البرز مرکزی در خشکسالی کامل

اخبار سبز کشاورزی؛ میزان پوشش برف حتی در ارتفاع ۳۲۰۰ متری در البرز مرکزی چندان قابل توجه نیست و در ارتفاع کمتر از ۳۰۰۰ متر در دره بلده اساساً پوشش برف مشهود نیست.

همه آنها خبر از بی‌آبی در روز‌هایی که می‌گذرانیم و تابستانی سخت برای دشت پایین‌دست – هراز  و آمل و ساحل دریای کاسپین – در سال ۱۴۰۳ می‌دهد. البته این موضوع مسئله‌ای است که از سال‌های گذشته سابقه دارد.‌ سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ یکی از خشک‌ترین سال‌های آبی مازندران در ۱۰‌ سال اخیر بود.

کاهش بارندگی‌ها و کم‌شدن حجم آب رودهای مازندران با افزایش دمای هوا در زمستان و بهار و ذوب‌شدن زودهنگام برف ارتفاعات به‌عنوان یکی از منابع تأمین آب استان همه از نمادهای خشکسالی در مازندران است.

بر‌اساس گزارش هواشناسی مازندران از مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور میانگین دمای هوای چهارماهه سال زراعی جاری استان مازندران نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلند‌مدت که ۷.۷ درجه سلسیوس بوده نیز ۴.۳ درجه سلسیوس افزایش نشان می‌دهد.

بنابر‌این گزارش میانگین دمای هوای دی سال ۱۴۰۲ استان مازندران که ۸.۶ درجه سلسیوس بوده نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلند‌مدت که ۵.۲ درجه سلسیوس بوده، ۳.۴ درجه سلسیوس افزایش و نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۴.۲ درجه سلسیوس بوده، ۴.۴ درجه سلسیوس افزایش داشته است.

میانگین دمای هوای آذرماه امسال نیز حدود ۸.۵ درجه سلسیوس بوده که نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلند‌مدت که ۴.۴ درجه سلسیوس بوده، ۴.۱ درجه سلسیوس افزایش و نسبت به مدت مشابه سال قبل که هفت درجه سلسیوس بوده، ۱.۵ درجه سلسیوس افزایش داشته است.

دوره آماری به میانگین چندین ساله گفته می‌شود که معمولاً برای داده‌های مختلف هواشناسی در مازندران بین ۱۰ تا ۴۰ سال متغیر است. میانگین بارش دی سال ۱۴۰۲ استان مازندران ۴۱.۸ میلی‌متر بوده که نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت که ۴۹.۵ میلی‌متر بوده، حدود ۱۵ درصد کاهش و نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۲۱.۷ میلی متر بوده، حدود ۹۳ درصد افزایش داشته است.

همچنین میانگین بارش چهارماهه سال زراعی جاری استان مازندران منتهی به دی امسال ۲۶۳.۴ میلی‌متر بوده که نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت که ۲۷۱.۲ میلی‌متر بوده، حدود سه درصد کاهش و نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۱۵۷.۲ میلی‌متر بوده، حدود ۶۷ درصد افزایش داشته است. داده‌های هواشناسی مازندران نشان می‌دهد که میانگین بارش آذر‌ماه سال جاری ۵۹.۵ میلی‌متر بوده که نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت که حدود ۷۰ میلی‌متر بوده، حدود ۱۴ درصد و نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۳۸ میلی‌متر بوده، ۵۵ درصد افزایش داشته است.

طبق آمار، میانگین بارش آبان سال ۱۴۰۲ استان مازندران ۶۷ میلی‌متر بوده که نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت که ۸۲ میلی‌متر بوده، حدود ۱۹درصد کاهش و نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۵۱ میلی متر بوده، ۴.۳۱ درصد افزایش داشته است.

خشکسالی یکی از مخرب‌ترین مخاطرات محیط زیستی است که پیامدهای منفی اقتصادی و اجتماعی به همراه دارد. کشور ما در نوار خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و اکنون درگیر خشکسالی است‌.

بررسی خسارات فراوانی هرساله بر اثر خشکسالی نشان داده است که تعداد خشکسالی‌های شدید رو به افزایش است. افزایش فراوانی خشکسالی شدید می‌تواند پیامدهای زیانبار اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی ایجاد کند.

بر اساس آمار سایت وزارت نیرو در ۱۶ بهمن ۱۴۰۲ از چهار ماهه ابتدایی سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ و تا پایان دی‌ماه ۱۴۰۲  ارتفاع بارندگی در کل کشور نسبت به زمان مشابه سال آبی گذشته، ۳۹ درصد کاهش‌ داشته و ارتفاع بارندگی در کل کشور نسبت به میانگین بلند‌مدت ۴۴ درصد کاهش‌ یافته است.

حجم آب موجود مخازن سدهای کشور در پایان دی ۱۴۰۲ نسبت به سال گذشته، ۲۰۳ درصد افزایش، حجم آب ورودی به سدهای مخزنی تا پایان دی ۱۴۰۲ نسبت به سال گذشته، ۹۰۷ درصد کاهش‌، حجم آب خروجی از مخازن سدها تا پایان دی ۱۴۰۲ نسبت به سال گذشته، ۲۳۰۷درصد افزایش و تولید انرژی نیروگاه‌های برق-آبی در سال جاری، نسبت به سال گذشته، ۴۵ درصد افزایش داشته است.

رئیس سازمان هواشناسی ۲۳ بهمن ۱۴۰۲ گفت: «پیامدهای تغییراقلیم باعث کاهش پیش‌بینی‌پذیری مخاطرات جوی شده است و در چنین شرایطی مخاطرات حدی را در دنیا از ماه‌ها و فصل‌های جلوتر نمی‌توان پیش‌بینی کرد.»

تغییراقلیم با رویدادهای حدی مثل توفان‌های شدید و خشکسالی پیاپی همراه است. از سوی دیگر رویدادهای «ال‌نینو» گردش اتمسفر جهانی را تغییر می‌دهد و باعث می‌شود مناطق خاصی در سراسر جهان احتمال بیشتری برای تجربه بارش‌های فصلی یا دمای بالاتر از نرمال یا کمتر از نرمال داشته باشند.

ال‌نینو زمانی اتفاق می‌افتد که دمای غیرعادی سطح دریا و الگوهای فشار هوا در اقیانوس آرام استوایی، یکدیگر را تقویت می‌کنند تا دوره‌ای پایدار با دمای بالاتر از حد متوسط در مرکز تا شرق اقیانوس آرام استوایی و بادهای بسامان trade winds  ضعیف‌تر ایجاد کنند.

در عین حال، بادها و گرمای ضعیف‌تر در زیر سطح دریا، حرکت رو به بالا آب‌های اقیانوس خنک‌تر و غنی از مواد مغذی را مسدود می‌کنند. رویدادهای ال‌نینو معمولاً ۹ تا ۱۲ ماه طول می‌کشد یا تا زمانی که دمای سطح دریا و زیرسطح به اندازه کافی گرم باشد تا این فعل و انفعالات جوی اقیانوس را حفظ کند و در نتیجه الگوهای آب و هوایی غیرعادی ایجاد شود.

سازمان جهانی هواشناسی (WMO) گفته است که رویداد جاری ال‌نینو ممکن است تا آوریل ۰۲۴‌/‌فروردین‌۱۴۰۳ ادامه یابد و دمای جهانی را در خشکی و اقیانوس‌ها افزایش دهد.

 این می‌تواند به معنای «زمستان نسبتاً گرم، بیشتر بین دسامبر و فوریه / آذر تا اسفند ۱۴۰۲ موج گرمای بیشتر پیش از موسمی باشد.» دمای بالای زمین و سطح دریا از ژوئن ۲۰۲۳‌/‌خرداد ۱۴۰۲ به ثبت رسیده و ممکن است سال آینده حتی گرمتر باشد. این امر به وضوح و بدون تردید به دلیل سهم افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای گرماگیر ناشی از فعالیت‌های انسانی است.

اکتبر ۲۰۲۳‌/‌مهر ۱۴۰۲ را با میانگین دمای هوای سطحی ۱۵.۳ درجه سلسیوس به‌عنوان گرمترین اکتبر ثبت شده در سطح جهان ارزیابی کرده‌اند. اکتبر ششمین ماه متوالی بود که وسعت یخ دریای قطب جنوب در سطح کم‌سابقه‌ای در زمان سال باقی ماند و وسعت یخ دریای قطب شمال به هفتمین کمترین مقدار خود در ماه اکتبر رسید.

فرشته زینلی