تامین مواد آلی خاک با کود سبز

مشکل فقدان یا کاهش موادآلی خاک به معضلی جهانی مبدل شده است. علل و دلایل آن به چگونگی بهره‌برداری از اراضی کشاورزی، کشت‌های بدون تناوب چندساله و استفاده افراط‌گرایانه از کودهای شیمیایی است.

اخبار سبز کشاورزی؛ اگر چه تامین غذا برای جمعیت رو به افزایش کره زمین ضرورتی انکارناپذیر است، اما توجه و حفظ بستر مناسب برای تولید همان محصولات کشاورزی از الزاماتی است که باید کشاورزان آن را مدنظر داشته باشند.

حیات زیرین خاک که مشتمل بر انواع میکروارگانیسم و تک‌سلولی‌های مهیاکننده مواد و عناصر غذایی برای گیاهان است، تضمین کننده رشد و تولید محصول از ابتدا تا انتهای این چرخه است که بدون وجود مواد آلی، آب، خاک و هوا رسیدن به آن مرحله میسر نخواهد بود.

مواد آلی بر روی زمین حاصل پوسیده شدن بقایای گیاهی و تبدیل آن‌ها به هوموس توسط میکروارگانیسم‌های موجود در آن است. این مواد تا زمانی نه چندان دور در حدود 4 درصد از حجم خاک‌ها را به‌طور متوسط در بر می‌گرفت، اما متاسفانه بنا بر عللی که قبلا ذکر شد در بسیاری از مناطق کشاورزی دنیا به حدود یک درصد و در کشور ایران به کمتر از یک درصد کاهش یافته که تداوم این وضعیت می‌تواند بر فیزیک خاک و تولید محصولات کشاورزی موثر باشد.

یکی از بهترین راه‌های افزایش موادآلی و بازسازی خاک مزارع، کشت گیاه به عنوان کود سبز است. این اقدام نه فقط کاری بسیار آسان است، بلکه می‌تواند به بهبود خاک و افزایش عناصر غذایی آن کمک نماید. این کار فقط بخش اندکی از هزینه‌هایی مانند استفاده از کودهای شیمیایی است. گیاهانی که به عنوان کود سبز می‌توان به کشت آن‌ها اقدام نمود، متاسفانه از فراموش‌شدگان گیاهان در حال‌حاضر هستند. این گیاهان هیچ نیازی به دادن کود ندارند، چرا که هدف از کشت چنین گیاهانی در داخل باغ یا مزرعه، برگرداندن آن‌ها به داخل زمین است.

در مناطق گرمسیر می‌توان آن‌ها را در پائیز و در مناطق سردسیر در بهار کشت کرد، حتی در صورت مناسب بودن شرایط از نظر آب و هوا، کشت آن‌ها پس از برداشت محصول نیز امکان‌پذیر است.

تفاوت بین کشت پوششی و کود سبز

کود سبز معمولا مدت زیادی در مزرعه باقی نمی‌ماند، اما یک گیاه پوششی اغلب در پائیز کشت شده و تا پایان زمستان و رسیدن بهار در مزرعه وجود دارد و با فرا رسیدن بهار برداشت و یا شخم‌زده و در خاک دفن می‌شود.

گیاه منبع کود سبز معمولا پس از جوانه زدن و پس از ایجاد پوشش کامل بر روی خاک، که می‌تواند چند هفته باشد در حالت کاملا سبز و در حال رشد، به خاک برگردانده می‌شود. پس از این اتفاق، تمام اندام‌های گیاه با حجم زیاد از موادغذایی به خاک اضافه می‌شوند.که اساسا باید قبل از اجرای کشت محصول اصلی باشد.

افزودن کود سبز به زمین بهترین گزینه برای پایداری خاک، افزایش مواد ارگانیک، و دادن انرژی لازم به خاک است. بسته به این که چه نوع گیاهی به عنوان کود سبز استفاده می‌کنید، می‌توان به تثبیت ازت در خاک نیز کمک کرد.

زمان کشت کود سبز

بسته به منطقه جغرافیایی، کشت کود سبز متفاوت است. در مناطق گرمسیر از اوایل پاییز و در حوزه‌های با آب و هوای سرد از آغاز بهار می‌توان اقدام کرد. انواع گیاهان خانواده نخود مانند یونجه، شبدر و باقلا و نیز خردل برای این کار مناسبند.

بسته به نوع گیاه، تمام طول این دوره از کاشت تا دفن گیاه در زمین می‌تواند بین 4 تا 8 هفته طول بکشد. از آنجایی که سرزمین ایران بیشتر متمایل به گرم و خشک است، این کار باید قبل از اجرای کشت اصلی انجام شود. پیش از کشت گیاهانی نظیر گوجه‌فرنگی، فلفل، بادمجان، ذرت یا هر نوع سبزی دیگر می‌توان این کار را انجام داد. در مناطق سرد با آغاز گرم شدن هوا کشت کود سبز امکان‌پذیر است.

روش کشت کود سبز

کودهای سبز نیاز چندانی به آماده‌سازی زمین ندارند. پس از یک شخم سطحی می‌توان بذرپاشی کرد و روی بذرها را با اندکی خاک پوشانید. در کشت بهاره کود سبز به دلیل وجود رطوبت در خاک و هوای مناسب، بذرها در اندک زمانی جوانه می‌زنند. در صورت وجود بارندگی نیاز به آبیاری نیست.

نتیجه آن که به دلیل ضعف خاک‌های کشاورزی و کمبود موادآلی در آن‌ها بهتر است که هر چند سال یک‌بار اقدام به کشت کود سبز نمود و یا حتی بقایای مزارع سبزی را پس از برداشت به داخل خاک برگرداند.