قطع برق پمپ‌های کشاورزی «بدمصرف»

وزارت نیرو ۲۲۰ هزار کنتور هوشمند را روی چاه‌های کشاورزی نصب کرده تا بتواند به‌صورت لحظه‌ای میزان برداشت آب چاه‌ها را کنترل کند و از طرفی بتواند با قطع برق پمپ چاه‌های «بدمصرف» جلوی اضافه‌برداشت را بگیرد. این برنامه‌ای است که از سال‌های قبل به‌عنوان تکلیف وزارت نیرو در قانون آمده، اما اجرا نشده بود. نصب این ۲۲۰ هزار کنتور درحالی‌است که تعداد چاه‌های مجاز ۴۱۶ هزار حلقه اعلام شده و البته برآورد شده که حدود ۳۳۷ هزار حلقه چاه غیرمجاز نیز در کشور وجود دارد. علاوه‌براین، وزارت نیرو برنامه تخصیص آب نامتعارف به صنایع را اجرایی کرده است و تاکنون قرار است در این طرح ۹۷۸ واحد صنعتی از منابع نامتعارف مانند پساب و آب شیرین‌شده دریا آب دریافت کنند.

اخبار سبز کشاورزی ؛ زنگ خطر اضافه‌برداشت از منابع آب زیرزمینی از طریق چاه‌های مجاز و غیرمجاز، از چند سال قبل به صدا درآمده است. آن‌طور که وزارت نیرو اعلام کرده است، حدود ۸۰۰ هزار چاه در کشور وجود دارد که بخشی از آنها غیرمجاز و بخشی دیگر مجازند. مرکز پژوهش‌های مجلس این آمار را دقیق‌تر بیان می‌کند و می‌گوید تعداد چاه‌های مجاز ۴۱۶ هزار حلقه و تعداد چاه‌های غیرمجاز ۳۳۷ هزار حلقه است.

بر همین اساس، جمع کل چاه‌های کشور ۷۵۳ هزار حلقه، یعنی ۴۳ هزار حلقه کمتر از آمار وزارت نیرو است. این بدان معناست که ۵۵ درصد چاه‌های کشور مجاز هستند، هرچند وزارت نیرو پیش‌ازاین اعلام کرده بود به‌دلیل دشواری در اندازه‌گیری و نبود کنتور روی بسیاری از چاه‌ها، قادر نیست میزان دقیق برداشت از چاه‌ها را مشخص کند، اما تخمین می‌زند ۸۵ درصد منابع آب زیرزمینی را همین چاه‌های مجاز مصرف می‌کنند.

پیش‌ازاین وزارت نیرو در پروژه‌های مربوط به «طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی کشور» مکلف شده بود که روی ۳۶۰ هزار حلقه چاه، کنتورهای حجمی و هوشمند آب و برق نصب کند تا بتواند به‌طور همزمان میزان برداشت آب و مصرف برق را اندازه‌گیری کند.

از آنجا که پمپ چاه‌های کشاورزی برقی هستند، هدف از این‌ کار نیز محاسبه همزمان برق مصرفی پمپ و برداشت آب از چاه برای اندازه‌گیری دقیق میزان برداشت آب از چاه است. تا ابتدای امسال، آن‌طور که مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام کرده میزان پیشرفت پروژه، صفر بود، اما سخنگوی صنعت آب کشور می‌گوید وزارت نیرو حدود دوسوم از این وظیفه قانونی را تاکنون انجام داده است.

«عیسی بزرگ‌زاده»، روز گذشته در هفتمین نشست خبری‌اش در جمع خبرنگاران اعلام کرد که تاکنون ۲۲۰ هزار حلقه چاه به سیستم پایش و کنترل مجهز شده‌اند: «در هفت‌ماهه نخست امسال ۲۰ هزار و ۷۸۱ مشترک به‌عنوان پرمصرف و ۹۸۱ مشترک به‌عنوان بدمصرف شناخته شده‌اند.»

به‌گفته او، پایش چاه‌ها به‌صورت لحظه‌ای و آنلاین و از مرکز کنترل انجام می‌شود و مشترکان پرمصرف تذکر دریافت می‌کنند، اما برق مشترکان بدمصرف از مرکز محدود می‌شود؛ به‌نحوی که برق پمپ قطع می‌شود، ولی برقی مصارف دیگر مانند مصرف خانگی کشاورزان بدون قطعی باقی می‌ماند.

بزرگ‌زاده همچنین گفت: «۷۵ درصد مصرف آب کشاورزی توسط ۲۲۰ هزار چاه مورد استفاده قرار می‌گیرد که امسال برای نخستین‌بار پایش هم‌زمان برداشت آب و مصرف برق برای چاه‌ها انجام شده و درصورت اضافه‌برداشت، برق چاه‌ها محدود خواهد شد.»

تعریف «آب اقتصادی» در نقشه‌راه آب

موضوع دیگر صحبت‌های سخنگوی صنعت آب کشور، نقشه‌راه آب در بخش صنعت بود. بزرگ‌زاده گفت که براساس نقشه‌راه کشور، مصارف شرب و بهداشت به‌عنوان «آب اجتماعی» و مصارف آب در بخش‌های تولیدی و خدماتی به‌عنوان «آب اقتصادی» تعریف شده‌اند: «همه شهروندان حق دارند برای شرب و بهداشت از آب استفاده کنند و وظیفه ما هم تأمین این آب است؛ اما زمانی که آب در فعالیت‌های اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرد، دیگر به‌عنوان یک کالای اقتصادی است.»

بزرگ‌زاده گفت: «آب اقتصادی باید در جایی به مصرف برسد که بیشترین اثرگذاری را در ایجاد اشتغال و سرمایه‌گذاری داشته باشد.»

او همچنین گفت: «حجم بارگذاری منابع آب سطحی و زیرسطحی کشور حداقل دو برابر استاندارد جهانی است. باید کفه تأمین و مصرف آب در تعادل باشد، درصورت عدم تعادل در تأمین و مصرف ناترازی و ناپایداری در زیست‌بوم اتفاق می‌افتد.»

به گفته بزرگ‌زاده، در نقشه‌راه آب کشور، واژه «بازتخصیص» تعریف شده که به‌معنای تخصیص منابع آب نامتعارف شامل «پساب» و «آب دریا» است و در نخستین گام، صنایع پرآب‌بر و سودده شناسایی شده‌اند و تاکنون برای ۹۷۸ صنعت، آب بازتخصیص داده شده است.

تأمین آب صنایع از منابع نامتعارف

بر‌اساس جدول بازتخصیص آب به صنایع، منابع آب نامتعارف شامل سه بخش پساب، آب دریا و «سایر» است که منظور از سایر منابع مشخص نیست. تا پایان سال جاری ۹۷ واحد صنعتی پساب تصفیه‌شده با حجم بیش از ۹۴ میلیون مترمکعب دریافت می‌کنند. ۱۱۵ واحد، نزدیک به ۳۰ میلیون مترمکعب از آب شیرین‌شده دریا در اختیار می‌گیرند و ۸ واحد نیز ۹۴۳ هزار مترمکعب آب از سایر منابع نامتعارف دریافت می‌کنند.

به‌این‌ترتیب، بنابر برنامه‌ریزی وزارت نیرو، تا پایان سال جاری ۲۲۰ واحد صنعتی ۱۲۴ میلیون و ۹۶۷ هزار مترمکعب آب از منابع نامتعارف دریافت می‌کنند. تا پایان سال آینده، ۴۰۷ واحد صنعتی دیگر ۳۳۰ میلیون و ۶۹ هزار مترمکعب آب نامتعارف، تا پایان سال ۱۴۰۴، ۲۳۲ واحد صنعتی ۲۴۱ میلیون و ۲۵۲ هزار مترمکعب و در سال‌های بعد از ۱۴۰۴، ۱۱۹ واحد دیگر ۱۱۳ میلیون و ۵۹۶ هزار مترمکعب آب نامتعارف در اختیار می‌گیرند.

بزرگ‌زاده گفت: «این برنامه‌ریزی وزارت نیرو تا این لحظه است و به‌زودی صنایع بیشتری به این برنامه‌ریزی اضافه خواهند شد. این روش برای صنایع سودآور است؛ چون درصورت کمبود آب شرب و بهداشتی، وزارت نیرو ابتدا آب صنایع را قطع خواهد کرد، ولی با بازتخصیص آب و استفاده از منابع آب نامتعارف، دیگر آب صنایع قطع نخواهد شد و از طرفی منابع آب نیز حفظ خواهد شد.»

بنابر اعلام سخنگوی صنعت آب کشور، میزان استفاده از منبع پساب در این برنامه‌ریزی ۶۰۱ میلیون و ۲۳۲ هزار مترمکعب، از منبع آب دریا ۲۰۷ میلیون و ۳۶۸ هزار مترمکعب و از سایر منابع نامتعارف یک میلیون و ۲۸۵ هزار مترمکعب است و تاکنون برنامه‌ریزی برای تخصیص ۸۰۹ میلیون و ۸۸۵ هزار مترمکعب آب از منابع نامتعارف انجام شده است.

او همچنین گفت: «بنابر ملاحظات بهداشتی، عرفی و شرعی، صنایع خوراکی، آرایشی، بهداشتی، منسوجات و پوشاک از تخصیص آب‌های نامتعارف استثنا شده‌اند.»

برنامه‌های تأمین آب سیستان بدیل مطالبه حقابه نیست

بزرگ‌زاده درباره وضعیت تأمین آب در استان سیستان‌وبلوچستان نیز گفت: «در مناطقی از شمال استان که متأثر از حقابه ایران از رودخانه هیرمند بودند، برنامه‌ریزی کرده‌ایم که اولاً در کوتاه‌مدت با حفر چاه آب تأمین شود، در میان‌مدت ۲۷ میلیون مترمکعب آب از آبخوان شرقی تحصیص داده شده و در بلندمدت نیز انتقال آب شیرین‌سازی‌شده از دریا در دستورکار قرار دارد.»

سخنگوی صنعت آب کشور اضافه کرد: «استراتژی تأمین آب برای سیستان و بخشی از زاهدان این است که آب شرب و بهداشتی و آب مورد نیاز مشاغل، صنایع و خدمات کم‌آب‌بر از منابع پایدار داخلی تأمین شود، اما این اقدامات، بدیل مطالبه حقابه از رود هیرمند نیست و تأمین حقابه ایران از هیرمند، مطالبه ما از کشور افغانستان است.»

به گفته او، حقابه ایران از هامون برطرف‌کننده نیازهای کشاورزی و زیست‌پذیر کردن محیط خواهد بود./پیام ما