بى‌برنامگی در استفاده از سرمایه‌های آبی

به گزارش اخبار سبز کشاورزی؛ نویسنده این متن از 6 دهه پیش در شهرستان خاش استان سیستان و بلوچستان شاهد کم‌آبی و خشکسالی یا هجوم سیل به سمت سیاه‌چادرها، خانه‌های گلی و محل نگهداری دام‌ها و تلف‌شدن سرمایه‌های ملی و در بسیاری موارد نفوس منطقه بوده است.

برای مردم این منطقه، نبودن بارندگی یا باریدن باران فرقی نمی‌کند. آن‌ها در هر دو صورت محکوم به زیان‌دیدن هستند؛ چون مدیران با تدبیر نداشته و ندارند.

سیلاب‌های ویرانگر در چهار سال گذشته حداقل ۱۰ هزار میلیارد تومان خسارت به استان سیستان و بلوچستان وارد کرده است و حالا درست در شرایطی که بسیاری از مردم استان هنوز خانه‌های ویران‌شده خود را

(از سیلاب قبلی) بازسازی و تحویل نگرفته و وام‌دار بانک هستند، سیل ویرانگر دیگری از راه رسیده و وضعیت شهروندان این استان را وخیم‌تر کرده است.

کارشناسان منابع آب اعتقاد دارند که متولیان بخش آب کشور با تبلیغات، راه‌های پرهزینه و کم‌‌بازدهی مثل شیرین‌کردن و انتقال آب را در استان در پیش گرفته‌اند یا به فکر بهره‌برداری آب از ژرفا هستند.

این در حالی است که با روش‌های بسیار کم‌هزینه اما با مدیریت غیرسیاسی و توانا می‌شود سیلاب‌ها را(به نفع سفره‌های زیرزمینی و غنی‌شدن دشت‌ها و حوزه آبخیزداری در سه میلیون هکتاری استان) مهار کرد و در خدمت منابع آب سیستان و بلوچستان درآورد. در همان زمان هم جلوی خسارت‌های سنگین به مردم استان را گرفت.

این نخستین‌بار نیست که بارش‌های سیل‌آسا در سیستان و بلوچستان، صدها روستا را به محاصره درآورده و حداقل ۱۳ مسیر ارتباطی را بسته است. گزارش‌ها حاکی از آن است که وضعیت زنان و کودکان و بیماران این استان وخیم است

و نگرانی جدی برای امدادرسانی به آنها وجود دارد. بهتر بگوییم کسی به فکر مردم نیست و مسئولان کاری به جز مصاحبه‌های تشریفاتی انجام نمی‌دهند.

شوربختانه سیلاب پرهزینه بارها و بارها زیان‌های سنگینی به سیستان و بلوچستان وارد کرده است.‌ در مرداد سال ۱۴۰۱ علیرضا شهرکی، مدیر‌کل بحران استانداری سیستان و بلوچستان، به پایگاه اطلاع‌رسانی استانداری سیستان و بلوچستان گفت «براساس برآوردها سیل مرداد ۱۴۰۱ سیستان و بلوچستان ناشی از بارندگی‌های سامانه مونسون سه هزار و ۵۱۳ میلیارد تومان به بخش‌های مختلف استان ازجمله راه‌ها، زیرساخت‌های آب و برق، کشاورزی، مسکن و به زندگی عشایر خسارت وارد کرده است». زیانی که هرگز جبران نشد.

در این میان تنها آمار و ارقام خسارت مطرح و سپس مردم به حال خود رها می‌گردند تا سیل بعدی و دیگر هیچ. چنین سیل‌هایی در سال‌های قبل نیز اتفاق افتاده اما هیچگونه اقدامی برای جلوگیری یا کاهش خسارات برای سیل‌های احتمالی بعدی به اجرا در نیامده است.

دستکاری اقلیمی، علت بروز سیلاب‌های ویرانگر و خشکسالی

اگر در جنوب استان با ایجاد سدهای ذخیره‌ای، آبخیزداری و اجرای طرح‌های مناسب مدیریت سیلاب صورت گیرد و جلوی هدررفت آب ناشی از بارش‌های موسمی مونسون گرفته شود، استان سیستان و بلوچستان، علاوه‌بر رفع مشکلات آبی خود، پتانسیل آن را دارد که صادرکننده آب به سایر استان‌ها نیز باشد.

اما در مقابل، طرح‌های پرهزینه و کم‌ثمری مانند انتقال آب از دریای عمان و شیرین‌سازی آب، انتقال آب بین‌حوضه‌ای، استفاده از آب‌های ژرف، استفاده از سفره‌های آب زیرزمینی و ... از مواردی است که توسط دولت و وزارت نیرو در حال پیگیری و انجام هستند.

به نظر می‌رسد از مدیریت سیلاب‌ها به‌عنوان یکی از راه‌های مهم تأمین آب در این استان غفلت شده است. با کمتر از نیمی اعتبارهای فوق و کنترل سیلاب‌ها، دیگر نیاز به چنین برنامه‌هایی نخواهد بود.

جای بسی تعجب است که همه‌ساله، حجم زیادی از آب‌شیرین ناشی از بارش‌های موسمی را به‌راحتی از دست داده و اجازه می‌دهیم که به دریای عمان و کشور‌های همسایه(پاکستان) سرازیر شوند و با کمال تعجب درصدد شیرین‌سازی آب‌های شور دریای عمان و انتقال آن با هزینه بالا به نقاط دچار تنش آبی داخل استان و سایر استان‌های شرقی کشور هستیم.

پیشنهاد می‌شود دولت بودجه کافی برای مدیریت سیلاب‌ها اختصاص دهد و کارشناسان، متخصصان و محققان حوزه آب، به جای آمارهای شعاری و گزارش عملکرد خوداقناعی، موضوع «مدیریت سیلاب» و استفاده بهینه از آب ناشی از بارش‌های مونسون را برای بررسی بیشتر، در دستور کار خود قرار دهند و با شیوه‌ای کاربردی، راهکار عملی و اجرایی مقابله با تنش‌های آبی استان توجه کنند.