بعد از چای دبش، واردات ماشین آلات کشاورزی دست دوم
ایران گورستان جدید تراکتورهای دست دوم وارداتی
سالها است بخش خصوصی واقعی، از فعالیت‌های ساخت ماشین آلات کشاورزی(تراکتور، کمباین، چاپر و...) دست کشیده
اخبار سبز کشاورزی؛ سالها است بخش خصوصی واقعی، از فعالیت‌های ساخت ماشین آلات کشاورزی(تراکتور، کمباین، چاپر و...) دست کشیده و حتی مونتاژ قطعات بی کیفیت و وازده چینی هم کمتر انجام می‌گیرد و اندک واحدهایی نیز با کمتر از 50 درصد ظرفیت تولید می کنند.
برخی نیز دستگاه های بی کیفیت چینی را وارد کرده و با تعویض برچسب و تغییر نام آن، نام تولید داخلی بر آن می‌چسبانند، یا در نهایت با رنگ آمیزی جدید، مثلا کمباین برداشت برنج یا نشاکار جدید مثلا با کیفیت عرضه می‌کنند.
قوانین دست و پاگیر، تعرفه‌های غیرواقعی، مدیران و سیاستگذاران فشل و ناکارآمد، همه و همه دست به دست هم داده تا ماشین‌آلات و تجهیزات کشاورزی روز دنیا به کشور نیاید و دانش فنی و مونتاژ آن نیز به همین شکل معوق بماند. اما اینک که سازمان توسعه تجارت، واردات ماشین‌آلات کارکرده را مشروط به داشتن خدمات پس از فروش کرده ابهامات زیر بدون پاسخ می‌ماند:
-آیا کمیته ماده یک توجهی به سال ساخت ماشین‌آلات و ساعت کارکرد آن دارد و ساعت کارکرد دستگاه، در جایی ثبت و ضبط شده است؟ آیا سازمانی در ایران ساعت کار آن را تایید و تضمین می‌کند؟ و تراکتورهای چند سال ساخت مجوز واردات می‌گیرند؟
-یکی از شروط دستگاه‌های وارداتی مشروط به خدمات پس از فروش باشد از آنجا که کارخانه‌های خارجی سازنده این ماشین‌آلات آنها را از خط تولید خارج کرده‌اند یا دستگاه‌های جدید دارای قطعات و استانداردهای به روز شده هستند چگونه می‌توانند قطعات تراکتور(بدنه، موتور، شاسی و...) چندین سال پیش را همچنان تولید کنند؟ و به ایران بفرستند مهمتر اینکه تنوع تولید ادوات و حتی هرنوع ماشین‌آلات مثلا تراکتور با دهها لگو و برند و کارخانه چگونه تامین قطعه می‌شود؟
-سقف واردات این دستگاه‌ها در هر سال چه تعداد است؟
ظاهرا این تراکتورها بدون سقف عددی وارد می شود.
- از آنجا که اقلیم، خاک و بافت خاک و ... در کشورها متفاوت است مطالعه شده که دستگاه‌های کدام کشورها با اقلیم ایران نزدیک‌تر و مناسب‌تر است تا ازآنجا تراکتور وارد شود؟ تراکتورهای امریکایی، اروپایی، و حتی ترک ویژه اقالیم خودشان طراحی شده است.
-تایید سه سازمان از جمله سازمان استاندارد و مبنای خاصی بر اساس نقدها و سوالات مطرح شده در این مطلب را ندارد.
- جالب اینکه برای واردات تراکتورها و کمباین‌ها و دیگر ماشین‌آلات خوب و سالم و به روز تحریم‌ها وجود دارد اما انگار تراکتورهای دست دوم و اسقاط یا قطعات و ادوات آنها مشمول تحریم نمی‌شود؟
واردات بدون سقف تراکتور و ماشین‌آلات سالیانه، واردات چای دبش را تداعی می‌کند و ارز آن، تنه به تنه ارز ترجیحی می‌زند. سازمان توسعه مکانیزاسیون، وزارت کشاورزی، کمیسیون کشاورزی مجلس، وزارت صمت، وزارت اقتصاد و دارایی و دیگر دست اندر کاران متوجه باشند برای واردات چه ماشین‌آلاتی و به چه میزان ارز اختصاص می‌دهند و چه تضمینی وجود دارد که حتما قطعات مورد نیاز تعمیری و نقشه‌های فنی و خدمات وارداتی آن مثلا حداقل به مدت 10 سال ارائه گردد.
تراکتور کالای سرمایه‌ای با سهمیه سوخت
متاسفانه ارزش افزوده حاصل از خرید تراکتور سهمیه‌ای، کالای سرمایه‌ای حساب می‌شود که انبار، احتکار و نگهداری آن سودآور است، از طرفی سهمیه سوخت در مواردی به کمک صاحب تراکتور خریداری شده می‌‌آید و فروش آزاد یا استفاده از آن در دیگر موارد سودآوری دارد، در نهایت تولید تراکتورهای پرایدی، با دانش قدیمی چند ده ساله، سوخت نامناسب، امنیت کم راننده و ... موجب می‌شود تا مگاپروژه‌ها و کشت و صنعت‌های مکانیزه، نتوانند نیاز خود را به تراکتورهای مناسب، با دانش فنی روز، کمباین با دهانه برداشت 12 متری، و دیگر دستگاه‌های مورد نیاز تهیه کنند.
واردات ماشین‌آلات کارکرده کشاورزی؛ چالش‌ها و فرصت‌ها
محصولات کشاورزی بخش بزرگی از نیاز ما را در بخش‌های اقتصادی و امنیت غذایی تامین می‌کند، بنابراین نیاز به تجهیزات پیشرفته کشاورزی از موضوعات مهمی است که باید برای تامین آنها نسبت به واردات ماشین‌آلات کشاورزی از دیگر کشورهای تولیدکننده این دستگاه‌ها اقدام کرد.
با این حال، واردات و توزیع نامناسب این ماشین‌آلات در بخش کشاورزی طی سال‌های گذشته، نه تنها باعث تحقق نیافتن برنامه‌های مکانیزاسیون در کشور شده، بلکه جوابگوی میزان استهلاک ماشین‌آلات نیز نبوده است. این وضعیت سبب کاهش ضریب مکانیزاسیون شده و کشاورزان را مجبور به استفاده از ماشین‌آلات فرسوده و مستهلک کرده است. همچنین رشد قیمت ماشین‌آلات کشاورزی در ایران بیشتر از رشد شاخص قیمت خرید تضمینی محصولات کشاورزی بوده است.
هر چند در ایران میزان مکانیزاسیون در عملیات زراعی افزایش یافته و در چندین دهه گذشته، ماشین‌آلات کشاورزی وارد مراحل مختلف عرصه تولید شده و جزء لاینفک ساختار کشاورزی شده است، اما در چند سال گذشته تامین و تولید ماشین‌آلات کشاورزی با مشکلات و فراز و نشیب‌های بسیاری چون عرضه نامتناسب ماشین‌آلات کشاورزی مواجه بود و آثار منفی این مساله بر پیکره بخش قابل مشاهده است.
موافقت با واردات ماشین‌آلات کشاورزی کارکرده
در همین راستا، با توجه به ضعف اقتصادی و ناکارآمدی دولت‌ها، تضعیف ارزش پول ملی، قیمت بالای تجهیزات کشاورزی و شرایط اقتصادی کشاورزان، سازمان توسعه تجارت طی ابلاغیه‌ای با واردات ماشین‌آلات کشاورزی کارکرده مشروط به داشتن خدمات پس از فروش و تایید استاندارد موافقت کرد.
این سازمان در نامه‌ای به گمرک ایران اعلام کرد که کمیته ماده یک آئین‌نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات با واردات ماشین‌آلات کشاورزی کارکرده مشروط به داشتن خدمات پس از فروش و تأیید استاندارد موافقت کرده است. در این نامه آمده است: ضمن ارسال تصویر نامه شماره ۱۶۳۸۹۰ مورخ 1403/۷/17 معاونت توسعه بازرگانی و نامه شماره ۱۱۳۱۹۴ مورخ 1403/۵/22 مرکز توسعه مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی درخصوص نیاز به واردات ماشین‌آلات کشاورزی کارکرده، به استحضار می‌رساند بنابر پیشنهاد وزارتخانه مذکور، موضوع در جلسه مورخ 1403/۷/22 کمیته ماده یک آ. ا. ق. م. ص. واردات مطرح و با واردات انواع ماشین‌آلات کشاورزی کارکرده مطابق مشخصات مندرج در جدول ذیل بدون لحاظ سقف تعداد واردات سالیانه مشروط به داشتن خدمات پس از فروش و تأیید سازمان ملی استاندارد ایران (به استثنای هد برداشت ذرت علوفه‌ای) با رعایت سایر ضوابط ثبت سفارش به‌صورت کلی موافقت گردید.
همچنین واردات تراکتورهای کشاورزی صرفاً با قدرت بالای ۱۲۰ اسب بخار مشروط به قرار داشتن در فهرست تراکتورهای دارای گواهی تأیید نوع از سازمان ملی استاندارد ایران بلامانع است.
چالش‌های ماشین‌آلات کشاورزی دست دوم
به باور برخی از کارشناسان واردات ماشین‌آلات کشاورزی دست دوم می‌تواند راه‌حلی مقرون به‌صرفه برای رفع نیاز و حل مشکل تولیدکنندگان بخش کشاورزی باشد که به‌دنبال ادامه فعالیت و حتی گسترش فعالیت‌های خود در کشور هستند و حتی برخی برای آن مزایایی چون قیمت مقرون به‌صرفه بودن و کاهش ریسک در خرید (در خرید ماشین‌آلات دست دوم، تا حدودی از سابقه و عملکرد دستگاه آگاهی دارید و می‌توانید با ریسک کمتری به خرید اقدام کنید) را در نظر می‌گیرند؛ اما به‌کارگیری این ماشین‌آلات دارای معایب و مشکلاتی است که در ادامه به برخی از آن می‌پردازیم:
1-اطمینان نداشتن از وضعیت فنی ماشین: با توجه به کارکرد ماشین‌ها در اقلیمی متفاوت با ایران، این مشکل می‌تواند به بروز مشکلات و خرابی‌های ناگهانی در آینده منجر شود و هزینه‌های بسیاری را برای کشاورز درپی داشته باشد.
2-هزینه‌های بالای تعمیر و نگهداری: ماشین‌آلات کار کرده به‌طور معمول به تعمیر و نگهداری بیشتری نیاز دارند. این موضوع به‌دلیل استهلاک و فرسودگی دستگاه است که می‌تواند هزینه‌های مربوط به قطعات یدکی و تعمیرات را افزایش دهد.
3-نداشتن ضمانت: برخلاف مدل‌های نو، ماشین‌آلات دست دوم ضمانت و خدمات پس از فروش ندارند. این موضوع می‌تواند درصورت وقوع مشکل، مشکلات بسیاری را برای کشاورز به همراه داشته باشد.
4-منطبق نبودن با جدیدترین فناوری‌ها: ماشین‌آلات کارکرده و دست دوم از تکنولوژی‌ها و نوآوری‌های روز دنیا بی‌بهره هستند و ممکن است در مقایسه با مدل‌های نو، کارایی و راندمان پایین‌تری داشته باشند. این موضوع می‌تواند به هدر رفتن زمان، سوخت و افزایش هزینه‌های عملیاتی در بلندمدت منجر شود.
5-رعایت نکردن استانداردهای زیست‌محیطی: ماشین‌آلات دست دوم و کار کرده در بسیاری از موارد به‌دلیل منطبق نبودن با آخرین استانداردهای زیست‌محیطی، آلایندگی بیشتری تولید می‌کنند. و احتمالا به همین دلیل در کشور مبدا جمع آوری شده‌اند. این موضوع می‌تواند در پروژه‌هایی که به رعایت الزامات زیست‌محیطی ملزم هستند، مشکل‌ساز باشد.
باید در نظر داشت که موافقت با واردات ماشین‌آلات کشاورزی کارکرده هرچند سبب صرفه‌جویی در هزینه‌های کشاورزان می‌شود و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه‌تر است، اما بی‌تردید این ماشین‌آلات کارایی، راندمان و اطمینان ماشین‌آلات نو را ندارند و کشاورز همواره باید آماده پذیرش ریسک‌های این خرید باشد.
