زردچوبه؛ ترکیبات، مواد موثر و نقش آن در سلامت
زردچوبه گیاهی علفی و چندساله است که بومی جنوب آسیا به‌ویژه هند و اندونزی بوده و امروزه در مناطق گرمسیری مختلف جهان کشت می‌شود.
نام علمی:Curcuma longa
خانواده: زنجبیلیان (Zingiberaceae)
اخبار سبز کشاورزی؛ زردچوبه گیاهی علفی و چندساله است که بومی جنوب آسیا به‌ویژه هند و اندونزی بوده و امروزه در مناطق گرمسیری مختلف جهان کشت می‌شود.
قسمت اصلی مورد استفاده زردچوبه، ریزوم (ساقه زیرزمینی) آن است که پس از خشک‌شدن و آسیاب‌کردن به‌صورت پودر زردرنگی در می‌آید و کاربردهای زیادی در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی دارد.
مواد مغذی موجود در زردچوبه
زردچوبه دارای ترکیبات متعددی است که شامل:
- کربوهیدرات‌ها
- فیبر غذایی
- پروتئین‌ها
- چربی‌های سالم
- ویتامین‌های B6، C، E و K
-مواد معدنی (آهن، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، فسفر و روی است.
۱. کربوهیدرات‌ها (Carbohydrates)
زردچوبه حدود ۶۰-۷۰درصد از وزن خشک خود را به کربوهیدرات‌ها اختصاص می‌دهد.شامل نشاسته، فیبرهای محلول و غیرمحلول است.
به عنوان منبع انرژی طبیعی عمل می‌کند و فیبر موجود در آن به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و تنظیم قند خون کمک می‌کند.
۲. پروتئین‌ها (Proteins)
هر ۱۰۰ گرم زردچوبه حدود ۷-۹ گرم پروتئین دارد. پروتئین‌های موجود شامل آمینو اسیدهای ضروری و غیرضروری هستند که به تقویت بافت‌های بدن و بازسازی سلولها کمک می‌کند.
۳. چربی‌های سالم (Healthy Fats)
زردچوبه مقدار کمی چربی مفید دارد (حدود ۳-۵درصد از وزن خشک). این چربی‌ها شامل اسیدهای چرب غیر اشباع هستند که به سلامت قلب کمک می‌کنند. روغن‌های فرار موجود در زردچوبه (مثل تورمرون و زینجیبرون) دارای خواص ضدالتهابی و ضدباکتریایی هستند.
۴- فیبر غذایی (Dietary Fiber)
هر ۱۰۰ گرم زردچوبه حدود ۲۰-۳۰ گرم فیبر دارد که به بهبود حرکات روده و جلوگیری از یبوست کمک می‌کند. باعث کنترل قند خون و کاهش کلسترول(LDL) می‌شود. همچنین نقش مهمی در حفظ سلامت باکتری‌های مفید روده دارد.
۵. ویتامین‌ها (Vitamins) موجود در زردچوبه
ویتامین مقدار تقریبی (در ۱۰۰ گرم)فواید
ویتامین C۲۵-۳۰ میلی‌گرم
تقویت سیستم ایمنی، آنتیاکسیدان قوی، کمک به جذب آهن
ویتامین B6۱.۸ میلی‌گرم
تنظیم عملکرد مغز، کمک به تولید انتقال دهنده‌های عصبی
ویتامین K۱۳ میکروگرمانعقاد خون، سلامت استخوانها
ویتامین E۳.۵ میلی‌گرم
محافظت از سلولها، سلامت پوست
۶- مواد معدنی (Minerals) در زردچوبه
ماده معدنیمقدار تقریبی (در ۱۰۰ گرم)فواید
آهن (Fe)۴۰-۵۰ میلی‌گرم
تولید گلبولهای قرمز، پیشگیری از کم‌خونی
پتاسیم (K)۲۵۰۰-۲۶۰۰ میلی‌گرم
تنظیم فشار خون، بهبود عملکرد قلب
کلسیم (Ca)۱۸۰-۲۰۰ میلی‌گرم
سلامت استخوانها و دندانها
منیزیم (Mg)۱۹۰-۲۰۰ میلی‌گرم
کاهش استرس، بهبود عملکرد عضلات
فسفر (P)۲۶۰-۲۷۰ میلی‌گرم
تقویت استخوانها، کمک به تولید انرژی
روی (Zn)۳-۴ میلی‌گرم
تقویت سیستم ایمنی، بهبود سلامت پوست و مو
۷. آنتی‌اکسیدان‌های قوی
زردچوبه سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها است که با استرس اکسیداتیو مبارزه می‌کنند. کورکومین مهم‌ترین آنتیاکسیدان آن است که از آسیب سلولی جلوگیری می‌کند. آنتی‌اکسیدان‌ها از بیماری‌های قلبی، دیابت و سرطان پیشگیری می‌کنند.
ترکیبات مؤثره زردچوبه
مهم‌ترین ترکیب فعال زردچوبه، کورکومین (Curcumin) است که مسئول رنگ زرد آن بوده و دارای خواص دارویی بسیاری است. علاوه بر کورکومین، ترکیبات دیگری از جمله: دی‌متیل‌کورکومین و بیس‌دمتیل‌کورکومین (از خانواده کورکومینوئیدها)
، روغن‌های فرار (تورمرون، آتلانتون و زینجیبرون) ، پلی‌فنول‌ها و فلاونوئیدها را می توان اشاره کرد. این ترکیبات اثرات درمانی زردچوبه را تقویت می‌کنند.
خواص درمانی زردچوبه
•ضدالتهاب و آنتیاکسیدان قوی
کورکومین یک ترکیب ضدالتهابی قوی است که با مهار سیتوکین‌ها و آنزیم‌های التهابی مانند COX-2 می‌تواند در کاهش التهابات بدن مؤثر باشد.
•حفاظت از کبد و کمک به بهبود کبد چرب
زردچوبه از طریق کاهش استرس اکسیداتیو و افزایش فعالیت آنزیم‌های سم‌زدا به بهبود عملکرد کبد کمک می‌کند.
•بهبود عملکرد گوارش و کمک به درمان رفلاکس معده
زردچوبه ترشح صفرا را تحریک کرده و به هضم بهتر چربی‌ها کمک می‌کند. همچنین برای کاهش علائم سوءهاضمه، نفخ و رفلاکس مفید است.
•تقویت سیستم ایمنی بدن
به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی، مصرف زردچوبه می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی کمک کند.
•کمک به کنترل دیابت
کورکومین می‌تواند حساسیت به انسولین را افزایش داده و سطح قند خون را تنظیم کند.
•سلامت قلب و کاهش کلسترول
زردچوبه با کاهش کلسترول LDL و جلوگیری از اکسیداسیون آن، به کاهش خطر بیماری‌های قلبی کمک می‌کند.
•تأثیر مثبت بر مغز و حافظه
کورکومین می‌تواند سطح فاکتور نوروتروفیک مغزی (BDNF) را افزایش دهد که در بهبود عملکرد شناختی، پیشگیری از آلزایمر و کاهش افسردگی مؤثر است.
•کمک به سلامت مفاصل و کاهش درد آرتروز
زردچوبه در کاهش التهاب مفاصل و بهبود علائم آرتریت (التهاب مفاصل) مؤثر است و در برخی موارد تأثیری مشابه داروهای ضدالتهابی دارد.
•خواص ضدسرطانی
تحقیقات نشان می‌دهد که کورکومین می‌تواند رشد سلول‌های سرطانی را مهار کرده و از ایجاد تومورها جلوگیری کند.
نحوه مصرف زردچوبه برای جذب بهتر کورکومین
مصرف با فلفل سیاه: ترکیب پیپرین (ماده فعال فلفل سیاه) با کورکومین جذب آن را تا ۲۰۰۰٪ افزایش می‌دهد.
مصرف با چربی‌ها: ترکیب زردچوبه با روغن زیتون یا نارگیل جذب کورکومین را بهبود می‌بخشد.
مصرف به‌صورت چای یا شیر: ترکیب زردچوبه با شیر، عسل و دارچین یک نوشیدنی مفید برای سلامت عمومی بدن است.
عوارض و موارد منع مصرف زردچوبه
در صورت مصرف بیش‌ازحد، ممکن است باعث تحریک معده شود.
افراد با سنگ کیسه صفرا یا انسداد مجاری صفراوی باید با احتیاط مصرف کنند.
مصرف زردچوبه در دوران بارداری و شیردهی باید با نظر پزشک انجام شود.
ممکن است با داروهای ضدانعقاد خون (مثل وارفارین) تداخل داشته باشد.
