در طبیعت به جز رد پا اثری به جا نگذاریم

امروزه و با توجه به افول آمار ابتلا به کرونا در کشور تورهای یک‌روزه و چند روزه طبیعت‌گردی طرفداران خاص خود را پیدا کرده‌اند و شاهد اجرای تعداد زیادی از این تورها در طبیعت هستیم. نکته مهم در این زمینه توجه به محیط زیست و خودداری از آلوده کردن آن است این در حالیست که گاهی افراد با اقدامات خود در طبیعت به پوشش‌گیاهی و حیات‌وحش منطقه آسیب وارد می‌کنند.

به گزارش اخبار سبز کشاورزی ، بوم‌گردی یا اکوتوریسم؛ سفری مسئولانه به جاذبه‌های طبیعی برای لذت بردن، ادراک و قدر طبیعت را دانستن است؛ به نوعی همراهی‌کردن با ویژگی‌های فرهنگی متعلق به گذشته و حال‌حاضر. به طوری که از طریق آموزش زیست‌بوم را حفظ کنیم. این بخشی از آخرین تعریفی است که در سال ۲۰۱۵ جامعه ‌بین‌المللی اکوتوریسم ارائه کرد اما عملکرد برخی از ما با این تعریف تناقض دارد چراکه در برخی مواقع صدمات جبران‌ناپذیری را به طبیعت و حیات‌وحش وارد می‌کنیم.

به عنوان نمونه با بستن چوب به شاخه‌های درختان برای تاب‌بازی کودکان ، نوشتن یادگاری روی تنه درخت، جمع‌آوری برگ، سنگ، چوب با طرح‌های خاص و خزه تنه درختان و بالا رفتن از آن‌ها باعث آسیب به پوشش گیاهی می‌شویم.

احمدرضا محرابیان- متخصص‌اکولوژی‌ گیاهی- به مناسبات اکوتوریسم و فرهنگ طبیعت‌گردی اشاره‌می‌کند و به ایسنا می‌گوید: هم ایمنی و سلامت افرادی که طبیعت‌گردی می‌کنند و هم رعایت قوانین حفاظت از محیط‌زیست دارای اهمیت است.

او درباره ایجاد فشارهای ناآگاهانه از جانب بشر بر محیط زیست توضیح می‌دهد: فصل بهار، فصل حساسی برای طبیعت است. زمان رویش گونه‌های گیاهی و تولید مثل گونه‌های جانوری است؛ بدین جهت در بسیاری از طبیعت‌گردی‌ها فشار ناآگاهانه‌ای را بر آنها تحمیل می‌کنیم.

این دانشیار اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی یکی از مصادیق تخریب طبیعت ذکر می‌کند و می‌گوید: امروزه آفرود بسیار رواج پیدا کرده است و می‌تواند به اکوسیستم‌های طبیعی آسیب بزند و خاک را جابه‌جا کند و باعث ایجاد مشکل حتی در مناطقی می‌شوند که پوشش گیاهی وجود دارد.

در طبیعت می‌توان آتش روشن کرد؟

محرابیان درباره آسیب‌های کمپ وکمپینگ‌ها به مناطق مختلف مانند مناطق کوهستانی می‌گوید: احتمال برداشت از گونه‌های گیاهی، شکار حیوانات و روشن کردن آتش کنترل نشده می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به طبیعت وارد کند.

محمد درویش، رئیس کمیته‌ محیط‌زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو، نیز درباره آتش‌افروختن در طبیعت اظهار می‌کند: طبیعت‌گردان تا حد امکان برای حضور در طبیعت همراه خود گازسفری ببرند و از سوزاندن کاه‌وکلش یا باقی‌مانده چوب‌های موجود در طبیعت خودداری کنند.

او با تاکید بر اینکه روشن کردن آتش در هر مکانی از طبیعت کار درستی نیست، پیشنهاد می‌دهد: بهتر است در مکان‌هایی که قبلا آتش روشن شده و اثر خاکستر آن بر زمین مانده، آتش روشن کنیم. اگر قصد روشن‌کردن آتش را داشتیم حتما در فاصله ۱۰ سانتیمتری از کف زمین و در ظروف مخصوص این کار را انجام دهیم تا به باکتری‌ها و میکوریزا (هم‌زیستی سازنده بین یک قارچ و ریشه‌های یک گیاه) در کف زمین آسیب نزنند.

درویش تاکید می‌کند: پس از اتمام کار از خاموش ‌شدن آتش اطمینان حاصل کنید.

رئیس کمیته‌ محیط‌زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو به آتش‌سوزی‌های ناشی از شیشه و بطری‌های پلاستیکی اشاره‌می‌کند و می‌گوید: در برخی ساعت‌های روز با توجه به جهت جریان آفتاب بر شیشه یا پلاستیک، این اشیا حالت ذره‌بینی پیدا می‌کنند و باعث وقوع آتش‌سوزی می‌شوند.

او خواستار شد: این مورد به افرادی که در تورهای طبیعت‌گردی شرکت می‌کنند، آموزش داده شود تا چیزی جز ردپا در طبیعت از خود بر جای نگذارند و باعث آسیب به محیط‌زیست نشوند.

زباله هایمان را در طبیعت جا نگذاریم

به گفته درویش، مهم‌ترین اقدام گردشگران در تورهای طبیعت‌گردی باقی‌گذاشتن تنها ردپایی از خود است.

او به اهمیت آموزش به گردشگران در طبیعت اشاره می‌کند و می‌گوید: گردشگران باید آموزش ببینند تا تمامی زباله‌ها و باقی‌مانده موادغذایی مصرفی خود را به نزدیک‌ترین شهر برگردانتد و در طبیعت رها نکنند.

محرابیان نیز با توجه به اهمیت عدم رهاکردن زباله در طبیعت به شعار طبیعت‌گردان و حافظان محیط‌زیست اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: به تعبیر این افراد در طبیعت به جز تصویر هیچ چیزی را نباید برداشت و به جز رد پا هیچ چیزی را نباید به جای گذاشت.

تاثیر آلودگی های پلاستیکی بر محیط زیست چیست؟

رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو، درباره آلودگی‌های پلاستیکی ناشی از تورهای طبیعت‌گردی می‌گوید: استفاده از ظروف استیل شخصی، بخش بزرگی از این مشکل را حل خواهد کرد.

او در ادامه راهکارهایی را به تورهای طبیعت‌گردی برای کاهش آلودگی‌ پلاستیکی پیشنهاد می‌دهد و اظهار می‌کند: تورهای طبیعت‌گردی می‌توانند از افراد ثبت‌نام کننده برای شرکت در تور بخواهند که با خود لوازم شخصی مورد نیاز را همراه داشته باشند و از استفاده‌هرگونه وسایل پلاستیکی و یکبارمصرف خودداری کنند چون در غیر اینصورت امکان شرکت در تور را نخواهند داشت.

این کارشناس محیط زیست در ادامه به آسیب‌های وارد شده تاثیر منفی آلودگی‌های پلاستیکی بر محیط زیست می‌گوید: پلاستیک‌ها حداقل ۳۰۰‌سال در طبیعت باقی می‌مانند. پس از خردشدن به اشتباه مورد استفاده پرندگان، حیات‌وحش و دام قرار می‌گیرد و در نهایت وارد چرخه‌غذایی انسان‌ها می‌شوند و ما را درگیر سونامی سرطان و ناراحتی‌های گوارشی خواهندکرد.

او می‌افزاید: وجود پلاستیک‌ها بر سطح زمین، میزان نفوذ باران در خاک را نیز کاهش می‌دهند و منجر به افزایش ضریب هرزآب و خسارت‌های ناشی از سیل می‌شوند.

زباله‌های تر را دفن کنیم؟

درویش به پسماندهای تولیدشده گردشگران اشاره می‌کند و توضیح ‌می‌دهد: زباله‌های تر را باید در عمق ۳۰ سانتیمتری زمین دفن و یا به نزدیک‌ترین شهر منتقل کرد.

وی تاکید می‌کند: تفکر اینکه زباله‌های تر مانند پوست‌میوه را می‌توان در طبیعت رها کرد، اشتباه است چراکه محل تجمع حشرات می‌شوند و بوی عفونی ایجاد شده باعث غیرقابل استفاده شدن منطقه برای دیگر افراد خواهد شد.

تاثیر تورهای طبیعت‌گردی بر حیات‌ وحش

محرابیان به طبیعت‌گردی در فصل تولید مثال جانوران اشاره می‌کند و می‌گوید: در فصل بهار بسیاری از حیوانات وحشی توله به دنیا می‌آورند که روبه‌روشدن با آن‌ها باعث ترس و احساس خطر در حیوان می‌شود و در نهایت احتمال حمله از جانب آن وجود دارد.

درویش با اشاره به آزاردهنده بودن آلودگی صوتی ایجاد شده توسط گردشگران برای حیوانات اظهار می‌کند: به دلیل حساسیت بالای حیوانات به آلودگی ‌صوتی، گردشگران صدای موسیقی را در طبیعت نباید بلند کنند.

محرابیان درباره برخورد با حیوانات وحشی هنگام طبیعت‌گردی می‌گوید: احتمال آسیب حیوانات به انسان و بالعکس وجود دارد.

درویش نیز به اهمیت توجه و آسیب نرساندن به حیات وحش تاکید و خاطرنشان می‌کند: گردشگران نباید به حیوانات نزدیک شوند علاوه بر آن برای غذا دادن به آن‌ها تلاش نکنند، حیوانات را نترسانند. لازم است اجازه دهند آن‌ها زندگی طبیعی خود را داشته باشند.

او تاکید می‌کند: برای رانندگی در مناطق نزدیک به حیات‌وحش، نباید سرعت بالاتر از ۴۰ کیلومتر داشته باشند چراکه ممکن است منجر به تصادف شود.

محرابیان نیز به اهمیت قواعد ایمنی و سلامت در طبیعت‌گردی اشاره می‌کند و می‌گوید: در بسیاری از موارد انسان نسنجیده و بدون آشنایی با قوانین طبیعت، وارد آن می‌شود. بدین جهت در خیلی از مناطق بعضا حضور گونه‌های مختلف جانوری به‌ویژه گونه‌های خطرناک مانند مار و عقرب می‌تواند موجب آسیب متقابل انسان و حیوان شود.

او تاکید می‌کند: در این موارد باید خود را برای مواجهه با این گونه ها آماده کنیم.

این دانشیار اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی با توجه به برخی عفونت‌های ایجاد شده در بدن انسان ناشی از نیش حشرات می‌گوید: در بسیاری از مناطق کشور انواع مختلف حشرات وجود دارند که می‌توانند باعث عفونت‌های شدید در بدن شوند و برای پیشگیری از این وضعیت باید گونه‌های بومی منطقه را بشناسیم و پیش‌بینی‌های لازم را انجام دهیم.

با کمپ‌کردن به منابع‌آب طبیعی آسیب نزنیم

محرابیان در ادامه به اهمیت رعایت و آشناشدن با قواعد کمپ‌زدن در اطراف رودخانه‌ها و مناطق سیلابی نیز تاکید می‌کند.

درویش نیز درباره حد فاصل مسیر خودرو به منابع ‌آبی توضیح می‌دهد: تا فاصله ۱۰۰ متری با ماشین به محدوده‌های آبی نباید نزدیک شوند.

رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو به اقدامات لازم برای جلوگیری از آلوده‌شدن منبع آب طبیعی اشاره می‌کند و می‌گوید: گردشگران نباید سیگارهای خود را روی زمین رها کنند چون آرسنیک موجود در فیلترهای سیگار می‌تواند باعث آلوده شدن صدها میلیون لیتر آب شود.

او درباره کاهش خسارت به منابع آب و خاک از طریق شست وشو توسط گردشگران اظهار می‌کند: لازم است برای این کار محل مناسب و مواد شوینده سازگار با محیط‌ زیست را انتخاب کنند.

طبیعت‌گردی علمی و سفر پایدار در جهت اصول توسعه پایدار

محرابیان به موضوع «بنیان‌گذاری طبیعت‌گردی علمی» نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: با رعایت چارچوب و قواعد آموزش داده شده در این زمینه به مردم می‌توان «طبیعت‌گردی علمی» را بنیان‌گذاری کرد. ضمن اینکه ما از طبیعت بهره‌مند می‌شویم، آسیب کمتری را نیز به آن وارد می‌کنیم.

این دانشیار اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی رعایت این موضوع را در جهت«اصول توسعه پایدار» می‌داند.

او درباره مفهوم «توسعه پایدار» توضیح می دهد: طبق این اصول انسان باید از طبیعت بهره‌برداری کند اما لازم است متناسب با ظرفیت‌ها و توانمندی‌های طبیعت این اقدام انجام شود چراکه برداشت بیش از این ظرفیت باعث آسیب به محیط زیست می‌شود.

به گزارش ایسنا در این راستا مفهومی تحت عنوان «سفرپایدار» داریم؛ روشی که گردشگری طولانی مدت را بدون آسیب زدن به محیط زیست، محیط‌های فرهنگی و به حداقل رساندن اثرات منفی و مخرب گردشگری ممکن می‌کند. در سفر پایدار محیط طبیعی و حفظ منابع آن ارزشمند خواهد بود و گردشگران باید از میزان آلودگی‌های ناشی از گردشگری و چگونگی تاثیر آن بر محیط زیست، پوشش گیاهی و حیات وحش، اطلاعات کافی داشته باشند.

محرابیان در پایان راهکارهای آسیب کمتر به محیط‌زیست را برمی‌شمارد و می‌گوید: آموزش، رعایت قواعد محیط‌ زیستی و از همه مهم‌تر در کنار این موارد، نظارت براجرای قوانین محیط زیستی از جانب مسئولان قدرتمند که توان نظارت لازم را دارند می‌تواند موجب وارد شدن آسیب کمتر به محیط زیست شود.

سمیه لطفی