خشکه کاری برنج راهی برای مقابله با خشکسالی

صرفه جویی ۵۰ درصدی مصرف آب با روش خشکه کاری

با وجود اینکه گلستان با پدیده خشکسالی روبرو است اما همچنان کشت شالی به روش غرقابی انجام شده و کشاورزان از خشکه کاری که صرفه جویی در مصرف آب را به همراه دارد، استقبال نکرده اند.

اخبار سبز کشاورزی : برنج با سطح تقریبی ۵۵۰ هزار هکتار رتبه دوم سطح کشت را بعد از گندم در کشور داشته و بنابر اظهارات کارشناسان جهاد کشاورزی، در استان گلستان هم امسال بیش از ۶۵ هزار هکتار از اراضی کشاورزی به کشت شالی اختصاص یافته است.

علی رغم هشدارهای جهاد کشاورزی گلستان و ممنوعیت کشت برنج با آب زیرزمینی، سود اقتصادی حاصل از کشت برنج باعث شده کشاورزان به سمت تولید این محصول تابستانه که مصرف آب بالایی دارد، گرایش یابند.

مهم‌ترین چالش کشت برنج با روش رایج و سنتی، مصرف فراوان آب و زحمت زیاد کشاورزان است و با توجه به تغییرات اقلیمی و کاهش منابع آبی جاری و زیرزمینی کشور، می‌طلبد پژوهش و ترویج در اقلیم‌های مختلف کشور به سمت روش‌هایی با مصرف آب کمتر و سهولت و بهره‌وری بیشتر، پیش برود تا کشاورزان در شرایط کم‌آبی، از فواید و عوائد حاصل از این کشت سودمند محروم نشوند و تولید این محصول در کشور رونق داشته باشد.

یک کشاورز ۴۷ ساله گلستانی ساکن شهر سرخنکلاته موفق شده، برنج را به روش خشکه کاری و بدون مصرف آب زیاد کشت کرده و محصولی بسیار باکیفیت و با عملکردی برابر با روش کشت غرقابی، برداشت کند.

هادی جرجانی گفت: در سال ۱۳۸۷ زمانی که شالی را در خزانه ریختم مشاهده کردم مقداری از دانه‌های شالی در فضای بیرون خزانه در زمین خشک و بدون استفاد آب زیاد سبز شده‌اند. دیدن دانه‌های شالی سبز شده در زمین خشک اولین جرقه کشت برنج به روش خشکه کاری را در ذهن من ایجاد کرد و در همان سال، اولین بار برنج را به روش خشک، کشت کردم.

وی افزود: بزرگترین مزیت کشت برنج به روش خشکه کاری صرفه جو یی در مصرف آب است در این روش مصرف آب حداقل ۵۰ درصد کاهش می‌یابد و با توجه به خشکسالی که کشور با آن دست به گریبان است موضوع بسیار مهمی بوده که نمی‌توان نسبت به آن بی تفاوت بود.

در کشت برنج به روش خشکه کاری ۳۰ درصد در هزینه کاشت صرفه جویی می‌شود

جرجانی گفت: در روش خشکه کاری برنج، علاوه بر مصرف آب کمتر، آبیاری محصول هم برای کشاورز آسان‌تر بوده و هزینه کمتری خواهد داشت به طوری که حداقل ۳۰ درصد در هزینه‌های کاشت صرفه جویی می‌شود؛ به طور مثال من ۲۴ هکتار شالیزار را با استفاده از دو کارگر آبیاری کردم در صورتی که در روش سنتی نیاز به نیروی کار زیادی است.

کشاورز گلستانی تصریح کرد: سهولت کاشت برنج مزیت دیگر کشت برنج به روش خشکه کاری است، در این روش دیگر نیاز به گِل کردن زمین و نشاء نداریم و با خطی کار گندم در عرض یک روز ۱۰ تا ۱۵ هکتار زمین را زیر کشت شالی می بریم.

جرجانی تصریح کرد: برای خشکه کاری برنج نیاز است اراضی کشاورزی به روش نوین آبیاری تحت فشار مجهز شود و این مسئله هزینه زیادی برای کشاورزان در پی دارد، اگر جهاد کشاورزی با دادن تسهیلات ارزان قیمت کشاورزان را حمایت کند تا آنها بتوانند اراضی خود را به سیستم آبیاری نوین مجهز کنند، قطعاً کشاورزان از خشکه کاری استقبال خواهند کرد.

وی تاکید کرد: با توجه به کاهش ذخایر آب‌های زیر زمینی و خشکسالی، حمایت دولت از کشاورزان ضرورت دارد و عملکرد محصول هزینه‌ها را جبران می‌کند.

در روش خشکه کاری بذر بسیار کمتری نیاز است

کشاورز گلستانی ادامه داد: استفاده از سموم کمتر، سهولت سمپاشی و عدم فرسایش خاک از دیگر مزیت‌های مهم روش خشکه کاری برنج است؛ کشت برنج به روش غرقابی تمام مواد آلی زمین را می‌کشد و عملکرد محصول بعدی به شدت پایین می‌آید در حالی که در زمینی که به روش خشکه کاری محصول کشت شده باشد، کشت محصول دوم هم با سهولت بیشتری انجام می‌شود و هم عملکرد بالاتری دارد.

جرجانی گفت: در روش خشکه کاری بذر بسیار کمتری نیاز است و تنها ۴۰ تا ۵۰ کیلوگرم بذر در هر هکتار استفاده می‌شود.

افزایش گازهای گلخانه‌ای نتیجه کشت برنج به روش غرقابی

یک پژوهشگر آب و خاک گفت: از معایب کشت برنج به روش سنتی در ایران می‌توان به مصرف آب زیاد تا حد ۲۰ هزار مترمکعب در هکتار، افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای، افت سطح آب زیرزمینی، هزینه‌های بسیار زیاد تأمین آب و نیروی انسانی و در آخر به عدم امکان کشت بعدی بلافاصله پس از برداشت برنج به دلیل تخریب خاک در اثر عملیات گل خرابی اشاره کرد.

محمد اسماعیل اسدی افزود: در نقاط مختلف دنیا از جمله ایران روش‌های مختلفی برای کشت برنج وجود دارد که می‌توان به کشت به روش سنتی (نشاکاری)، کشت مکانیزه (کشت با ماشین نشاکار) و کاشت بذر به صورت مستقیم (خشکه کاری) اشاره کرد.

وی گفت: در روش کشت مستقیم (خشکه کاری) به سه صورت می‌توان بذر را کشت کرد که در روش اول بذر جوانه دار برنج را در بستر مرطوب کشت می‌کنند، در روش دوم کشت مستقیم بذر در بستر پدل شده انجام شده و در روش سوم بذر برنج را مستقیم در بستر خشک کشت می‌کنند.

اسدی بیان کرد: از مزایای روش کشت بذر در بستر خشک می‌توان به کاهش آلودگی خاک و آب، بهبود تهویه خاک، بهبود شرایط خرد اقلیم مزرعه، کاهش بیماری‌ها و آفات برنج، بهبود تراز آبی و پیشرفت اقتصاد منطقه با کاهش مصرف آب تا میزان ۴۰ درصد در مقایسه با روش نشاکاری سنتی اشاره کرد.‌

پژوهشگر آب و خاک گفت: در حقیقت اگر بتوان مرحله گلخرابی یا پادلینگ را در ابتدای مراحل تهیه زمین برای کشت شالی حذف کرد که در روش روش خشکه کاری این کار امکان پذیر است، می‌توان تا حد ۶ هزار متر مکعب آب صرفه جویی کرد.

۳۵۶ هکتار برنج در گلستان به روش خشکه کاری کشت شد

رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان گفت: در کشت برنج به روش غرقابی ۱۵ هزار مترمکعب آب در هر هکتار مصرف می‌شود که این میزان در روش خشکه کاری به هفت هزار و ۶۰۰ متر مکعب در هر هکتار کاهش می‌یابد.

محمد برزعلی افزود: در روش خشکه کاری ۵۰ درصد در مصرف آب صرفه جویی می‌شود ولی عملکرد محصول در شرایط فعلی کاهش ۲۰ درصدی دارد.

برزعلی ادامه داد: تحقیقات برای کشت خشکه کاری چند سالی است که در جهاد کشاورزی گلستان آغاز شده تا بتوانیم عملکرد این روش کشت را به میزان کشت برنج به روش نشایی و غرقابی افزایش دهیم، در این صورت هم اقتصاد کشاورز تأمین شده و به کشت خشکه کاری راغب می‌شود و هم دستاورد بزرگی در صرفه‌جویی آب خواهیم داشت.

وی ادامه داد: گستردگی تحقیقات در حوزه کشت خشکه کاری نیازمند تسهیلات بیشتر است تا بتوانیم در زمان کمتری تمام آزمایشات مرتبط اعم از آفات، بیماری‌ها، نوع بذر و غیر در این روش را به نتیجه نهایی رسانده و بسته اجرایی خوب در اختیار کشاورزان قرار دهیم.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان تصریح کرد: بخشی از تحقیقات ما به سمت معرفی ارقامی از برنج است که زودرس تر باشند و ۹۰ روزه برداشت شود تا مصرف آب را کاهش داده و علاوه بر آن به دمای پایین آخر شهریور که باعث عدم تشکیل دانه برنج می‌شود برخورد نکنیم.

وی گفت: امسال در ۳۵۶ هکتار از اراضی گلستان برنج به روش خشکه کاری کشت شد که بیشتر در شهرستان‌های گرگان و علی آبادکتول بوده است.

برزعلی بیان کرد: در سال‌های گذشته برای حمایت‌های یارانه‌ای به کشاورزان لوله گذاری آبیاری نوین در سطح هشت هزار هکتار از اراضی گلستان انجام شده و امسال هم ۱۲ هزار هکتار برای آبیاری تحت فشار در دست اقدام بوده که نیازمند ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار است.

وی با اعلام اینکه برای آینده برنامه‌ریزی‌هایی انجام شده تا سطح ۵۰ هزار هکتار از اراضی گلستان تحت آبیاری نوین قرار بگیرد، گفت: جهاد کشاورزی تلاش می‌کند با حمایت‌های دولتی و دادن وام‌های قرض‌الحسنه کشاورزان استان را حمایت کند تا بتوانند سطوح بیشتری از اراضی خود را به سیستم‌های آبیاری نوین مجهز کنند.

برای توسعه کشت برنج به روش خشکه کاری نیازمند این مسئله است که جهاد کشاورزی با دادن وام‌های کم بهره کشاورزان را حمایت تا بتوانند اراضی کشاورزی خود را به سیستم آبیاری نوین مجهز کنند، هرچند اجرای این طرح نیازمند تأمین اعتبار زیادی از سوی دولت است، اما با توجه به صرفه جویی بالای این طرح در مصرف آب، اجرای آن یک ضرورت است و عوائد آن در همان سال نخست به کشور بر می‌گردد.

فرشته زینلی