۱۶ گسل بزرگ در پایتخت فعال است

اخبار سبز کشاورزی؛ تخلفات حوزه ساخت‌وساز شهری در دوره زاکانی کم نیست. از پروژه ساخت مسجد در پارک‌های قیطریه و لاله، تا خشک‌شدن درختان محدوده چیتگر، همه‌وهمه جزء مسائلی است که در دوران مدیریت زاکانی مورد نقد قرار گرفته‌اند. اما یکی از مهم‌ترین موارد، مجوز ساخت هتل پنج طبقه در ولنجک بر روی یکی از گسل‌های بزرگ تهران است.

این مجوز که در کمیسیون ماده ۵ شهرداری تهران صادر شده است، آنقدر اهمیت داشت که شهردار تهران را به تکاپو وا دارد تا بر تخلفات گسترده این پرونده سرپوش بگذارد.

یک مجوز پرتخلف برای یک هتل پرماجرا

سال ۹۷ بود که پهنه‌بندی گسل در سامانه شهرداری تهران بارگذاری شد؛ بنابراین نقشه گسل‌های اصلی و انحرافی بر روی این سامانه مشخص است. بااین‌وجود، طبق تصمیمات شورای‌عالی معماری و شهرسازی در سال ۹۸، میزان ساخت‌وساز بر روی گسل‌ها باید ساختمانی دوازده طبقه باشد. هرچند مشخص نیست که ایده ساختمان دوازده طبقه بر روی‌ گسل از کجا آمد و چه دلایل فنی‌ای برای آن ‌وجود دارد؟

برای مجوز ساخت هتل در شمال ولنجک شهرداری تهران برای اینکه همگان را در عمل انجام‌شده قرار دهد، خبر از پرداخت عوارض چندصدمیلیارد تومانی توسط مالک داده بود تا ضمن برداشتن فشارها از روی خود، برای مالک حقوق مکتسبه ایجاد کند و ضمن آن دیوان عدالت اداری نیز قادر به ابطال مجوز نباشد.

 بااین‌حال، از همان ابتدا دبیر شورای‌عالی شهرسازی و معماری که نماینده وزارت راه‌وشهرسازی است، در اولین جلسه بررسی صدور مجوز به هتل سی طبقه ولنجک، مخالفت خود را اعلام کرده بود. ازاین‌رو شهرداری دیگر دبیر شورای‌عالی شهرسازی را به جلسات کمیسیون ماده ۵ دعوت نکرد.

 بی‌اعتنایی به مخاطرات زمین‌شناختی

اما در روزهای اخیر نهادها و کنشگران حوزه شهری سکوت نکردند. تهران اکنون به‌جز معضل گسل‌ها، با بحران فرونشست در مناطق جنوبی و جنوب‌غربی مواجه است.

بد نیست در این رابطه نظر رئیس مرکز پیش‌بینی زلزله را بدانیم که اخیرا اعلام کرده است: در شعاع ۱۰۰ کیلومتری شهر تهران ۴ زلزله با بیش از ۴ ریشتر و همچنین حدود ۴۰۰ زلزله با بیش از ۲ ریشتر از ۱۹ اسفندماه سال گذشته تا مدت مشابه امسال به ثبت رسیده است.

به‌گفته «مهدی زارع» در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر، درحال‌حاضر بخش‌هایی از شهر تهران خصوصاً مناطق جنوبی و شمالی استان دارای گسل‌های فعال است. اما علی‌رغم هشدارهای سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران در جنوب‌غربی شهر تهران همچنان ورزشگاهی در حال ساخت است.

بر اساس آمار، ۱۶ گسل فعال در تهران وجود دارد که براساس نظر محققان راه، مسکن و شهرسازی ساخت‌وساز در این حریم‌ها ممنوع است. متأسفانه مهم‌ترین و بیشترین اماکن بر روی حریم گسل‌های شهر تهران ساخته شده است و بیشترین بافت‌های فرسوده موجود در حریم گسل مربوط به مناطق ۱ و۲ و ۵ و ۲۰ است

اما به‌گفته زارع، دامنه تخلفات به اینجا ختم نشد و مجوز ساخت هتلی ۳۰  طبقه (با ۱۳ طبقه زیرزمین، جمعاً ۴۳ طبقه) بر روی رد گسل شمال تهران داده شده است که ملاحظات گوناگون مخاطرات زمین‌شناختی را نادیده گرفته و از دید شهرسازی نیز نماد تخلفات متعدد دیگری است.

او به رکنا گفته است: «پهنه گسل شمال تهران در این محل کاملاً محدوده بلوار دانشجو را تحت‌تأثیر قرار داده و محل هتل مذکور کاملاً در پهنه خرد شده گسل شمال تهران است. کف زمین در محل هتل رقومی بین ۱۸۳۵  تا ۱۸۳۸  دارد.»

 قوانین دیوان عدالت اداری چه می‌گوید؟

۲۱ اسفندماه سال ۱۳۹۱ بود که دادنامه قطعی در مورد “ساخت‌وساز خارج از حریم شهر تهران و بالاتر از ارتفاع ۱۸۰۰ متر صادر شده است: «هرگونه مجوز جهت ساخت‌وساز در اراضی خارج از محدوده شهر تهران و بالای ارتفاعات ۱۸۰۰ ممنوع است.»

اما مجوز ساخت هتل ولنجک آن‌قدر مهم بود که در فروردین سال جاری چهار استاد و مهندس شهرسازی و یک وکیل دادگستری، دادخواستی علیه شهرداری تهران در دیوان عدالت اداری ثبت کردند تا این تخلف را از طریق مراجع قضایی پیگیری کنند. آنها با استناد به اسناد مختلف، تأکید کردند که در روند صدور پروانه ساخت این هتل تخلفات متعددی رخ داده است.

 به‌گفته مهدی زارع، تخلفات صورت‌گرفته شامل این موارد است: از مصوبه‌ای که با سه امضاء در کمیسیون ماده ۵ شهرداری تصویب شد تا رعایت نکردن بندهای قرارداد و ابهام در تضامین سرمایه‌گذاری. بااین‌حال، این اساتید در یک نشست خبری جزئیات تازه‌ای درباره این پرونده مطرح و تأکید کردند که رویه جاری در حوزه مدیریت شهری باید اصلاح شود و هدف نباید وسیله را توجیه کند. سرانجام، دیوان عدالت اداری با رأی قطعی خود مجوز ساخت هتل سی طبقه را لغو کرد و این گام بزرگی برای کنش‌های اجتماعی در برابر پروژه‌های ناسنجیده و سراسر تخلف است.

دیگر ایرادات فنی هتل ولنجک چه بود؟

هتل ولنجک اما از نظر فنی هم ایراداتی دارد که «امیرحسین عبدالله زاده» شهرساز، در نشستی واقع در خانه علوم‌انسانی تهران دراین‌خصوص توضیح داده است: «ارتفاع مستحدثات این هتل ۲۲۰ متر خواهد بود که در بلندترین نقطه شهر تهران قرار دارد. این برج از فشافویه، فرودگاه امام خمینی و پرند قابل مشاهده است. دید اشراف افقی این مکان حداقل ۷۵ کیلومتر است. اما دید این هتل به واسطه شیبی که در محدوده وجود دارد، بر روی تمامی پارسل‌ها و املاک مردم شهر تهران است. یعنی هیچ ملکی از پس پنجره‌های هتل وجود ندارد، که قابل رؤیت نباشد.»

او تأکید کرد: «این برج شبیه دیوار دفاعی است و تقریباً چیزی از بام تهران باقی نمی‌گذارد؛  او همچنین تأکید کرد که درصورت ساخت هتل، کهف‌الشهدا از حیز انتفاع ساقط می‌شود.»

 درحال‌حاضر، سی ایستگاه لرزه‌نگاری در تهران نصب شده است ولی هنوز سامانه هشدار سریع لرزه‌نگاری در تهران نصب نشده است. بنابر دیدگاه‌های کارشناسان، یکی از چالش‌ها و مسئله جدی کلانشهرها، ساخت‌وساز بر روی گسل است و در خصوص شهر تهران متأسفانه هرچقدر شهر به‌سمت دامنه کشیده می‌شود، در واقع ساختمان‌ها روی گسل قرار می‌گیرند. اما مشکل فقط هتل ساخته نشده ولنجک نیست و در پهنه پرخطر و نزدیک به دامنه‌ها، یعنی در منطقه ولنجک، چندین برج ساخت شده است.

  ۱۶ گسل بزرگ در تهران فعال است

بر اساس آمار، ۱۶ گسل فعال در تهران وجود دارد که براساس نظر محققان راه، مسکن و شهرسازی ساخت‌وساز در این حریم‌ها ممنوع است. به‌عنوان نمونه، گسل شمال تهران بزرگ‌ترین گسل شهر است که در جنوب دامنه رشته‌کوه البرز و در شمال شهر تهران قرار دارد. متأسفانه مهم‌ترین و بیشترین اماکن بر روی حریم گسل‌های شهر تهران ساخته شده است و بیشترین بافت‌های فرسوده موجود در حریم گسل مربوط‌‌ به مناطق ۱ و۲ و ۵ و ۲۰ است و می‌توان به ۱ انبار نفت، ۲ مرکز آتش نشانی، ۶۶ برج، ۹ برق فشارقوی، ۱۵ مرکز درمانی، ۲۳ پل و راه ارتباطی، ۲ پمپ بنزین، ۹ شهرداری و مراکز وابسته، ۲۵ مسجد، ۴ موزه، ۱ ارگان مربوط‌به وزارت نفت ،۴ ارگان قوه قضائیه، ۸ مخزن آب ،۳۹ مدرسه و مرکز آموزش عالی و ۶ مرکز غیر اشاره کرد.

 از دیگر گسل‌هایی که توان بحرانی بالایی دارد، می‌توان به گسل شمال تهران اشاره کرد. این گسل دربرگیرنده کل غرب تهران و اشتهارد است. از گسل شمال تهران می‌توان به درکه، زعفرانیه، جماران، گلابدره، دربند، کوهسار، فرحزاد، حصارک و دارآباد نام برد که به‌طول تقریبی ۱۰۰ کیلومتر است و می‌توان گفت دوره بازگشت زلزله‌های روی این گسل ۳۵۰۰ سال به بالاست.

براساس داده‌های مرکز زلزله‌شناسی تهران، گسل شمال تهران توان ایجاد زلزله‌هایی با بزرگای ۷ تا ۷.۵ درجه در مقیاس ریشتر را دارد . بااین‌وجود، باید تا زمانی که فرصت هست، از افزایش تخلفات ساخت‌وساز بر گسل‌ها جلوگیری کرد؛ زیرا گسل‌ها توان فاجعه‌آفرینی گسترده در مواقع بحران‌زا را خواهند داشت و از طرفی زمین همیشه همین‌قدر آرام نیست و فرصت و تدبیر مدیران شهری و دولتی کمتر از چیزی است که تصور می‌کنند./پیام ما