مهم‌ترین منبع تامین روغن خوراکی

اخبار سبز کشاورزی؛ متاسفانه مافیای دلالی واردات دانه‌های روغنی با روش‌های گوناگون از رشد و توسعه کمیت و کیفیت کاشت دانه‌های روغنی و رسیدن به خود اتکایی جلوگیری می‌کند. این مقاله بر توانایی‌های تولید کلزا به عنوان مهم‌ترین منبع تامین روغن خوراکی مروری دارد.

کلزا یکی از منابع مهم تامین سوخت و روغن خوراکی در محصولات کشاورزی است. با توجه به سیاست‌های محیط‌زیستی که در دهه‎‌های اخیر در جهان برای جایگزینی و استفاده از سوخت‌های گیاهی وجود دارد؛ کشاورزان تمایل زیادی به کاشت کلزا در زمین‌های خود پیدا کرده‌اند.

مزارعی که زیر کشت کلزا قرار می‌گیرند مکان بسیار مناسبی برای زنبورداری هستند. از طرفی ساقه این گیاه بعد از برداشت محصول منبع بسیار خوبی برای تامین خوراک چهارپایان است. همچنین، کود سبز بسیار مناسبی برای زمین‌های کشاورزی به حساب می‌آید.

بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کلزا در جهان

کشت کلزا سابقه‌ای طولانی در جهان دارد، با وجود این و براساس آنچه فائو ارائه داد، اتحادیه اروپا با بیش از ۱۷ میلیون تن برداشت محصول، بزرگ‌ترین تولیدکننده کلزا در جهان محسوب می‌شود. چین نیز با تولید ۱۴ میلیون تن در جایگاه دوم دنیا قرار دارد. همچنین، داده‌های فائو نشان می‌دهد که کانادا با تولید بیش از ۱۲ میلیون تن سومین تولیدکننده برتر کلزا محسوب می‌شود. داده‌های فائو حاکی از آن است که کشورهای هند، استرالیا، اوکراین، روسیه، ایالات‌متحده، انگلستان و بلاروس نیز در رتبه‌های بعدی تولید کلزا قرار دارند.

کلزا در ایران

کلزا از سال 1352 وارد ایران شد. اما برنامه توسعه آن تا سال 1368 متوقف ماند. این محصول از سال 1368 در مزارع تحقیقاتی و آزمایشی و از سال 1375 در مزارع ارزیابی و سازگاری کشت شد. اما رشد واقعی کلزا با بهره‌گیری از طرح کلزا از سال 1378 در سطح اقتصادی شروع شد و هر سال رشد فزاینده‌ای داشته است.

ارقامی از کلزا که در ایران کشت می‌شود در دو نوع بهاره و پاییزه هستند. این گیاه با ریشه‌های قوی، بهتر از غلات در کشت‌های پاییزه از میزان رطوبت موجود در خاک بهره می‌گیرد و می‌تواند رطوبت موجود در عمق 100-80 سانتی‌متر را به‌راحتی جذب و مصرف کند. کلزا گیاهی است که می‌تواند سرما را تحمل کند؛ اما با تطبیق حرارت و زمان کاشت بالقوه می‌تواند در شرایط گرمسیری و نیمه‌گرمسیری(مناطق جنوبی کشور) نیز به‌خوبی تولید شود.

کلزا در بخش عمده‌ای از کشور در تناوب غلات آبی و دیم کشت می‌شود و در این تناوب می‌تواند به حذف علف‌های هرز و کنترل بیماری‌ها کمک کند. به‌علت تاثیر در حاصلخیزی خاک در عملکرد محصول بعدی موثر است. کلزا دارای خصوصیات خاصی برای کشت در اغلب اقلیم‌های کشاورزی است. این گیاه در اقلیم‌های چهارگانه ایران (سرد، معتدل، نیمه‌گرمسیر و گرمسیر) با عملکردهای مناسبی در سال‌های اخیر تولید شده و مورد استقبال کشاورزان قرار گرفته است.

سطح برداشت کلزا در کشور

سعدالله منصوری، مجری طرح خودکفایی دانه‌های روغنی در وزارت جهادکشاورزی نیز در مصاحبه‌ای که در خرداد سال جاری انجام داد؛ سطح برداشت کلزا در سال زراعی گذشته را ۸۸ هزار هکتار با تولید نهایی ۱۳۸ هزار تن اعلام کرد و گفت: میزان کلزای برداشت شده در سال‌جاری تاکنون ۲۴۰ هزار تن است. وی اظهار امیدواری کرد در پایان فصل برداشت، تولید کلزا از ۲۷۰ هزار تن عبور کند.

گلستان و خوزستان تولیدکنندگان اصلی دانه روغنی کلزا

مجری طرح خودکفایی دانه‌های روغنی وزارت جهادکشاورزی از استان‌های گلستان و خوزستان به‌عنوان بیشترین تولیدکننده دانه روغنی کلزا نام برد و گفت: در سال زراعی آینده برای کشت بیش از ۲۵۰ هزار هکتار کلزا، بذر تأمین گردید.

وی افزود: با توجه به زراعت کلزا در فصل پاییز در تناوب با گندم، برنامه‌ریزی وزارت جهادکشاورزی و بیشترین اتکای ما بر مبنای توسعه کلزا و در تابستان بر توسعه گیاهان کم‌آب‌بر استقرار یافته است.

کلزا که در چند سال اخیر کشت آن در کشور، توسعه‌ یافته است؛ علاوه‌بر امکان توسعه قابل‌توجه زیرکشت در تناوب با غلات(آبی و دیم) و اراضی آیش، به‌دلیل قرار گرفتن در تناوب اراضی شالیزاری(که به‌طور معمول از اواخر تابستان برای کشت بعدی برنج بدون استفاده می‌ماند) زمینه بسیار خوبی برای توسعه کشت دارد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۹۱-مهر ۱۴۰۳