تبدیل ایده‌ها‎ به عمل

جایی برای شناسایی و رشد شرکت‌های دانش بنیان

بخش اول

بانوی کارآفرینی که اولین «مرکز نوآوری باز» را برای حل چالش‌های بخش کشاورزی و زیست‌محیطی در ایران ابداع کرد

اخبار سبز کشاورزی ؛ حسین کاظمی | توسعه شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپی، از جمله نیازهای اساسی کشور ما است که مورد توجه ویژه مسئولان عالی کشور نیز قرار دارد. در این میان در حوزه ‎های کشاورزی و محیط زیست، این نیازها مشهودتر و جای خالی این شرکت‌ها بیشتر احساس می‌شود و به‌دلایلی که در شماره‌های گذشته مجله «دام و کشت و صنعت»، رسانه ملی بخش کشاورزی نیز به آن پرداختیم، سهم بخش کشاورزی از توسعه شرکت‌های استارتاپی و دانش‌بنیان کمتر هم هست و اهتمام بیشتری طلب می‌کند.

در این رهگذر اما هستند افرادی که در حوزه‎های دانش‌بنیانی و استارتاپی بخش کشاورزی و محیط زیست ورود کرده و نمونه‌کارهای عینی و عملی جلوی چشم ما قرار می‌دهند که می‌توان با الگوبرداری از آن به بخش زیادی از کاستی ها در این زمینه پاسخ داد.

کاری که خانم دکتر ندا نیک‌وَش در «مرکز نوآوری وستا» انجام داده‌اند، یک نمونه شاخص در این زمینه است و علاوه بر اینکه شرکت متبوعش خود یک شرکت دانش‌بنیان و نوآور است، اساسا کار آن نیز شناسایی، پرورش و پر و بال دادن به ایده های دانش‌بنیانی و استارتاپی است.

اقدام بسیار باارزشی که لازم است این گونه کارها را بیشتر و بهتر دیده و در ترویج آنها جدیت داشت. در گفت‌وگو با این بانوی کارآفرین با فعالیت ایشان بیشتر آشنا خواهیم شد:

با یک معرفی کوتاه از خودتان و کاری که انجام داده ‎اید، شروع کنیم؟

ندا نیک‎وَش هستم، فارغ ‎التحصیل بیوتکنولوژی صنعتی از دانشگاه جرج آگوست در گوتینگن آلمان، که به‌صورت Full scholarship (بورسیه تحصیلی کامل) از DAAD در آنجا تحصیل کرده‌ام؛ DAAD مطرح‌ترین ارگان جهانی است که بورس‌های تحصیلی به دانشجویان دوره‎های دکترا اعطا می‌‌‌کند و این کار در یک رقابت فشرده انجام می‌شود، به‎ طوریکه در ایران هر سال فقط 12-10 نفر متقاضی از تمامی رشته‌ها موفق به اخذ چنین بورسی می‌شوند.

همچنین مسئول بخش R&D تحقیقاتی شرکت «وستا تک» آلمان هستم و به‌خاطر احساس وظیفه و علاقه‌ای که به پیشرفت کشورم داشتم، تصمیم گرفتم از دانش علمی و تجربیات کاری‌خودم برای خدمت به آن استفاده کنم؛ به ‎همین دلیل برای نخستین بار در ایران اقدام به ایجاد یک «مرکز نوآوری باز» برای توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپی و همچنین برای پاسخ به چالش‌ها و درخواست‎ های بخش کشاورزی و زیست‌محیطی نمودم.

مدلی که در «مرکز نوآوری وستا» پیاده کرده‌ایم، تلفیقی از تجربیات کاری من در آلمان و دیگر مدل‌هایی است که در ایران وجود داشت و سعی کرده‌ام تجربیات بین‌المللی خودم را به شکلی بومی‌سازی کنم که مناسب شرایط ایران باشد؛ چون مدل‌هایی که از کشورهای دیگر می‌آیند، لزوما قابل استفاده برای کشور ما نیستند و به‌دلیل وجود تفاوت‌های اجتماعی و پیشینه‌های فرهنگی در کشور ما، نمی‌توان هر ایده‌ای را در اینجا پیاده کرد.

در واقع خود مدلی که ما در مرکز نوآوری وستا پیاده کرده‌ایم، یک مدل «نوآورانه» است و در هیچ جای دنیا چنین مدلی اجرا نشده است.

کارآمدی مرکز نوآوری وستا به این دلیل است که سعی کرده‌ایم کاستی‌هایی که در دیگر مراکز رشد و نوآوری وجود داشته را برطرف کنیم.

این مرکز 13 بهمن 1398 توسط دکتر سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری وقت ریاست جمهوری، در مرکز آموزش بین‌المللی امام خمینی(ره) افتتاح شد. این مدل قابلیت توسعه زیادی دارد و همچنین می‌توان از آن الگوبرداری کرد؛ چون مراحل آزمون و خطای خود را طی کرده و ایرادهای آن مرتفع شده است.

ساختمان این مکان از ابتدا به‌همین شکل طراحی و ساخته شده بود یا اینکه شما آن را متناسب‌سازی کرده ‎اید؟

در واقع اینجا قبلا یک پادگان متروکه بود که آقای دکتر مخبر، رئیس وقت مرکز آموزش امام خمینی، آن را از سپاه پاسداران تحویل گرفت و ما اقدام به بازسازی سوله‌ها و پادگان متروکه کرده و آن را برای کاری که مدنظر داشتیم، آماده‌سازی کردیم.

جالب است به این نکته نیز اشاره شود که همزمان با کاری که ما در اینجا و در این پادگان متروکه انجام دادیم، خانم رکسانا وزرا (یک آمریکایی ایرانی‎ تبار و یکی از زنان شناخته شده دنیا) در پاریس و در یک ایستگاه قدیمی مترو انجام داد و آن را بازسازی و تبدیل به بزرگ‎ ترین پردیس استارتاپی جهان کرد (station f) که توسط آقای مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه افتتاح و از او قدردانی شد.

ما نیز در اینجا یک فضای بلااستفاده دولتی و متروکه را به یک فضای فعال و مولد تبدیل کرده‎ایم و نه تنها از دولت کمکی بابت آن دریافت نکردیم، بلکه چنین مکان متروکه‌ای را کاملا آباد و قابل استفاده کرده‌ایم.

در مورد مرکز نوآوری وستا بیشتر توضیح دهید و قرار است چه کارهایی در اینجا انجام شود؟

ما در مرکز نوآوری وستا به دنبال ایجاد کسب و کارهای نو، براساس مدل «نوآوری باز» هستیم تا از این طریق به نیازها و چالش‌های بخش صنعت در حوزه‎های کشاورزی و محیط زیست پاسخ دهیم؛ مراکز نوآوری زیادی در ایران وجود دارند اما به اقتضای شرایط زمان لازم است که مراکز «نوآوری باز» گسترش پیدا کنند. همچنین در این مجموعه، به شکل‌گیری و تکامل شرکت‌های استارتاپی و دانش‌بنیان نیز کمک می‌کنیم.

مراکز «نوآوری باز» چگونه مراکزی هستند و چه خصوصیاتی دارند؟

در ایران، مراکز «نوآوری باز» یا Open Innovation تا حدودی ناشناخته هستند، در حالی‌که مقتضیات زمان به‌شدت ایجاب می‌کند که مراکز رشد و مراکز نوآوری کشور ما به این سمت حرکت کنند. نوآوری‌های باز یا Open innovation در مقابل R&D شرکت‌ها که من در اینجا به آن «نوآوری‌های بسته» یا Close Innovation می‌گویم، تعریف می‌شوند.

شرکت‌ها و سازمان‌ها، واحدهای R&D دارند که در جهت اهداف و خواسته‌هایشان، کار تحقیق و نوآوری انجام می‌دهند و در این بخش‌های R&D هزینه‌های زیادی برای محققان، متخصصان، تجهیزات و امکانات انجام می‌دهند اما با این سرعت پیشرفت علم و فناوری و رقابت شدید، بخش‌های R&D نمی ‎توانند تمامی نیازها و چالش‌های سازمان یا شرکت را به ‎موقع و همگام با پیشرفت‌هایی که در دنیا اتفاق می‌افتد، برطرف کنند.

این موضوع ثابت شده است که نوآوری، خلاقیت و اطلاعات هر محقق یا عضو هیأت علمی، بعد از حدود سه سال باید به‌روز رسانی شود تا بتواند باز هم کارایی و خلاقیت لازم را داشته باشد؛ به‌همین دلیل است که این شرکت‌ها، محقق را مجبور می‌کنند در خارج از محدوده شرکت، آموخته‌های جدیدی کسب کرده و فضاهای دیگری را تجربه کند تا ضمن اینکه خلاقیت‌های او رشد ‌کند، بتواند دستاوردهای جدیدی هم برای شرکت متبوعش داشته باشد.

در واقع برای رفع این ایرادها و کمبودها بود که «نوآوری‌های باز» مطرح ‌شد؛ چراکه به‌واسطه ساختار «نوآوری‌های باز» یک نقطه اتصال و ارتباطی بین بسیاری از پارک‎ های علمی و فناوری، مراکز نوآوری، R&Dها، واحدهای تحقیقاتی دانشگاه‌ها و دیگر موسسات ایجاد می‌شود و به یک شبکه جهانی (Global Network) به‌نام IASP متصل می‌شوند که از این طریق می‌توان راه‌حل‌های مناسبی برای چالش‌ها و خواسته‎های یک صنعت پیدا کرد.

در واقع IASP یک شبکه جهانی است که تعداد زیادی از مراکز نوآوری و پارک‌های علمی و فناوری دنیا، اعضای آن را تشکیل می‌دهند و یکی از دستاوردهای چنین شبکه جهانی این است که وقتی چالشی در یک صنعت برای یکی از اعضای آن ایجاد شود یا مورد سوال باشد، می‌توان در این شبکه گسترده راه حل رفع آن را پیدا کرد.

به ویژه در کشور ما که عملکردهای جزیره‌ای متداول‎تر است، نوآوری باز اهمیت پیدا می‌کند و می‌تواند موثر باشد؛ چراکه هر سازمان و ارگانی جدا از دیگران کارهای بسیار خوبی انجام می‌دهد اما کمتر کسی از آنها خبر دارد و کسی که دنبال آن فناوری باشد، امکان کمی برای دسترسی به نتایج آن را دارد و ارتباطات لازم فراهم نیست.

برای اینکه از این حالت جزیره‌ای خارج شویم، راهی غیر از ایجاد «مراکز نوآوری باز» نیست؛ ره آورد نوآوری باز باعث خواهد شد که دستاوردهای تحقیقاتی دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی، مستقیما به سمت صنعت و اجرایی شدن، هدایت شوند.

پارک‌های علمی و فناوری و مراکز نوآوری ایران هم جزو اعضای شبکه جهانی IASP هستند؟

در ایران دو پارک علم و فناوری اصفهان و پارک علمی و فناوری پردیس جزو اعضای IASP هستند و مرکز نوآوری وستا نیز تنها مرکز خصوصی در ایران است که عضو این شبکه جهانی است. وقتی یک شرکت یا صنعت برای رفع چالش خودش به ما مراجعه می‌کند، ما به پشتوانه اتصال به شبکه جهانی (Global network) می‌توانیم سریع‌ترین راه حل را به او ارائه دهیم و اینجا است که می‌توان به اهمیت استراتژیک مراکز نوآوری‌باز پی برد.

چون می‌توانند با سرعتی همگام با پیشرفت‌های جهانی، راهکارهایی برای رفع چالش‌ها ارائه دهند. رقابت در ارائه محصول و خدمات بسیار بالا است و از طرفی، محصولات و خدمات نوآورانه در دنیا به‌سرعت کپی‌برداری می‌شوند و اگر شما نتوانید جایگزینی برای آنها داشته باشید، به راحتی از بازارها حذف خواهید شد؛ بنابراین لازم است که به منبع سریع و چابکی از خلاقیت و نوآوری متصل باشید.

ادامه دارد…

ماهنامه دام و کشت و صنعت شماره ۲۷۰ - دی ۱۴۰۱