مگس سفید یا سفید بالک‌‎ها و کنترل آنها

فصل بهار، زمان تولید مثل بسیاری از حشرات است و تغییرات آب و هوایی و شرایط مناسب زندگی برای این حشرات، باعث می‌شود که فعالیت زندگی بسیاری از آنها افزایش یابد و در تکاپو برای ادامه حیات، این فصل یکی از مناسب‌ترین فصول برای ازدیاد و تکثیر است.

اخبار سبز کشاورزی ؛ حسین کاظمی | در این میان برخی از این حشرات به عنوان آفت کشاورزی و باغی شناخته می‌شوند که گاها ازدیاد آنها ضمن خسارت به گیاهان و درختان، حتی جامعه انسانی را هم مورد اذیت قرار می‌دهند.

مگس سفید یا سفید بالک یکی از همین آفات است که گاهی حتی در شهرهای بزرگی مانند تهران نیز طغیان می‌کند و زندگی مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

سفید بالک‌ها (Aleyrodidae) گروهی از حشرات هستند که بیش از 1550 گونه از این خانواده توصیف شده است.

سفید بالک‌ها از آفات «پلی فاژ» هستند و طیف وسیعی از محصولات کشاورزی را در بسیاری از نقاط جهان، به ویژه در مناطق گرمسیری مورد حمله قرار می‌دهند.

اندازه سفید بالک‌ها کوچک و سطح بدن و بال‌های آنها به وسیله پودر سفید رنگی پوشیده شده است. حشرات کامل این خانواده فعال بوده و می‌توانند آزادانه به اطراف پرواز کنند و عموما در زیر برگ‌های گیاهان و در حال تغذیه از شیره گیاهان مشاهده می‌شوند.

مشاهده عسلک بر روی برگ‌ها می‌تواند نشان دهنده این باشد که دست کم چند روزی است که مگس‌ها شروع به تغذیه از برگ‌ها کرده‌اند. همچنین ممکن است بر روی برگ‌ها، مورچه‌ها نیز مشاهده شوند که جذب عسلک روی برگ‌ها شده‌اند. با توجه به میزان مکش شیره گیاه توسط سفید بالک‌ها، گیاهان به سرعت ضعیف می‌شوند و احتمالا دیگر قادر به به فتوسنتز نباشند.

دگردیسی

از نظر دگردیسی، حشرات این خانواده با سایر خانواده‌های راسته نیم‎بالان بجز شپشک‌های نر تفاوت دارند. در این حشرات، پوره سن اول فعال است ولی پوره‌های سنین دو، سه و چهار، در روی گیاهان ثابت هستند و همانند شپشک‌ها به نظر می‌رسند.

پوره‌ها همراه با حشرات کامل از شیره گیاهان تغذیه می‌کنند و همانند شته‌ها ناقل بیماری‌های ویروسی مختلف هستند. این حشرات مانند شته‌ها تولید مقادیر زیادی عسلک می‌کنند که در گیاهان باعث جذب گرد و خاک و مخصوصا رشد قارچ‌ها می‌شود که این عامل اخیر باعث کاهش مشتری پسندی محصولات گیاهان زینتی و گیاهان گلخانه‌ای در بازار می‌گردد.

سفید بالک‌ها همانند شته‌ها از توانایی بسیار بالایی در تولید مثل برخوردارند و جمعیت خود را در مدت زمان کوتاهی بسیار افزایش می‌دهند.

زیرگونه ایرانی

مگس سفید دارای زیرگونه‌های متعددی است که بیوتیپ B آن، زیرگونه موجود در ایران است. این بیوتیپ یکی از خطرناک‌ترین و مقاوم‌ترین زیرگونه‌های مگس سفید است که سبب بروز آسیب‌های جدی به محصولات کشاورزی و خسارت به آنها می‌شود. این حشرات می‌توانند باعث شوند که اندک هوای پاک شهری (در شهری مانند تهران) که توسط درختان تامین می‌شود نیز به خطر بیفتد. همچنین این حشره می‌تواند مشکلاتی برای انسان ایجاد کند.

دشمنان طبیعی مگس سفید

در برنامه‌های مبارزه بیولوژیک با این آفت‌ها، می‌توان از گونه‌های مختلف کفشدوزک‌ها و به ویژه کفشدوزک هفت نقطه‌ای، استفاده کرد. این گروه از حشرات به دلایل بسیاری از اهمیت برخوردارند و توانایی کنترل جمعیت شته‌ها و انواع مختلف آفت‌ها را در فواصل زمانی اندک دارند. به طوری که در شرایط مطلوب به طور متوسط روزانه از 24 پوره شته تغذیه می‌کنند.

از جمله مهم‌ترین پارازیتوئیدها و دشمنان طبیعی مگس سفید می‌توان زنبور Encarsia formosa، کفشدوزک سیاه (Delphastus pusillus) و شبگزهای گل (Anthocoridae) را نام برد.

زنبور فورموسا، روی پوره‌های مگس سفید تخم‎گذاری کرده و زمانی که لارو زنبور فورموسا از تخم خارج می‌شود، داخل پوره‌های مگس سفید شده و از آن تغذیه می‌‎کند و سپس به صورت حشره بالغ خارج می‌شود. کفشدوزک سیاه و شبگزهای گل نیز به صورت مستقیم از پوره‌های مگس سفید تغذیه می‌کنند.

شکارگرهای طبیعی مانند کفشدوزک‌ها، انواع عنکبوت‌ها، لارو حشره بالغ بال توری‌ها و همچنین سنجاقک‌ها، چند نمونه از حشرات مفیدی هستند که می‌توانند در مقابل انفجار جمعیت سفید بالک‌ها نقش موثر داشته باشند.

دلایل طغیان در محیط شهری

از دلایل مهم طغیان این حشرات (سفید بالک‌ها)، در محیط شهری تغییرات اکوسیستم است؛ یعنی حشرات شکارگر که مگس سفید را شکار می‌کنند از بین می‌روند، در نتیجه مگس‌های سفید افزایش می‌یابند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد افزایش جمعیت مگس سفید با از بین رفتن پارازیت‌های حشره به دلیل سم پاشی‌های بی رویه و مبارزه شیمیایی با آفات در اطراف شهر تهران و در سطح شهر و برخی مناطق تهران ایجاد شده است.

کنترل شیمیایی

برای کنترل مگس سفید، راه‌حل‌های مختلفی وجود دارد. مهم‌ترین نکته این است که سریع است به کار شوید. همیشه قبل از هر اقدام دیگری بهتر است مقابله با مگس‌ها را با شستشوی برگ‌ها توسط آب شروع کنید. این باعث پراکندگی آنی می‌شود. سپس از صابون‌های مخصوص دفع حشرات استفاده کنید.

طبق نظر«انجمن ملی باغبانی» آمریکا، ترکیب مقداری مایع ظرفشویی و آب لیمو می‌تواند برای کنترل سفید بالک‌ها مفید باشد. احتمالا مقدار یکی دو قاشق از این مایع در یک گالن آب مناسب باشد.

کارت‌های مقوایی زرد رنگ که با لایه‌ای چسبنده از مواد نفتی یا روغنی پوشانده شده اند نیز می‌توانند در کنترل حشرات مفید واقع شوند.

حتی‌المقدور سعی شود از مبارزه شیمیایی با سفید بالک‌ها اجتناب شود؛ چون نسبت به بسیاری از سموم مقاوم هستند و ممکن است این سموم استفاده شده، شکارگرهای طبیعی آنها را هم از بین ببرد.

اما در صورت ناچاری برخی سموم در بازار وجود دارند که می‌توان از آنها استفاده کرد مانند: ایمیداکلوپراید(imidaclopride) با نام‌های تجاری مختلف مانند کنفیدور و گاچو در بازار وجود دارد که یک سم سیستمیک است و اثر خوبی روی سفید بالک‌ها دارد.

Acetamiprid که با نام تجاری موسپیلان در بازار موجود است دارای اثر تماسی گوارشی و با خاصیت بسیار قوی سیستمیک است.

دیافن تیورون Diafenthiuron) نیز یک سم سیستمیک با اثر قابل توجه در کنترل مگس سفید است.