رتبه 17 ایران در تولید زباله

هزینه 48 هزار میلیاردتومانی دفن غیراصولی زباله در ایران

پس از حدود دو دهه بعد از تصویب قانون مدیریت پسماند در ایران، همچنان تولید و انباشت پسماندها یک معضل محسوب می‌شود.الهه سلیمانی، مدیرگروه محیط زیست مرکز پژوهش‌های مجلس درباره وضعیت دفن زباله در ایران گفت: «75 درصد پسماند عادی کشور دفن می‌شود که 95 درصد آن به صورت غیراصولی است. این شیوه دفن پسماند سالانه 48 هزار میلیارد تومان هزینه برای کشور ایجاد می‌کند.

به گزارش اخبار سبز کشاورزی به نقل از تجارت‌نیوز، سال‌هاست که تولید و انباشت زباله در ایران به معضل تبدیل شده است. انبوهی از زباله در اطراف برخی از شهرها مانده که بخش زیادی از آن بازیافت نمی‌شود. بخش دیگر هم اصولی بازیافت نمی‌شود.

گفته می‌شود روزانه 45 هزار تن زباله فقط در مناطق شهری تولید می‌شود. حالا در نظر بگیرید که روزانه این حجم زباله به زباله‌های فعلی اضافه می‌شود. نتیجه آن می‌شود کوه‌های زباله و شیرابه‌هایی که از این کوه‌ها جاری است.

میزان دقیق شیرابه‌ای که از زباله‌ها تولید می‌شود، مشخص نیست. برخی از منابع می‌گویند از هر تن زباله تقریبا 100 لیتر شیرابه تولید می‌شود و برخی دیگر از تولید 400 تا 600 لیتری شیرابه گفته‌اند. آنچه مشخص است، آسیب‌های محیط زیستی این شیرابه به آب و خاک است. تا جایی‌که گفته می‌شود در برخی مناطق از جمله مازندران، منابع آبی با خطر ورود شیرابه‌های انواع زباله مواجه است.

رتبه 17 ایران در تولید زباله

پیش از این نیز رسانه‌ها به نقل از world Population Review خبر دادند که ایران در سال 2021 رتبه 17 در تولید زباله را داشت. اگرچه در برخی از کشورها این زباله‌ها، ارزش اقتصادی هم پیدا کرده است، در ایران اما همچنان انباشت و بازیافت زباله‌ها معضل است.

با افزایش جمعیت در کشور، میزان تولید زباله نیز بیشتر می‌شود. اما از آنجا که همین حالا محل دفن پسماند در برخی از شهرها پر شده، این نگرانی وجود دارد که محل دپوی زباله‌های جدید تولیدی کجا باید باشد؟ چه برنامه‌ای برای پسماندهای فعلی و افزایش روزافزون آن تدوین شده است؟ اگرچه قانون مدیریت پسماند حدود 20 سال پیش تصویب شد و مقامات رسمی هم هر چند وقت یکبار در این مورد سخنرانی دارند، اما پاسخ روشنی برای این سوالات داده نشده است.

تولید 20 میلیون تن پسماند عادی فقط در یک سال

اخیرا در مرکز پژوهش‌های مجلس نشستی با عنوان «مدیریت پسماند شهری» برگزار شد. در این نشست، بابک نگاهداری، رئیس این مرکز و نمایندگانی از سازمان‌های مختلف به معضل پسماندها در ایران پرداختند. آنچه در ادامه می‌خوانید، گزیده‌ای از اظهارات آنهاست که در وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر شده است.

بابک نگاهداری، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس درباره میزان پسماند تولیدی در کشور گفت: «در سال 1400 حدود 20 میلیون تن پسماند عادی در کشور تولید شد. بیش از 83 درصد آن را شهرنشینان و بیش از 16 درصد را روستانشینان تولید کرده‌اند.»

او هشدار داد: «برآوردها نشان می‌دهد که اگر این روال تولید پسماند در کشور ادامه پیدا کند، در چند سال آینده رقم تولید زباله به 21.5 میلیون تن خواهد رسید.»

20 درصد تولیدات موادغذایی دور ریخته می‌شود

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس توضیح داد که هر ایرانی روزانه بین 600 تا 640 گرم زباله تولید می‌کند. البته مردم ایران نسبت به کشورهای خاورمیانه که سطح درآمدی مشابه با ما دارند و نسبت به متوسط جهانی پسماند کمتری تولید می‌کنند.

بانک جهانی پیش از این در گزارشی متوسط سرانه تولید پسماند در جهان را به ازای هر نفر 740 گرم در سال 2016 میلادی عنوان کرد. تاکید می‌شود که این میزان زباله تولیدی را برای سال 2016 عنوان کرده بود، نه برای اکنون.

نگاهداری گفت: «ما 67.4 درصد پسماند آلی، 7.5 درصد کاغذ و مقوا و 10.8 درصد پلاستیک تولید می‌کنیم. از طرفی 20 درصد تولیدات غذایی ما دور ریخته می‌شود و از دست می‌رود.»

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس توضیح داد: «بر اساس برآوردهای محتلف بین 18.5 تا 35 درصد محصولات کشاورزی هم با عنوان زباله از دست می‌رود. مهم‌ترین چالش ما در حوزه پسماند مربوط به پسماندهای آلی است که تولید شیرابه و گازهای گلخانه‌ای کرده و باعث انتشار بوی نامطبوع می‌شود.»

ورود شیرابه‌ها به منابع آبی

او ادامه داد: «به نظر می‌رسد که در تفکیک پسماند باید اولویت را به پسماندهای تر بدهیم و با تغییر رویکرد، به جای جداسازی پسماندهای خشک بر خالص‌سازی پسماندهای تر تاکید کنیم.»

نگاهداری گفت: «این پسماندها مشکلات محیط زیستی مانند انتشار بوی نامطبوع، راه یافتن شیرابه‌ها به منابع آبی و ابتلا به بیماری‌های واگیر و سرطان، نابودی جنگل‌ها و منابع طبیعی دارد. همه این موراد اثرات اجتماعی و ابعاد بین‌المللی ایجاد می‌کند.»

95 درصد دفن زباله در ایران، غیراصولی است

در ادامه این نشست نیز الهه سلیمانی، مدیرگروه محیط زیست مرکز پژوهش‌های مجلس گفت که مدیریت پسماند، مسأله‌ای پیچیده و چندبعدی است. یکی از ابعاد مهم آن در توسعه پایدار دیده می‌شود.

مدیرگروه محیط زیست مرکز پژوهش‌های مجلس گفت: «پسماند نه تهدید که فرصتی برای توسعه کشور، تهیه و تولید کالا و انرژی به شمار می‌رود. با توجه به سهم بیشتر شهرنشینان در تولید پسماند عادی و چالش‌های محیط زیستی و تبعات آن، بررسی و تحلیل این بخش از مسأله اهمیت بیشتری دارد.»

سلیمانی ادامه داد: «75 درصد پسماند عادی کشور دفن می‌شود که 95 درصد آن به صورت غیراصولی است. این شیوه دفن پسماند سالانه 48 هزار میلیارد تومان هزینه برای کشور ایجاد می‌کند.»

او گفت: «مدیریت پسماند می‌تواند بیش از یک میلیون شغل در کشور ایجاد کند که به دلیل استقرار نیافتن اقتصاد چرخشی، این فرصت از دست می‌رود.»

دفن زباله و غیراصولی دفن کردن آن، بارها از سوی مقامات مختلف عنوان شده است، اما مشخص نیست سرانجام کدام یک از سازمان‌ها باید این موضوع را مدیریت کند. پیش از این نیز حبیب راضی، رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور در این مورد گفته بود: «با استاندارهای تعریف شده در برنامه ششم باید نزدیک به 30 درصد تفکیک از مبدا داشته باشیم، اما این میزان اکنون 10 درصد است و با هدف فاصله زیادی دارد.» (ایسنا)

قانون مدیریت پسماند نیاز به بازنگری دارد

قانون مدیریت پسماند شامل 23 ماده و 9 تبصره است که در سال 1383 به تصویب مجلس و تائید شورای نگهبان رسید. با این حال و بعد از گذشت حدود دو دهه از تصویب این قانون همچنان پسماندها برای کشور یک معضل محسوب می‌شود.

در بخش دیگری از نشست «مدیریت پسماند شهری» مهدی خادم ثامنی، مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان محیط زیست به قانون مدیریت پسماند و آیین‌نامه‌های اجرایی آن اشاره کرد. او گفت این قانون بعد از دو دهه نیاز به بازنگری و اصلاح دارد.

خادم ثامنی گفت: «ضمانت‌های اجرایی لازم در این قانون دیده نمی‌شود. تفکیک زباله در مبدا در قانون تاکید شده، اما این کار انجام نمی‌شود. همین امر شیرابه زیادی تولید می‌کند. تصفیه این شیرابه‌ها هزینه زیادی دارد یا هم غیرممکن است.»

مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان محیط زیست گفت: «خسارتی که پسماندها به محیط زیست وارد می‌کنند، بسیار زیاد است. در صورتی که اقدام سریع و مفید برای مدیریت پسماند صورت نگیرد، چالش‌های محیط زیستی هم گسترده‌ می‌شود و هم چالش‌های جدید به وجود می‌آورد».