صورت سالیانه به اجرا در می‌آید و این که قرار باشد مثلا یک برنج چند سال پی در پی در زمین باقی‌مانده و بتوان از آن محصول قابل توجهی برداشت نمود، اندکی دور از ذهن است، اما چنین برنجی می‌تواند مزایای بسیاری چون حذف هزینه‌های آماده‌سازی هر ساله زمین، تهیه نشاء، هزینه‌های کارگری و سایر موارد مشابه گردد. هر چند که نگرانی‌هایی چون ایجاد زمینه برای گسترش آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز و مقاوم شدن آن‌ها در مقابل سموم، فشردگی خاک، نیاز به آبیاری مداوم نیز وجود دارد.

اخبار سبز کشاورزی؛ حال بزرگترین عملیات آزمایشی بر روی کشت چنین برنجی در جهان در کشور چین در حال اجرا است. میزان برداشت از چنین برنجی مشابه برنج‌های معمولی است و ضمن صرفه‌جویی در به‌کارگیری اراضی بیشتر، صرفه‌جویی‌های بسیاری نیز برای کشاورزان خرده‌پا به وجود آورده است.

طبق اظهارات محققان شاغل در این برنامه، نتایج به دست آمده می‌توانند امیدوارکننده باشند، چرا که امکان تولید غذای بیشتری را فراهم می‌کند. ابهامی که در کشت چنین برنجی وجود دارد غیرقابل پیش‌بینی بودن آن در پاره‌ای از موضوعات است، چرا که کشت‌های فصلی هنوز دارای مزایایی نسبت به این محصول جدید هستند.

تقریبا تمامی برنج‌ها می‌توانند چند ساله باشند، به دلیل آن که بر خلاف گندم، جو یا ذرت، پس از برداشت محصول قادر به تولید جوانه‌ها و ساقه‌های جدید هستند، اما مشکل اساسی، محصول اندک در برداشت دوم است که موجب شخم زدن زمین و آماده کردن آن برای کشت بعدی می‌شود.

حال این برنج جدید، برخلاف انواع دیگر، محصول قابل توجهی تولید می‌نماید. محققان گونه جدید را از تلاقی یک برنج وحشی آسیایی با یک برنج دائمی نیجریه‌ای به‌دست آورده‌اند که روند تحقیقات و عملیات آن چند دهه به درازا کشیده شده است. در سال 2018 یک واریته از این برنج(PR23) در اختیار کشاورزان چین قرار داده شد تا به شکل انبوه آن را کشت نمایند. در سه منطقه کشت برنج مذکور به کشاورزان گفته شد که به مدت پنج سال و سالی دوبار می‌توانند آن را برداشت کنند.

برنج مذکور به مدت 4 سال میانگین محصول 6/8 تن برای هر برداشت در هکتار داشت که اندکی بیش از برنج‌های سنتی و معمولی است. در سال پنجم اما مقدار محصول کاهش یافت و پیشنهاد گردید تا مجددا عملیات کشت به اجرا درآید. در مقایسه با برنج‌های سنتی، این برنج موجب بهبود خاک و حفظ عناصر غذایی آن و کربن و ازت گردید. علاوه بر آن، بهره‌وری آب نیز بهبود یافت، اگر چه به دلیل میزان بارندگی در آن مناطق، موضوع تامین آب چندان مشکلی به نظر نمی‌رسید.

یکی دیگر از موضوعات مهم برای محققان میزان تولید گازهای گلخانه‌ای توسط این برنج بود، چرا که وجود مزارع دائمی برنج یکی از منابع مهم تولید گاز متان است که در گرم شدن هوای زمین نقش مهمی دارد.

مقایسه دو نوع برنج

اولین پرسش آن است که آیا کشت چنین برنجی برای کشاورزان منافعی نیز در بر دارد؟ برای پی بردن به این موضوع، محققان چگونگی تولید یک برنج سنتی با PR23 را مقایسه کردند. برای آماده‌سازی زمین، نشاکاری و سایر هزینه‌ها، هر دو برنج در سال اول شرایط یکسانی داشتند اما برای هر یک سال بعد، هزینه‌های برنج جدید نصف برنج سنتی بود و هر هکتار به 68 تا 77 روز کارگر کمتر نیاز داشت که چنین مزایایی برای کشاورزان جذاب به نظر می‌رسید.

برای سال جاری، کشور چین برنج جدید را در زمره 29 واریته برنج‌های مورد کشت توسط کشاورزان قرار داد تا در 27 میلیون هکتار اراضی کشت برنج، کاشته شود. شاید یکی از بزرگترین مزایای این برنج کاهش مشقات زنان و کودکانی است که بیشترین زحمات کشت برنج و نگهداری مزارع بر دوش آن‌ها است.

مادران فرصت بیشتری برای توجه و مراقبت از اعضا خانواده را خواهند داشت و به بچه‌ها رسیدگی بیشتری خواهند کرد. کشاورزان برنج کار نیز فرصت خواهند داشت تا با انجام کارهای جنبی، درآمدهای جانبی داشته باشند.

محققان به مخاطرات کشت چنین برنجی نیز توجه دارند، چرا که زمان طولانی حضور محصول در مزرعه موجب اجرای کمتر عملیات آماده‌سازی اراضی و تکثیر عوامل بیماری‌زا و آفات می‌شود. آفات می‌توانند در شرایط ثابت مزرعه به زندگی خود ادامه دهند، چرا که مکان‌های زمستان گذرانی آن‌ها تخریب نمی‌شود و انواعی از ویروس‌ها به طور پیوسته منتقل می‌شوند.

مشکل دیگر تکثیر علف‌های هرز به علت شخم نخوردن زمین است و دفعات مصرف علف‌کش را بالا می‌برد. همچنین، این دسته از اراضی پس از برداشت محصول نهایی و به منظور برداشت حجم عظیمی از ریشه‌ها و بقایای گیاهی نیازمند انجام کار بیشتری هستند.

در نظر است که این برنج چند ساله در 17 کشور آسیایی و آفریقایی مورد کشت قرار گیرد، ضمن آن که چندین کشور آسیایی که اراضی آن‌ها تحت خطر فرسایش قرار دارند می‌توانند با کشت این برنج موجب پایداری خاک شوند.