مزیت های پرورش حشرات

تامین غذا برای جمعیت روزافزون جهان یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی بشر است. تغییرات اقلیمی شامل تغییر الگوی بارش و خشکسالی‌های پیاپی، مصرف‌گرایی و تغییر ذائقه مردم، مهاجرت‌های گسترده در کنار سیاست‌گذاری کشورهای تعیین‌کننده در سطح جهانی، امنیت غذایی در دنیا را با مخاطراتی مواجه می‌کند.

اخبار سبز کشاورزی ؛ مسعود مَمَشْلی | طبق گزارشات فائو، نیاز غذایی جمعیت ۹ میلیارد نفری جهان در سال ۲۰۵۰ به ۲ برابر مقدار تولید غذای کنونی خواهد رسید. نظام تولید و پرورش خوراک دام و انسان، با توجه به مشکلاتی نظیر مصرف زیاد آب و خاک، آلایندگی فراوان زیست محیطی، معارض بودن خوراک انسان و دام و همچنین فاصله‌ی زمانی زیاد بین شروع تولید تا ثمردهی محصولات، ناگزیر باعث حرکت جوامع انسانی به سمت تولید خوراک‌هایی با بهره‌وری بیشتر شده است.

چهارضلعی مواد خوراکی پروتئینی جدید

چهار ضلعی تولید مواد خوراکی پروتئینی جدید که از آن با عنوان انقلاب در تولید خوراک جهانیان یاد می‌شود، شامل استفاده از جلبک‌ها، قارچ‌ها، پروتئین‌های میکروبی و در نهایت حشرات خوراکی است.
از گذشته‌های دور در اکثر مناطق جهان ارتباط نزدیکی بین انسان و حشرات وجود داشته است؛ برگزاری مسابقات بین حشرات، استفاده به عنوان زیورآلات، مصارف رنگرزی، نساجی، دارویی و در نهایت استفاده به عنوان غذا.

امروزه نیز علاوه بر استفاده‌ی فراوان از حشراتی مانند زنبور عسل و کرم ابریشم نزدیک به ۱۹۰۰ حشره‌ی شناخته شده‌ی خوراکی، در تغذیه‌ی بیش از ۲ میلیارد نفر در سراسر جهان ایفای نقش می‌کنند. از ابتدای دهه ۹۰ میلادی و با شروع تحقیق برای شناخت بیشتر حشرات خوراکی، مزایایی همچون سرعت رشد زیاد، قابلیت تکثیر چند صدبرابری، نیاز آبی اندک، استفاده از پسماندهای غذایی بی‌کیفیتی که در خوراک انسان و دام کاربردی ندارند، فضای تولید بسیار محدود و پائین بودن میزان نیاز به انرژی در فرایند تولید، باعث جلب نظر بیش از پیش محققان و تولیدکنندگان شده است.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که به ویژه لارو مگس «سرباز سیاه» و «مگس خانگی» علاوه بر تبدیل پسماندهای تر به یکی از بهترین کودهای ارگانیک، برای تولید در مقیاس بالای پروتئین‌ها بسیار مناسب هستند.

بالاترین میزان پروتئین خام در شفیره‌ی مگس خانگی(۷۲.۶ درصد) و کمترین میزان در لارو مگس سرباز سیاه(۴۰ درصد) گزارش شده است؛ نرخ ۲ تا ۳ برابری مقدار پروتئین جیرجیرک در مقایسه با گوشت گاو (پروتئین ۲۹ درصد) و سینه‌ی مرغ(پروتئین ۳۲ درصد) یا مقدار پروتئین ۴۰ درصدی لارو مگس سرباز سیاه که از عموم پروتئین‌های دامی و گیاهی بالاتر است، با احتساب این موضوع که پروتئین قابل هضم این لارو نزدیک به ۹۹ درصد بوده که در مقایسه با رقبای سنتی خود اختلافی بسیار زیاد دارد.

همچنین حشرات سرشار از اسیدهای چرب اشباع نشده و مقادیر بسیار بیشتری از مواد معدنی مانند کلسیم و آهن در مقایسه با پروتئین‌های گیاهی و دامی هستند. وجود این مواد با همراهی ویتامین‌ها، اسیدهای آمینه‌ی منحصر به فرد مانند اسید لوریک و همچنین کیتین، حشرات را به غذایی کامل با قدرت جایگزینی رقبایی همچون پودر ماهی و سویا در تغذیه انواع دام تبدیل می‌کند.

نداشتن مواد مضر تغذیه‌ای مانند «گوسیپول» و «ساپونین» در مقایسه با پروتئین‌های گیاهی نظیر کنجاله سویا و همچنین عدم محدودیت مصرف به علت نبود مشکلاتی مانند خطرات احتمالی میکروبی، کاهش خوش‌خوراکی، احتمال فساد میکروبی و تغییر در طعم و مزه محصولات تولیدی که با پروتئین‌های استحصالی از دام مانند پودر خون،گوشت و ماهی تغذیه شده‌اند، از دیگر عوامل برتری حشرات در این رقابت هستند. با تمام این تفاسیر، هنوز راه درازی در به کارگیری صنعتی و همه جانبه حشرات وجود دارد.
چالش‌های توسعه حشرات

مهم‌ترین مشکل، نبود بسترهای قانونی در جهت توسعه، تولید و به‌کارگیری محصولات به دست آمده از حشرات در تغذیه انسان و دام می‌باشد. با اینکه سازمان غذا و داروی آمریکا(FDA) برای اولین بار در موارد محدودی مجوز استفاده‌از لارو مگس سرباز سیاه در سطوح صنعتی در تغذیه دام را صادر کرده است، اما در سطح جهان و مخصوصا ایران ابهامات و سوالات بسیاری از تهیه‌ی استانداردهای بهداشتی تا نتیجه‌گیری‌های علمی مطرح است که روند پاسخ‌گویی و حل معضلات قانونی را به کندی پیش می‌برد.
دیگر مشکل موجود، عدم شناخت و اعتماد مصرف‌کنندگان است؛ حشرات علی‌رغم همه‌ی ظرفیت‌های مغذی، به عنوان یک ماده‌ی خوراکی دارای ظاهر و سابقه‌ای دلپسند نیستند و همین موضوع به عنوان یک عامل گمراه کننده و بازدارنده برای مصرف در بازار نقش بازی می‌کند.

به نظر می‌رسد نبود بسترهای قانونی از یک سو و نبود آگاهی و شناخت مردم از سوی دیگر مانعی بزرگ اما موقت در راه ورود سرمایه‌گذاران و علاقه‌مندان حوزه‌ی پرورش و تولید حشرات شده است. باید گفت پیش‌بینی می‌شود که حشرات خوراکی مانند مگس سرباز سیاه و جیرجیرک، نه به‌عنوان یک مورد حاشیه‌ای در صنعت خوراک، بلکه به عنوان یک موضوع چالش برانگیز و البته رقیبی قدرتمند در بازارهای جهانی حضور پیدا می‌کنند و با رفع مشکلات اندکی که در راه تولید، فرآوری و مصرف دارند، با سرعتی باور نکردنی رقبای سنتی خود را از بازار حذف کرده، آینده را به نام خود می‌نویسند.

مسعود مَمَشْلی - دامپزشک

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۶۷- مهر ۱۴۰۱