نخل‌داران فراموش می‌شوند
خرما میوه‌ای منحصر به‌فرد است که فقط تعداد انگشت‌شماری از کشورهایی که در حوزه‌های جغرافیایی مناسب رشد این درخت‌ها قرار دارند، می‌توانند سایر انسان‌ها را در مناطق دیگر جهان از طعم و خواص بی‌بدیل آن بهره‌مند سازند.
به گزارش اخبار سبز کشاورزی؛ اساساً درخت‌های نخل در کمربند گرم زمین رشد می‌کنند، بنابراین بیشترین میزان از نخلستان‌ها را می‌توان در کشورهای خاورمیانه، ایران، عراق، عربستان، مصر، اردن و در مسیر این کمربند اکثراً گرم مشاهده نمود.
ایران با داشتن حدود 260 هزار هکتار نخلستان از نظر سطح زیرکشت پس از عراق قرار دارد و برخلاف آن که تا چند سال قبل در رتبه اول تولید خرما در جهان قرار داشت، اما به دلیل توسعه کشت و بهسازی نخلستان‌ها در کشور مصر و عربستان، به رده سوم تنزل‌یافته اما همچنان یکی از صادرکنندگان عمده خرما در جهان است.
یکی از نکات مهم چه از دیدگاه‌های کلی حاکمیتی و چه در قالب مسئولیت‌های وزارتخانه جهادکشاورزی، وزارت صمت، بانک‌ها و ... توجه نداشتن به این حوزه از تولید یک محصول مهم است. به دلیل آن که اکثر نخلستان‌ها در مناطق کم‌برخوردار و محروم قراردارند، جمعیت قابل‌توجهی از کشاورزان این مناطق در امور پرورش نخل و تولید خرما فعالیت می‌کنند که از نظر اقتصادی، امنیتی، اشتغال‌زایی و حتی کمک به محیط‌زیست، نقش مهمی را برعهده دارند.
مصر با 1/8 میلیون تن خرما در جایگاه اول، پس از آن عربستان با 1/5 میلیون تن و در رتبه سوم ایران با 1/3 تا 1/4 میلیون تن، بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خرما در جهان هستند. گذشته از این خرمای ایران به‌دلیل بی‌توجهی در برداشت، فرآوری، بسته‌بندی و بازاریابی، عایدی بسیار کمتری(به نسبت میزان مشابه برداشت) از مصر و عربستان دارد.
خرمای تولید شده در کشور بیش از مصرف داخلی بوده و همه ساله تا 300 هزار تُن از آن به شکل‌های نه چندان مطلوب و بدون ارزش‌افزوده واقعی، صادر می‌شوند، در حالی که برخی از این خرماها نظیر خرمای «مجول»، گاه تا 20 دلار در هر کیلوگرم در کشورهای واردکننده به فروش می‌رسد.
بنابر گفته محسن رشید فرخی، رئیس انجمن ملی خرما، در سال 1401 میزان 300 هزار تن خرما به ارزش 350 میلیون دلار یعنی هرکیلوگرم در محدوده یک دلار صادر شده که نشانگر زیان فاحش نخل‌داران زحمتکش پس از یک سال فعالیت‌های طاقت‌فرسا در نخلستان‌ها است، چرا که خرمای با کیفیت ایران می‌تواند تا هر کیلوگرم 10 دلار ارز به کشور وارد کند.
نکته مهم در این متضرر شدن مستمر نخل‌داران، بی‌توجهی و به نوعی رها کردن موضوع توسط مسئولانی است که می‌باید با دیدگاه حفظ منافع این دسته از کشاورزان که گره خورده با منافع ملی است، ساز و کارهای لازم را در این بخش به وجود آورند.
براساس آمارهای سازمان خواروبارجهانی میانگین تولید خرما در هکتار، شش هزار و 250 کیلوگرم است، اما کشور مصر که به یکباره به جایگاه نخست تولید خرما دست‌یافته و تا 6 برابر این مقدار از واحد هکتار، خرما برداشت می‌نماید و حال آن که متوسط برداشت خرما در ایران در حاشیه 5000 کیلوگرم است که چرایی این تفاوت را باید مورد تحلیل و بررسی قرارداد.
ضعف سرمایه‌گذاری
از آن‌جایی که اکثریت نخل‌داران کشاورزان کم‌درآمدی هستند که حتی در صورت تمایل به بهسازی نخلستان‌ها قادر به تامین سرمایه و هزینه‌های مربوطه نیستند، دولت‌ها و وزارت جهادکشاورزی در جایگاه مسئول و مجری چنین الزاماتی، می‌باید همانند آنچه حکومت و دولت مصر برای نخل‌داران انجام داده، اقداماتی را انجام دهند.
شاید چندان توجیه‌پذیر نباشد که از بازار 13/5 میلیارد دلاری خرما در جهان، سهم ایران آن هم در جایگاه سومین تولیدکننده، فقط 350 میلیون دلارباشد.
جای خالی صنایع‌تبدیلی و تکمیلی
همین سهم اندک ایران از صادرات خرما نشانگر ضعف‌های ساختاری در ایجاد ارزش‌افزوده برای چنین محصولی است. فله‌فروشی یا به‌اصطلاح خام‌فروشی که در بسیاری دیگر از تولیدهای اعم‌از معدنی و کشاورزی نظیر زعفران و ... وجود دارد، به محصول خرما نیز آسیب‌های زیادی وارد نموده است. میوه خرما به دلیل ویژگی‌های خاص آن قابلیت تبدیل به انواع محصولات مکمل را که چه به صورت مستقیم امکان مصرف داشته و یا پس از فرآوری در انواع تولیدهای غذایی نظیر شیرینی، نان، بیسکویت و یا به اشکال فانتزی مشتریان خاص خود را دارند، ظرفیت تبدیل و تکمیل بسیاری دارند.
موضوعی که اکثریت نخل‌داران، فعالان بازار و تجارت خرما و حتی مصرف‌کنندگان را آزار می‌دهد، کمبود و یا در واقع نبود بسته‌بندی‌های مناسب و جذاب برای جلب‌نظر مصرف‌کنندگان نهایی است.
دولت تونس برخلاف تولید اندک خرما به دلیل حمایت از تجار و معامله‌گران خرما به اولین صادرکننده این محصول تبدیل شده است، حال چرا این ظرفیت قابل‌توجه در ایران مورد بی‌توجهی است. جای پرسش دارد. تقریباً تمامی نخل‌داران و فروشندگان خرما در کشور از فعالیت در این عرصه گله‌مند و گاه مایوس هستند.
آن‌ها با رو به رو شدن با مشکلات اقتصادی و تنها ماندن درتولید، توزیع و صادرات این محصول، خواستار توجه کافی از سوی دولت و وزارت جهادکشاورزی هستند.
