بررسی وضع اقلیمی 4 ماهه اول سال زراعی گلستان بر رشد و نمو گندم

استان گلستان از مناطق مهم تولید گندم و دانه‌های روغنی کشور محسوب می‌شود در سال زراعی 1403-1402 مجموعاً 380 هزار هکتار گندم کشت گزارش شده است.

اخبار سبز کشاورزی؛ همه ساله به‌دلیل شرایط اقلیمی مناسب و سبز زراعت گندم، جو و کلزا با استفاده از نزولات جوی یا آب سبز انجام می‌پذیرد و آب آبیاری برای سبز نمودن این محصولات مصرف نمی‌گردد.

عضا در سال‌های با پاییز خشک و کم باران کمتر از دو درصد کشت در آبان با ارقام متوسط رس برای سبز شدن و استقرار اولیه گیاه مزارع آبیاری می‌شود و در برخی از سال‌ها رقمی حدود 15 تا 25 درصد از کشت مزارع گندم آبی در دوره پرشدن دانه آن هم فقط یکبار مزراع آبیاری تکمیلی انجام می‌شود؛ در واقع می‌توان این را بیان داشت که 40 تا 50 میلیون مترمکعب آب برای بیش از یک میلیون تن تولید گندم در گلستان آب آبیاری به‌عمل می‌آید.

به لحاظ تغییرات شرایط اقلیمی سال‌جاری استان و افزایش درجه حرارت از مهر لغایت دی‌ماه 1402 بررسی اجمالی از وضعیت تغییرات درجه حرارت و بارندگی در چهار ماهه شروع سال زراعی 403-1402 در مقایسه باسال گذشته و دوره بلند مدت با استفاده از داده های هواشناسی سه ایستگاه سینوپتیک هاشم آباد گرگان نماینده اقلیم دامنه نسبتا پر باران، ایستگاه گنبد منطقه دشت در برگیرنده غالب اراضی دیم و ایستگاه چناران نماینده اقلیم پهنه شمال و شرق مورد مقایسه و بررسی اجمالی قرار گرفت.

Wheat: Health Benefits & Nutrition Facts - Drlogy

متفاوت بودن شرایط آب و هوایی پائیز سالجاری از حیث بالا بودن درجه حرارت و همچنین بارندگی برای تعدادی از مزارع زود کاشت که کشت در نیمه دوم مهر و از ارقام گروه بهاره انجام گرفت این مزارع خیلی جلوتر از موعد مورد انتظار در مقایسه با سال های گذشته بعضا در نیمه دوم دی ماه به مرحله ساقه دهی و شکم خوش رسیدند.

مطابق گزارش سازمان جهادکشاورزی در جلسه 27 دی ماه سالجاری در تبیین دوره های تاریخ کاشت حدود 20 درصد کشت در آبان ماه انجام گرفت و علت آن مناسب بودن میزان بارندگی و پائیز خوب سالجاری و رغبت کشاورزان به استفاده از شرایط برای سبز و استقرار مناسب گیاه بوده است و نگرانی آنان از کم بارشی و خشکسالی سال گذشته در اتخاذ تصمیم به کشت زودتر گندم و جلوگیری از تاخیر تاریخ کاشت نیز موثر بوده است.

از سویی بارندگی سه ماهه پائیز نیز برای سبز و استقرار اولیه توام با افزایش درجه حرارت موجب رشد نامتعارف و زیاد مزارع گردید که شرح و بررسی آن در زیر آمده است.

وضعیت بارندگی استان گلستان در چهار ماهه اول سال زراعی 1403-1402

ماه/ ایستگاه	نیمه اول مهر	نیمه دوم مهر	جمع مهرماه	نیمه اول آبان	نیمه دوم آبان	جمع آبان ماه	نیمه اول آذر	نیمه دوم آذر	جمع آذرماه	نیمه اول دی	نیمه دوم دی	جمع دیماه	جمع چهارماهه
گرگان	42.4	34.8	77.2	0	49.8	49.8	32.6	15.7	48.3	3.1	40.7	43.8	219.1
گنبد	22.3	27.9	50.2	0	32.6	32.6	17.7	24.7	42.4	1.9	34.7	36.6	161.8
مراوه تپه	10.7	35	45.7	0	37.7	37.7	10.8	22.6	33.4	7.8	28.2	36	152.8

داده های جدول بالا نشان می دهد که بارندگی های موثر نیمه دوم مهر ماه در ایستگاه‌های سینوپتیک گرگان، گنبد و مراوه تپه بتریب 35 – 28 و 35 میلیمتر، شرایط سبز مطلوب مزارع در حوزه سه ایستگاه بخوبی فراهم گردید با ادامه بارندگی در نیمه دوم آبان در حوزه ایستگاه گرگان 49.8 گنبد 32.6 و مراوه 37.7 میلی‌متر استقرار خوب گیاه و همچنین برای سبز و رشد و نمو مطلوب گیاه در آبان ماه کاملا فراهم بوده است و و نیاز پائین گیاه به آب در مراحل اولیه رشد با فراهمی رطوبت ذخیره شده در خاک، سپس با تداوم بارندگی در نیمه دوم دی ماه استمرار شرایط مطلوب رشد نمو وجود داشته است

در جدول زیر وضعیت درجه حرارت روز رشد در سه ایستگاه مهم هواشناسی استان که داده های آن قابل تعمیم و منطبق با شرایط زراعت استان است در مقایسه سال جاری سال گذشته بلند مدت مفصل آمده است.

نکته قابل توجه: این است علاوه بر تغییرات صعودی درجه حرارت در سه دوره، شدت گرم شدن اقلیم منطقه بعبارتی تغییر اقلیم با دوره بلند مدت در سه ایستگاه با اندکی دقت و توجه ملاحظه می شود.

جدول محاسبه حرارت روز رشد گندم براساس صفر فیزیولوژی صفر درجه سه ایستگاه سینوپتیک هاشم آباد گرگان، گنبد و چناران مراوه تپه در چهار ماهه شروع سال زراعی سال 1402 در مقایسه با سال 1401 و دوره بلندمدت

نام ایستگاه	نیمه اول	نیمه دوم	نیمه اول	نیمه دوم	نیمه اول	نیمه دوم	نیمه اول	نیمه دوم	جمع GDD (ازاول مهرلغایت پایان دیماه)	جمع GDD (از اول آبان لغایت پایان دیماه)
نام ایستگاه	مهر	مهر	آبان	ابان	اذر	اذر	دی	دی	جمع GDD (ازاول مهرلغایت پایان دیماه)	جمع GDD (از اول آبان لغایت پایان دیماه)
گرگان 1401	390	351	271	215	187	150	136	86	1786	1045
گرگان 1402	348	282	309	267	216	147	183	158	1910	1280
گرگان(بلندمدت)	343	298	261	208	169	143	129	118	1669	1028
گرگان تفاضل(سال جاری با گذشته)	-42	-69	38	52	29	-3	47	72	124	235
گرگان تفاضل(سال جاری با نرمال)	5	-16	48	59	47	4	54	40	241	252
گنبد 1401	391	351	274	211	198	149	134	88	1796	1054
گنبد 1402	345	293	312	290	238	161	201	175	2016	1378
گنبد(بلندمدت)	352	306	266	209	171	150	137	124	1715	1057
گنبد تفاضل(سال جاری با گذشته)	-46	-58	38	79	40	12	67	87	220	324
گنبد تفاضل(سال جاری با نرمال)	-7	-13	46	81	67	11	64	51	301	321
مراوه 1401	393	355	256	205	194	150	132	76	1761	1013
مراوه 1402	329	291	322	304	243	148	204	173	2013	1393
مراوه (بلندمدت)	344	299	256	199	161	142	136	116	1653	1010
مراوه تفاضل(سال جاری با گذشته)	-64	-64	66	99	49	-2	72	97	252	380
مراوه تفاضل(سال جاری با نرمال)	-15	-8	66	105	82	6	68	57	360	383

باتوجه به متوسط GDD مورد نیاز گروه‌ها و تیپ های رشد گندم جدای از تفاوت زودرسی و دیررسی ارقام در هر یک از تیپ های گندم (عادت رشدی) برای گروه‌ها دیررس حدود (161)2530 گروه بینابین یا متوسط رس (154)2415 و گروه ارقام زودرس (148)2296 واحد گرمائی نیاز دارند (با ارقام گندم با عادت رشد بهاره ناحیه سواحل خزر و استان گلستان انطباق دارد )

مقایسه فنولوژی زراعت جو 25 دی در سال زراعی قبل با سال زراعی 1403-1402

سال زراعی 402-1401		سال زراعی 403-1402
مراحل رشدی جو	درصد	مراحل رشدی جو	درصد
کاشت تا خروج گیاهچه	34	کاشت تا خروج گیاهچه	6
1تا 2برگی	35	1تا 2برگی	12
3تا 4 برگی	17	3تا 4 برگی	25
شروع پنجه	8	شروع پنجه	32
پنجه کامل	5	پنجه کامل	20
ساقه دهی	1	ساقه دهی	5

تقویم زراعی کاشت زراعت جو(درصد کشت در بازه های زمانی 15 روزه)

سال زراعی	1402-1401		1403-1402
تاریخ کاشت	سطح کاشت	درصد	سطح کاشت	درصد
نیمه اول مهر	100	-	3455	7.3%
نیمه دوم مهر	1094	4%	15961	33.6%
نیمه اول آبان	11175	37%	10222	21.5%
نیمه دوم آبان	10200	33%	7693	16.2%
نیمه اول آذر	4967	16%	7855	16.5%
نیمه دوم آذر	3000	10%	1787	3.7%
نیمه اول دی ماه	-	-	478	1%
جمع	30536		47451

وقوع بارش های مناسب در مهرماه برخلاف سال گذشته و فراهم شدن شرایط مساعد رطوبتی، موجب ترغیب کشاورزان به کشت زود هنگام در مقایسه با سال گذشته گردید.

همین امر باعث شد تعدادی از مزارع تاریخ کاشت مهرماه به مرحله خوشه دهی رسیده و چون گیاه جو نسبت به گندم زود رس تر بود مراحل فنولوژی را سریعتر سپری کرده و در صورت بروز برودت هوا که بسیار محتمل است در ادامه فصل زمستان محصول جو با خطر سرمازدگی و خسارت بیشتر نسبت به گندم مواجه گردد.

جدول تقویم زراعی کشت گندم سال زراعی جاری با سال 1401

تقویم زراعی کشت گندم استان در سال زراعی 402- 1401					تقویم زراعی کشت گندم استان در سال زراعی 1403- 1402
مقطع زمانی	سطح کشت شده (هکتار)			درصد کشت (%)	سطح کشت شده (هکتار)			درصد کشت (%)
مقطع زمانی	گندم آبی	گندم دیم	جمع	درصد کشت (%)	گندم آبی	گندم دیم	جمع	درصد کشت (%)
نیمه اول آبان	1708	1300	3008	21.85	4604	4903	9507	19.5
نیمه دوم آبان	17420	61446	78866	21.85	24687	37534	62221	19.5
نیمه اول آذر	62167	43148	105315	66.3	91258	104766	196024	79.13
نیمه دوم آذر	49651	93394	143045	66.3	17451	76924	94375	79.13
نیمه اول دی	14669	29738	44407	11.85	0	4873	4873	1.32
جمع	145615	229026	374641	100	138000	229000	367000	100.0

ماخذ: گزارش سازمان جهاد کشاورزی جلسه 27 دی ماه جاری

در ارزیابی درجه حرارت دریافتی گیاه گندم با مبنای قرار دادن داده های ایستگاه هواشناسی گرگان از اول آبان لغایت 30 دی ماه سال 1402 (90 روز)در مقایسه با دوره بلند مدت 252 درجه روز رشد (روزانه8/2) درجه حرارت در سال جاری بیشتر بوده است. این میزان در ایستگاه هواشناسی گنبد 324 واحد(روزانه56/3) و در ایستگاه هواشناسی چناران مراوه تپه نیز 380 واحد (روزانه 2/4 ) درجه حرارت روز رشد نیز بیشتر بوده و یا گیاه بیشتر دریافت داشته است.

حال چنانچه مبنای تاریخ کاشت مطابق جدول گزارش بالا از ابتدای آبان در نظر گرفته شود سطح کاشت 9507 هکتار نیمه اول آبان ماه و 62221 هکتار در نیمه دوم آبان مجموعا 71728 هکتار (19.5 درصد کل کشت گندم گلستان) در آبان ماه کشت گردید با افزایش درجه حرارت مازاد دریافتی گیاه سطح کشت 9507 هکتار تاریخ کاشت نیمه اول آبان خطر سرما زدگی و اختلال و یا عدم تلقیح سنبله های گندم بسیار محتمل بنظر می رسد و برای باقیمانده سطح کشت نیمه دوم آبان ماه(62221 هکتار) بسته به شرایط اقلیمی پیش رو نوع رقم تهدید اختلال در تلقیح بالقوه وجود دارد ادامه فصل تا اسفند و فروردین اختلال در تلقیح مشخص خواهد شد.

علاوه بر آن لزوم توجه دادن مستمر به کشاورزان مبنی بر جلو بودن فصل زراعی در مقایسه با سنوات قبل برای انجام عملیات زراعی و مبارزه با علفهای هرز علی الخصوص مزارع تکثیر بذر گندم و جو برای جلو گیری از هر گونه تاخیر در سمپاشی و خسارت از ناحیه علف هرز و همچنین شیوع و اپیدمی شدن بیماری زنگ زرد و انواع بیماری های رایج و خسارت زای گندم مثل سفیدک و سپتوریوز و فوزاریوم تحت شرایط اقلیمی بسیار حائز اهمیت خواهد بود که اهمیت اطلاع رسانی به کشاورزان در آمادگی و اجرای اقدامات ضروری را صد چندان می نماید تا از شرایط مطلوب سال جاری برای تولید بیشتر و جبران بخشی از خسارت خشکسالی سال گذشته در نواحی دشت بهره برداری لازم حاصل گردد.