فرصت‌های سوخته: صنایع تبدیلی کشاورزی، منجی اقتصاد ایران

تصور کنید میلیون‌ها تن محصول کشاورزی، از میوه‌های آبدار تا غلات پربار، در اوج برداشت، به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب، به ضایعات تبدیل می‌شوند. این کابوسی است که هر ساله در ایران، با وجود پتانسیل عظیم کشاورزی، به واقعیت می‌پیوندد.

اخبار سبز کشاورزی؛ در حالی که کشورهای توسعه‌یافته با تولید کمتر، از طریق صنایع تبدیلی به سودآوری بی‌نظیری دست می‌یابند، ایران با چالش‌های متعدد در این بخش، فرصت‌های طلایی را از دست می‌دهد.

اما راه‌حل چیست؟ و چگونه می‌توان این معضل را به فرصتی برای توسعه اقتصادی پایدار تبدیل کرد؟

از مزرعه تا سفره، بدون هدر رفت: اهمیت صنایع تبدیلی کشاورزی

صنایع تبدیلی موتور محرکه اقتصاد هر کشوری محسوب می‌شوند. این صنایع با فرآوری مواد اولیه خام به محصولات نهایی یا نیمه‌نهایی، نه تنها ارزش افزوده بی‌نظیری خلق می‌کنند، بلکه محرک اصلی اشتغال‌زایی، توسعه فناوری و کاهش وابستگی به واردات هستند.

در بخش کشاورزی، این فرآیندها شامل تبدیل گندم به آرد، میوه به کمپوت و آبمیوه، یا شیر به محصولات لبنی و... می‌شود.

یکی از مهم‌ترین مزایای صنایع تبدیلی کشاورزی، افزایش ذخایر غذایی و کاهش ضایعات است. با وجود خشکسالی‌های پی‌درپی و چالش‌های آبی در ایران، تولید بسیاری از محصولات کشاورزی همچنان قابل توجه است؛ اما نبود صنایع تبدیلی کافی، موجب می‌شود بخش زیادی از این تولیدات یا از بین بروند یا با قیمتی ناچیز به فروش برسند.

به عنوان مثال، در شرایطی که میوه‌های فصلی با قیمت پایین از کشاورز خریداری می‌شوند، فرآوری آن‌ها به مربا، لواشک یا کنسانتره، می‌تواند ارزش اقتصادی آن‌ها را چندین برابر کند و از هدر رفت میلیون‌ها تن محصول جلوگیری به عمل آورد.

چالش‌ها و فرصت‌ها در مسیر توسعه صنایع تبدیلی

با وجود پتانسیل‌های فراوان، صنایع تبدیلی در ایران با چالش‌های جدی روبرو هستند که مانع از شکوفایی کامل آن‌ها می‌شود. مهم‌ترین این چالش‌ها عبارتند از:

• نیاز به سرمایه‌گذاری بالا: احداث و به‌روزرسانی واحدهای صنایع تبدیلی به سرمایه اولیه قابل توجهی نیاز دارد که تأمین آن برای سرمایه‌گذاران داخلی همیشه آسان نیست.
• ضعف در توانایی فنی و مدیریتی: فقدان دانش فنی روز و مدیریت ناکارآمد در برخی از واحدهای موجود، کیفیت و بهره‌وری را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• فقدان زنجیره تأمین پایدار: عدم هماهنگی میان تولیدکننده مواد اولیه، صنایع فرآوری و بازار مصرف، موجب اختلال در روند تولید و توزیع محصولات می‌شود.
• مقررات دست‌وپاگیر: بوروکراسی اداری و پیچیدگی قوانین، گاهی مانع از سرمایه‌گذاری و توسعه در این بخش می‌شود.

اما در کنار این چالش‌ها، فرصت‌های بی‌نظیری نیز نهفته است. توجه به صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی می‌تواند:

• اشتغال‌زایی چشمگیری در مناطق روستایی ایجاد کند و از مهاجرت روستاییان به شهرها جلوگیری نماید.
• افزایش مدت مصرف محصولات را در پی داشته باشد و امکان دسترسی به میوه‌ها و سبزیجات فصلی را در طول سال فراهم کند.
• ارزش‌افزوده محصولات کشاورزی را به شکل فزاینده‌ای بالا ببرد و درآمد روستاییان را افزایش دهد.
• سهم صادرات غیرنفتی کشور را افزایش دهد و ارزبری قابل توجهی به همراه داشته باشد.

صنایع تبدیلی، کلید توسعه پایدار و خودکفایی غذایی

توسعه صنایع تبدیلی در کشاورزی، نه تنها به معنای افزایش تولید و جلوگیری از ضایعات است، بلکه یک گام مهم در مسیر توسعه پایدار و خودکفایی غذایی کشور محسوب می‌شود. با به کارگیری فناوری‌های نوین و بهره‌گیری از توان متخصصان داخلی، می‌توان محصولات باکیفیت و متنوعی را تولید کرد که هم نیاز بازار داخلی را تأمین کنند و هم توان رقابت در بازارهای جهانی را داشته باشند.

از طریق صادرات محصولات فرآوری‌شده، می‌توان وابستگی اقتصاد به نفت را کاهش داد و منابع ارزی جدیدی برای کشور فراهم آورد. این امر نه تنها به رونق اقتصادی کمک می‌کند، بلکه جایگاه ایران را در تأمین امنیت غذایی منطقه و جهان ارتقا می‌بخشد.

نگاهی رو به آینده: فرصت‌های سوخته را دریابیم!

صنایع تبدیلی، بیش از یک صنعت، یک ضرورت حیاتی برای اقتصاد کشاورزی ایران هستند. با رفع موانع موجود، حمایت از سرمایه‌گذاران، ارائه آموزش‌های لازم به کشاورزان و ایجاد زیرساخت‌های مناسب، می‌توان این بخش را به موتور محرکه توسعه اقتصادی، اشتغال‌زایی و خودکفایی غذایی کشور تبدیل کرد. زمان آن رسیده که با نگاهی عمیق‌تر به این پتانسیل عظیم، فرصت‌های سوخته را به آینده‌ای پربار و شکوفا تبدیل کنیم.