تغذیه باغات در مرحله تورم جوانه‌ها
محلول‌پاشی در مرحله تورم جوانه‌ها یکی از کلیدی‌ترین مراحل محلول‌پاشی در باغات میوه است. هم‌زمان با شروع مرحله تورم جوانه‌ها، یک‌سری از عناصر غذایی
محلول‌پاشی در مرحله تورم جوانه‌ها یکی از کلیدی‌ترین مراحل محلول‌پاشی در باغات میوه است. هم‌زمان با شروع مرحله تورم جوانه‌ها، یک‌سری از عناصر غذایی از دیگر اندام‌های گیاه به سمت جوانه‌ها حرکت می‌کنند که سه عنصر ازت(N)، روی(Zn) و بُر(B) در این‌جا‌به‌جایی مهم‌تر از سایر عناصر می‌باشند.
اخبار سبز کشاورزی ؛ دکتر علی اکبری ، دکترای گیاه پزشکی | دلیل اهمیت محلول‌پاشی در این مرحله، نیاز فوق‌العاده زیاد جوانه‌ها برای رشد سریع اولیه و عدم جذب عناصر از طریق ریشه‌ها در این مرحله از رشد گیاه می‌باشد. بین مرحله شروع به رشد در بخش هوایی درخت (مرحله تورم جوانه‌ها و گرده‌افشانی جزو اولین مرحله رشد هر گیاه است) و شروع فعالیت سیستم ریشه‌ای برای جذب عناصرغذایی، یک اختلاف فاز یک تا دو هفته‌ای وجود دارد.
در این مرحله حساس و اساسی، برای تولید و عملکرد درخت که نیاز بسیار زیادی به عناصرغذایی دارد، ذخیره خود درخت تعیین‌کننده است. هر چقدر ذخیره عناصر غذایی درخت بالاتر باشد، گرده‌افشانی موفق‌تر و به عبارتی محصول بیشتر و عملکرد بهتری خواهیم داشت.
برای افزایش ذخیره غذایی درخت، باید از فصل رشد قبل، اقدامات تغذیه‌ای لازم را صورت داد. بهترین زمان اقدام محلول‌پاشی بعد از برداشت، کوددهی خاکی شهریور و مهرماه و محلول‌پاشی مرحله تورم جوانه‌ها است.
محلول‌پاشی مرحله تورم جوانه‌ها، با شروع به حرکت و باز شدن جوانه‌ها آغاز می‌شود. در این مرحله، فلس‌های روی جوانه‌ها از هم فاصله گرفته و ضریب جذب آنها افزایش می‌یابد.
ازت: نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که به دنبال مصرف ازت و تجمع آمونیوم در شاخساره و جوانه‌ها، بیوسنتز پلی‌آمین‌ها و آرژنین افزایش یافته و چون این ترکیبات در تقسیمات سلولی نقش دارند، در نتیجه افزایش تقسیم سلولی و درنهایت افزایش گل‌انگیزی برای سال آینده را به دنبال خواهد داشت.
ازت سبب تامین هیدرات کربن لازم برای جوانه‌های تازه تشکیل یافته می‌شود و از این جهت سال‌آوری در درختان میوه را کاهش می‌دهد. به‌طور مثال، ازت موجود در کود «فروت‌ست»(Fruit set؛ کودی که مواد غذایی مورد نیاز درختان را در فصل‌های سرد تامین می‌کند. این کود به عنوان کود بهاره نیز شناخته می‌شود و سبب افزایش مقاومت درختان در فصل سرد و باعث عملکرد بهتر بازدهی بالا می‌شود) موجب افزایش ٢ تا ٤ درصدی تشکیل میوه و افزایش رشد جوانه‌ها در درخت سیب شده است.
روی: روی از جمله عناصری است که نقش فوق‌العاده مهمی در رشد و عملکرد درختان دارد. بیدار شدن به موقع جوانه‌های رویشی و زایشی از خواب زمستانه و گرده‌افشانی موفق، مهم‌ترین نقش این عنصر در درختان است.
باغات مبتلا به کمبود روی دیرتر از باغات سالم از خواب بیدار می‌شوند، فاصله میانگره‌ها در درختان کوتاه شده و سرشاخه‌ها حالت جارویی پیدا می‌کنند.
آهکی بودن و واکنش بالای خاک‌ها در برخی مناطق، موجب تثبیت و غیرقابل استفاده شدن این عنصر در خاک و اندام‌های مختلف درخت می‌شود.
روی در تولید کلروفیل نقش دارد و موجب تسریع فعالیت‌های آنزیمی و فتوسنتز می‌شود. این عنصر در متابولیسم ازت، تشکیل رنگدانه، عطر و طعم محصول و سنتز ویتامین C نقش مهمی را ایفا می‌نماید.
روی (Zn) پیش‌ماده تولید هورمون اکسین، دیگر عنصر موثر در فرآیند «فروت‌ست» می‌باشد که دارای نقش اساسی در رشد، گرده‌افشانی و عملکرد درختان میوه می‌باشد و رشد جوانه‌های رویشی و زایشی را تحریک می‌نماید.
بُر: مطالعات نشان می‌دهد که به دنبال محلول‌پاشی در مرحله تورم جوانه‌ها، عنصر بُر از سایر اندام‌های درخت به سمت جوانه‌ها انتقال می‌یابد.
بُر عنصر کلیدی گرده‌افشانی و به عبارتی برداشت محصول است. طول عمر دانه گرده و طول لوله گرده مستقیما به عنصر بُر وابسته می‌باشد. در زمانی که کمبود خفیف باشد، به علت رشد ضعیف لوله گرده در خامه، تلقیح تخمک پس از گرده‌افشانی کاهش می‌یابد.
در شرایطی که کمبود بُر در باغ خیلی شدید باشد، خسارت این مرحله شبیه به خسارت سرمای شدید می‌باشد. کمبود بُر بیشتر در درون جوانه‌ها مهم است تا کمبود آن در خاک یا برگ. در اثر کمبود بُر، پرچم‌ها رشد نکرده و دانه گرده تشکیل نمی‌شود و مادگی گل‌ها کوچک باقی می‌ماند. محلول‌پاشی بُر پیش از باز شدن جوانه‌ها افزایش تشکیل میوه را به دنبال دارد.
در پسته، پوکی مرحله اول که در اواخر فروردین ماه رخ می‌دهد، به علت کمبود عنصر بُر می‌باشد. این عنصر به‌طور غیرمستقیم سبب افزایش قندها در شیره گل و جذابیت بیشتر آنها برای حشرات می‌شود.
همچنین بر جهت رشد سیستم‌های انتهایی ساقه و ریشه بسیار ضروری بوده و اولین علائم ناشی از کمبود آن به‌صورت توقف رشد جوانه انتهایی بروز خواهد کرد. در اثر کمبود بُر، ریشه‌ها ظاهری کوتاه و بوته مانند خواهند گرفت و در نتیجه نخواهند توانست در ابتدای فصل رشد به تامین سریع عناصر مورد نیاز گیاه بپردازند.
به‌طورکلی ترکیبات کودی حاوی عناصر«فروت ست» موجب حفظ تعداد گل‌های بیشتر و کاهش ریزش میوه‌ها می‌گردند. مطالعات نشان می‌دهد که در مرحله تورم جوانه‌ها، عنصر بُر از سایر اندام‌های درخت به سمت جوانه‌ها مهاجرت می‌کند و غلظت عنصر بُر جوانه‌ها در این مرحله چندین برابر حد معمول است.
بنابراین توصیه می‌شود علاوه بر محلول‌پاشی پس از برداشت در مرحله تورم جوانه‌ها نیز محلول‌پاشی با این عنصر تکرار شود.
ماهنامه دام و کشت و صنعت- شماره ۲۷۲- اسفند ۱۴۰۱
