همه چیز درباره گیاه استبرق

اخبار سبز کشاورزی؛ در قدیم از شیره این ﮔﯿﺎه ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻡ، ﺧﺸﮏ ﻭ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽ‌ﺭﻭﯾﺪ، ﺑﺮﺍﯼ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﺟﺬﺍﻡ، ﺯﺧﻢ ﻭ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﺑﯿﻤﺎری‌های ﮐﺒﺪﯼ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﯽ‌شد.

استبرق درختچه‌ای است از گیاهان کائوچوئی است که به‌طور گسترده در مناطق بیابانی، حاره‌ای و نیمه حاره‌ای آفریقا، شبه‌جزیره عربی، جنوب ایران، شرق افغانستان، پاکستان و تمام مناطق بیابانی غرب هند انتشار دارد.

استبرق حاوی آلکالوئیدها، لاتکس یا کائوچو و چندین ترکیب پیچیده‌تر ازجمله کاردئولید است که برخی از گونه‌های آن سمی شناخته شده‌اند.

تولید و ساخت لاستیک از مواد کائوچوی استبرق به دست می‌آید و لاستیک در صنعت تایر‌سازی و انواع صنایع به طور گسترده و به طرق مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرد. استبرق همچنین در صنعت کفش‌سازی نیز کاربرد دارد.

پراکندگی استبرق در جنوب غرب آسیا، آفریقا و مناطق گرم و مرطوب در ایران مانند خوزستان، بوشهر، هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان است.

با حمایت، تکثیر و کاشت اصولی درختچه استبرق در زیستگاه مناسبش می‌توانیم به تثبیت خاک و صنعت دارویی (داروی حضرت ص و مناسب برای تمام بیماری‌ها و سرطان و تمام بیماری‌های صعب‌العلاج) کمک کنیم.

مشخصات گیاه‌شناسی استبرق:

استبرق با نام علمی (Calotropis procera) از خانواده(Apocynaceae)، گیاهی درختچه‌ای و افراشته یا درختی کوچک به ارتفاع تا 5 متر با شاخه‌های منشعب فراوان از قاعده و شیرابه‌ای شیری رنگ، برگ‌های بزرگ، تخم مرغی–مستطیلی، بیضی شکل یا واژ تخم مرغی، ساده در قاعده کم و بیش قلبی، نوک تیز، دمبرگ کوتاه، برگ‌های جوان دارای کرک‌های سفید نمدی است.

گل‌ها به قطر تقریبی 2.5 سانتی‌متر و سطح بیرونی جام گل سفید و سطح داخلی ارغوانی پر رنگ و نوک تیز است.

میوه آن برگه باد کرده و دانه‌ها به طول 6-8 میلی‌متر، تخت، تخم مرغی پهن دارای یک دسته تارهای ابریشمی به طول تقریبی 3 سانتی‌متر است.

 کاشت:

این گیاه در ایران در نقاط گرمسیری و سواحل جنوبی دریای عمان از خوزستان تا مکران بلوچستان تا ارتفاع 1100 متری از سطح دریا دیده می‌شود.

 اغلب، رویشگاه‌های آن روی تپه‌های شنی ساحلی، کنار جاده‌ها و زمین‌های دست خورده و تخریب شده است.

 ریشه‌های این گونه خیلی عمیق است و به ندرت در خاک‌های کم عمق و روی سنگ‌های یکپارچه رشد می‌کند.

گیاه استبرق توسط بذر تکثیر می‌شود، ولی با آنکه بذر زیادی تولید می‌کند، از پراکنش کمی برخوردار است. به نظر می‌رسد که استقرار این گیاه به‌صورت طبیعی با مشکل روبرو است.

 این گیاه تولید غوزه‌هایی می‌کند که بذرها درون آن قرار دارند. این غوزه‌ها پس از رسیدن به طور طبیعی باز شده و بذرها از آن بیرون می‌ریزند.

 استبرق یک گیاه سمی است و از ریشه، پوسته، شیره و برگ و ساقه آن در صنعت داروسازی استفاده می‌شود.

 روش تکثیر درخت استبرق از طریق بذر است و این فرایند به کمک گرده افشانی زنبورها و پروانه‌ها بیشتر تقویت می‌شود.

داشت:

این گیاه به شرایط نامساعد محیطی مانند خشکی و شوری مقاومت داشته و علاوه بر گرما نیز مقاومت خوبی نشان می‌دهد.

باتوجه‌به سازگاری بسیار استبرق به شرایط کم‌آبی محیط و کاربردهای دارویی و صنعتی می‌تواند جایگزین اقتصادی بسیار مناسبی برای کشت جایگزین محصولات کم‌بازده و پر مصرف آبی باشد.

از طرفی این گیاه در زمین‌ها و نیز آب‌های نامناسب برای کشاورزی می‌تواند به‌خوبی کشت و توسعه یابد.

این گیاه بعضی‌اوقات در نواحی خشک یا ساحلی به علت زیبایی و اندازه مناسب، سهولت تکثیر و مدیریت، کشت می‌گردد.

 این گیاه یک شاخص زیستی مفید برای پایش آلودگی در مناطق شهری و حاشیه است.

استبرق دارای خاصیت تجمع زیستی انواع فلزات سنگین در برگ‌های خود است و ازآنجایی‌که این گیاه قادر است در اغلب خاک‌های آلوده زیست کند، ازاین‌رو می‌تواند به‌عنوان پالایشگر زیستی قوی در مناطق آلوده، فاضلاب‌های صنعتی یا آب‌های آلوده زیرزمینی به کار گرفته شود.

برداشت:

بافت‌های استبرق مخصوصاً پوست ریشه آن برای درمان بیماری‌های مختلفی از قبیل جذام، تب، مالاریا و مارگزیدگی استفاده می‌شود. استبرق دارای خاصیت آنتی‌اکسیدان ، ضدمیکروبی و ضد رشد سلولی است.

در طب سنتی از برگ‌ها، ساقه و ریشه آن برای درمان زخم‌ها و امراض پوستی، اسهال، بیماری فیستول و سینوس مویی استفاده می‌شود.

همه قسمت‌های این درخت زمانی که قطع شوند، قادر به تولید مقادیر زیادی شیرة سفید رنگ (لاتکس) هستند. این شیره پس از جداسازی به‌وسیله سانتریفیوژ شامل کائوچو ، سرم و روغن است.

 استبرق یک منبع انرژی زیستی و سوخت زیستی در مناطق نیمه‌خشک محسوب می‌شود. این گیاه دارای هیدروکربن‌های ارزشمند است که می‌تواند به جایگزین سوخت‌های دیزلی تبدیل شود.

 ترکیب شیمیایی شیره سفید رنگ (لاتکس) بسیار پیچیده است به‌طوری‌که ٢٥ تا ٣٥ درصد از آن را کائوچوی طبیعی تشکیل می‌دهد.

 از این شیرة طبیعی به‌عنوان ماده اولیه ساخت تایرها، دستکش‌ها، مهرها، بادکنک‌ها، توپ‌های ورزشی و غیره استفاده می‌شود.

تنه این‌گونه می‌تواند جهت استفاده در صنایع لیگنوسـلولزی از جمله کاغذسازی مورد بررسی جامع قرار گیرد.

 چرا از این دانش و گیاه بومی استفاده نمی‌شود؟

«اقتصاد بادآورده» غربی یعنی مجموعه شرایطی که در آن ملتی بتواند بیش از تولید خود، مصرف کند و نتواند درآمدهای هنگفت خویش را در شرایط نابرابر علمی، فنی و در نتیجه در شرایط نامتقارن قدرت توسعه‌یافتگان، به سرمایه مبدل سازد و این اقتصاد گریبان ملت ما و کشورهای نظیر ما را به‌شدت گرفته است.

رجوع تمامی دانشمندان بخش‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و... ایران عزیز به دانش بومی و همچنین زیرساخت‌های رویکرد شرقی و طراحی نظام‌ها با رویکرد و فلسفه فیلسوفان غیرارسطویی و تعریف مجدد توسعه پایدار بر مبنای این رویکرد و همدلی با سایر کشورهای همسو همچون هند و چین و تبیین تمدن نوین برای رفاقت با دنیای سلطه‌گر و ستیزه‌جو و برقراری صلح پایدار برای زندگی با رفاه و ارزشمند جامعه جهانی می‌تواند و باید در برنامه دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و پژوهشی و دستگاه‌های اجرایی قرار گیرد.

 برداشتی از کتاب «به راه بادیه رفتن»، دکتر مرتضی فرهادی