توسط زنان روستایی سخت‌کوش سیستان و بلوچستان صورت گرفت
احیای مرغ بومی «خزک»
زنان روستایی به‌عنوان رکنی از واحدهای تولیدی هستند که ساختار اقتصادی جوامع بدون تلاش و فعالیت آنان تصوری دور از ذهن است.
اخبار سبز کشاورزی؛ به واقع نقش زنان روستایی در فعالیت‌های اقتصادی و توسعه روستایی واقعیتی انکارناپذیر دارد؛ اما نقش تعیین‌کننده آنان تاکنون در فرآیند توسعه روستایی به صورت شایسته‌ای به حساب نیامده است.
در سال های اخیر دفتر توسعه فعالیت‌های کشاورزی زنان روستایی و عشایری اجرای طرح احیاء و پرورش مرغ «خزک» را با همکاری مشترک مدیریت هماهنگی ترویج کشاورزی استان سیستان و بلوچستان آغاز کرده است.
اهدف و روش اجرای طرح
تکمیل زنجیره تولید از تولید تخم‌مرغ، کشتار مرغ و بسته‌بندی آن با برند «خزک» از اهداف مهم این طرح است. از دیگر اهداف طرح مذکور می‌توان به مواردی مانند کمک به امنیت غذایی، ایجاد اشتغال و کمک به حفظ گونه نادر جانوری و ذخایر ژنتیکی نژاد مرغ «خزک» اشاره کرد.
این طرح با هماهنگی و نظارت کارشناس مسئول امور زنان روستایی استان سیستان و بلوچستان با مشارکت 20 زن روستایی عضو صندوق اعتبارات خُرد محلی روستای «ده ارباب» شهرستان زابل آغاز شد و 2000 جوجه یک‌روزه و نهاده‌های لازم برای پرورش مرغ در بین آنها توزیع گردید. برگزاری دوره‌های آموزشی با عناوین آشنایی با پرورش مرغ نژاد «خزک»، مدیریت جایگاه پرورش مرغ بومی، واکسیناسیون، بیماری‌های طیور و بازاریابی محصولات، همزمان با اجرای پروژه صورت پذیرفت.
قبل از شروع این طرح، در روستای مذکور، زنان روستایی به‌طور آزمایشی دو دوره پرورش مرغ صنعتی انجام دادند که نتایج به‌دست آمده نشان داد، پرورش مرغ صنعتی نیاز به امکانات و تخصص فراوان دارد که در توان آنان نیست و در هر دو دوره تلفات قابل‌توجهی داشتند. درحالی که بر اساس نظر زنان روستایی پرورش مرغ بومی نیازی به فضا و امکانات خاص ندارد و در همان حال مدیریت آن بسیار آسان و کم خطرتر است.
اثرات اجرای طرح
افزایش درآمد خانوار روستایی، ایجاد انگیزه و ترغیب سایر زنان روستایی برای پرورش مرغ بومی در روستاهای مجاور شده است.
مصرف تخم‌مرغ به‌عنوان یک ماده غذایی در سبد خانوار نیز قرار گرفت که به نقل از یکی از پرورش‌دهندگان تا قبل از پرورش مرغ بومی، می‌باید خانواده برای صبحانه از شهر پنیر خریداری می‌کردند. اما از زمانی که مرغ‌ها به مرحله تخمگذاری رسیده‌اند برای صبحانه از همین تخم‌مرغ‌ها استفاده می‌کنند.
مزایای پرورش مرغ بومی
• مرغ بومی در مقایسه با طیور صنعتی مقاوم‌تر است؛
• پرورش مرغ بومی نسبت به مرغ صنعتی تلفات کمتری دارد؛
• مرغ بومی نسبت به بیماری‌ها و تنش‌های محیطی مقاومت بیشتری دارد. این امر باعث سود دهی بیشتر می‌شود(هرچند تلفات در مرغداری‌ها اجتناب‌ناپذیر است) اما در صورت رعایت بهداشت و واکسیناسیون می‌توان مرگ و میر مرغ‌ها را به حداقل رساند.
خصوصیات مرغ خزک
مرغ «خزک»(khazak) یکی از نژادهای بومی استان پهناور سیستان و بلوچستان(منطقه سیستان) است که به دلیل کوچک بودن پاهای این مرغ و شباهت به خزندگان به آن «خزک» گفته می‌شود.
با پرورش این مرغ در هر مقیاس علاوه‌بر نجات آن که در معرض انقراض قرار دارد، می‌توان به دلیل نیاز نداشتن به تکنولوژی بالا، موجبات اشتغال تعداد زیادی از افراد جامعه روستایی مورد هدف را فراهم کرد.
مرغ «خزک» دارای قدی کوتاه با پاهای کوچک و پَردار است و میزان تخمگذاری آن در سال بین 1۰0 تا1۲0 عدد است. این مرغ محلی دارای رنگهای متنوع قرمز، سفید، گل‌باقلایی و مخلوطی از رنگ‌ها است. سن بلوغ آن 5 ماهگی بوده و اندازه تخم‌مرغ بین ۳۵ تا ۵۰ گرم و به رنگ سفید و قهوه‌ای کم‌رنگ است.
وزن این مرغ بین 1/5 تا 2/5 کیلوگرم متغیر است و تخم‌مرغ‌های آن استعداد زیادی در تبدیل شدن به جوجه در دستگاه جوجه‌کشی دارند و درصد باروری آن بسیار زیاد است. مقاومت در برابر بیماری‌ها و شرایط نامساعد و مناسب بودن میزان متوسط تعداد تخم‌مرغ در هر دوره ازجمله خصوصیات این مرغ بومی است.
اعظم لگزیان
