شروع کار در ساعت خواب

تغییر نافرم ساعت ادارات از امروز اکران شد

اخبار سبز کشاورزی ؛ تصویب نامه «شروع ساعت کار ادارات از 6صبح»، از امروز برای همه دستگاه های اجرایی، بانک ها، شهرداری ها و سایر نهادهای عمومی اجرایی شد.

هدف دولت از این تغییر نافرم ساعت کار، «کاهش مصرف انرژی در فصل تابستان» است که عملا این مصوبه را جایگزین «تغییر ساعت رسمی کشور» کرده است.

بیشتر بخوانید: کارمندان خواب آلود در محل کار

اما بررسی ها نشان می دهد، حضور کارکنان در محیط کار از 6 صبح به معنای «حذف بخش پایانی ساعت خواب» است که همین اختلال در ساعت درونی بدن، برای نیروی کار عوارض دارد. اختلال در ترافیک تهران و ارتباط بخش خصوصی با دستگاه ها، از دیگر چالش های این مصوبه است.

کارکنان همه ادارات، دستگاه های اجرایی، بانک ها و شهرداری ها از امروز باید 6 صبح در محل کار خود حاضر شوند و ساعت پایان کار آنها نیز 13 تعریف شده است. این ساعت کاری جدید و یکپارچه به مدت سه ماه تا نیمه شهریور 1402 با هدف بهینه سازی مصرف انرژی اعمال می شود.

اما صرف نظر از اینکه این هدف با تغییر ساعت کار محقق خواهد شد یا نه، این تصمیم چهار مشکل به دنبال دارد که یکی از آنها از ساعات اولیه امروز به عنوان اولین عارضه تغییر نافرم ساعت کار مشهود می شود.

با وجود اینکه جزئیات تغییر ساعت کار ادارات در آستانه فصل گرما از حدود سه ماه قبل اطلاع رسانی شده بود اما برنامه ریزی درباره نحوه خدمات رسانی ترافیکی و ساعات اجرای طرح های ترافیکی پایتخت به تعطیلات نیمه خرداد و یکی دو روز منتهی به شروع اجرای این مصوبه موکول شد.

این در حالی است که به طور معمول هر تغییری که با نبض ترافیک و عبور و مرور روزمره شهروندان مرتبط باشد، باید پیش تر اعلام و فرصت لازم برای بازتنظیم سبک زندگی و تغییر در برنامه ریزی روزانه نحوه تردد به شهروندان داده شود.

بر اساس مصوبه دولت ساعت کار تمام دستگاه های اجرایی، ادارات، بانک ها، شهرداری ها و به طور کلی همه نهادهای عمومی و مراکز کار و فعالیت به جز بخش خصوصی در فاصله نیمه خرداد تا نیمه شهریور 6 صبح تا 13 تعیین شده است.

هدف دولت این است که از میزان حضور کارمندان در ساعات گرم میانه روز در محیط کار بکاهد و به این ترتیب از میزان مصرف انرژی که صرف وسایل سرمایشی تعبیه شده در ادارات می شود، کاسته شود. با اجرای این مصوبه شهرداری تهران در یکی دو روز اخیر جزئیات تغییر نحوه خدمت رسانی حمل ونقل عمومی را این طور اطلاع رسانی کرد که ساعت شروع کار مترو به جای 5:30 به 4:30 بامداد تغییر کرده و ساعت پایان کار آن همچون گذشته 22 (10 شب) باقی خواهد ماند. همچنین ساعت کار اتوبوسرانی نیز به 5:30 تغییر کرده است تا به کارمندانی که برای حضور در محل کار ناگزیر هستند از حدود همین ساعت از خانه خارج شوند، سرویس دهد. با این حال این تغییرات در ساعات کاری بدون اعمال هرگونه تغییر در ساعت اجرای طرح ترافیک صورت گرفته و همین موضوع به بروز اولین عارضه ساعت کاری جدید منجر شده است.

تشدید ترافیک صبحگاهی

اولین عارضه این شکل از اجرای مصوبه تغییر ساعت کار، تشدید ترافیک صبحگاهی به ویژه در محدوده مرکزی شهر (حلقه اول طرح ترافیک) که ساختمان عمده دستگاه های اجرایی و نهادها در آن قرار دارد بوده و حتما شهروندان از همان ساعات اولیه اجرای این طرح در صبح امروز، آن را احساس کرده اند.

ماجرا از این قرار است که ساعت کار به 6 صبح تا 13 تغییر کرده اما مدیران شهری تهران اصرار دارند همچنان طرح ترافیک از 6:30 تا 18 اجرا شود و هیچ تغییری در آن اعمال نکرده اند.

با این وصف بدیهی است که تمایل به استفاده از خودروی شخصی به جای تاکسی، مترو و اتوبوس برای حاضر شدن در محل کار افزایش پیدا می کند، چراکه کارمندان می توانند بی دردسر و بی هزینه مضاعف وارد محدوده مرکزی شهر شوند و با فرض اینکه حوالی ساعت 13 یا حتی یکی دو ساعت بعد از آن بخواهند از محدوده خارج شوند، سفر آنها در نهایت یک سفر «غیر اوج» محسوب می شود که هزینه آن چنانی در بر ندارد.

گذشته از هزینه های سوخت و استهلاک خودرو که ممکن است با توجه به ارزش راحتی و آسایش که سفر با خودروی شخصی می تواند برای یک شهروند به دنبال داشته باشد اصلا به چشم او نیاید، هزینه جاری سفر غیرپیک که قبل از شروع طرح ترافیک آغاز و در فاصله 10 تا 16 پایان می یابد، فقط حدود 28 هزار تومان است که شاید حتی از کرایه تاکسی روزانه کارمندان هم کمتر باشد.

به این ترتیب اولین عارضه ساعت کاری جدید با این مدل اجرا در تهران، تشدید ترافیک ناشی از افزایش سفر با خودروی شخصی به ویژه در محدوده مرکزی و پهنه های اداری شهر تهران است.

تکرار تجربه «کرونا» در مترو؟

مشکل دیگری که ساعت کاری مصوب دولت به دنبال دارد، اختلال در عملکرد حمل ونقل عمومی و تحمیل هزینه های جانبی به مدیریت شهری از این بابت است. قرار است ساعت کار مترو به مدت سه ماه روزانه یک ساعت افزایش پیدا کند. برآوردی که از هزینه پرسنلی تحمیل شده به شرکت بهره برداری مترو صورت گرفته است، نشان می دهد تنها با در نظر گرفتن افزایش ساعت کار نیروی انسانی عملیاتی مترو و مبتنی بر حقوق و دستمزد پیش بینی شده برای این شرکت در سال جاری، هر یک ساعت افزایش کار مترو حدود 500 میلیون تومان هزینه به شرکت بهره برداری مترو تحمیل می کند.

این برآورد با پیش فرض برابر بودن حقوق و دستمزد نیروهای عملیاتی و غیرعملیاتی بهره برداری مترو صورت گرفته و اگر آن طور که انتظار می رود، حقوق پرسنل عملیاتی بالاتر باشد، طبعا هزینه تحمیل شده به این شرکت بابت اضافه کاری نیروی انسانی در سه ماه پیش رو از این مقدار بیشتر است؛ هزینه ای که در بودجه شهرداری تهران پیش بینی نشده بوده و احتمالا به زودی باید منتظر ارائه اصلاحیه بودجه و چاره جویی برای منبع تامین این هزینه مازاد باشیم.

تحمیل هزینه جانبی به مدیریت شهری

محمد حسین نوروزی، کارشناس حمل ونقل و ترافیک در این ارتباط توضیح داد: تنها هزینه پرسنلی نیست که به شرکت بهره برداری مترو تحمیل می شود؛ بلکه افزایش ساعت کار مترو از 17 به 18 ساعت روزانه، قطعا هزینه هایی به لحاظ استهلاک سیستم نیز به دنبال خواهد داشت که در حال حاضر قابل برآورد نیست اما تحمیل این هزینه جانبی به مدیریت شهری قطعی است.

وی افزود: نکته مهم تر این است که اجزای سیستم حمل ونقل عمومی با هم اندرکنش دارند، به این معنا که وقتی طرح ترافیک از گردونه تصمیمات جدید خارج می شود و بدون تغییر باقی می ماند، همان طور که در جریان شیوع کرونا با افت شدید مسافر مترو روبه رو شدیم، احتمالا همان سرنوشت در انتظار مترو خواهد بود و دست کم از تقاضای سفر کارمندان به شدت کاسته خواهد شد؛ چراکه راه برای استفاده از خودروی شخصی برای کارمندان باز شده است.

نوروزی با اشاره به آمار بالای خرابی دوربین های کنترل محدوده های ترافیکی گفت: کافی است برخی از کارمندان پس از چند روز تردد با خودروی شخصی به این موضوع پی ببرند که به طور مثال همان هزینه حداقلی سفر غیر پیک نیز با توجه به خرابی دوربین مسیر آنها قرار نیست در حساب شهروندی شان منظور شود؛ در این صورت دیگر هیچ دلیلی وجود ندارد که برای سفر کاری از ناوگان حمل ونقل عمومی استفاده کنند.

تبعات اقتصادی این مصوبه

وی به تبعات اقتصادی این مصوبه پرداخت و توضیح داد: کاهش شدید مسافران مترو در صورت تداوم این وضعیت قطعی است که به کاهش درآمدهای شرکت بهره برداری خواهد انجامید و این در حالی است که این شرکت با افزایش هزینه بابت اضافه شدن ساعت کار مترو روبه رو است.

بر هم خوردن ساعت بیولوژیک بدن و تغییر در سبک زندگی است

سومین مشکلی که ساعات کاری جدید با مدل کنونی اجرا در تهران به دنبال دارد، بر هم خوردن ساعت بیولوژیک بدن و تغییر در سبک زندگی است که روی بهره وری کارمندان نیز اثر سوء خواهد داشت. واقعیت این است که کارمندان ناگزیر به شروع کار در ساعت خواب شده اند. 6 صبح در سبک زندگی ایرانیان همواره پایان ساعات خواب شبانه است و به تدریج افراد برای حضور در محل کار، دانشگاه، مدرسه، مهد کودک و… آماده می شوند و به طور معمول بین ساعت 7 تا 7:30 باید در مقصد همیشگی و روزمره خود که محل کار، تحصیل یا… است، حاضر شوند.

اما اکنون شهروندان باید دست کم از ساعت 5 صبح بیدار باشند و ساعت 6 حضور آنها در محل کار ثبت شود. ساعت درونی بدن عملکرد بخش های حساسی مثل رفتار، میزان هورمون ها، خواب، دمای بدن و متابولیسم را تنظیم می کند و بر هم خوردن آن به واسطه اعمال ساعت کاری نافرم جدید، موجب از بین رفتن تعادل بدن می شود و عواقب سوئی برای سلامتی افراد به دنبال خواهد داشت.

ریتم شبانه روزی افراد یا همان ساعت درونی بدن از خورشید پیروی می کند و بسته به محل زندگی شان تغییر می کند و برنامه های کاری نامنظم نیز می تواند ریتم شبانه روزی را مختل کند. سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده است اختلال در ریتم شبانه روزی سرطان زاست. بر اساس مقاله جدیدی که توسط محقق انستیتو سرطان دانشگاه روچستر ویلموت و به رهبری تحقیقات اسکریپس در کالیفرنیا انجام شده است، دانشمندان ارتباط مولکولی مهمی بین رشد تومور ریه و اختلال در ریتم شبانه روزی کشف کرده اند.

بر اساس آخرین مطالعه ای که در مجله «ساینس ادونسس» منتشر شده است، توضیح می دهد که چگونه تغییر در ساعت شبانه روزی منجر به فعال شدن ژن سرطان زایی به نام HSF1 می شود و به این ترتیب در تحریک تومورهای ریه دخیل است. طبق مطالعات انجام شده به نظر می رسد که ریه ها به ویژه در برابر اختلال ساعت بیولوژیکی آسیب پذیر هستند.

در نهایت چهارمین مشکل ناشی از اجرای ساعت کاری جدید نیز ناظر بر اختلال در تبادل کاری بین بخش خصوصی، دولتی و بانک هاست که به نظر می رسد از آن غفلت شده است. واقعیت این است که بخش خصوصی عموما از ساعت 9 به بعد کار خود را آغاز می کند و اصناف و بازاریان نیز معمولا ساعت 10 در محل کار خود حاضر می شوند. اما بانک ها قرار است فقط تا ساعت 13 کار کنند و این موضوع زمان تبادل کار و فعالیت بین بخش خصوصی و بانک ها و همین طور بخش دولتی را بسیار محدود می کند.

نکته قابل توجه دیگر این است که دولت که از سال گذشته با اجرای ساعت کار شناور و تمدید چندباره آن، انعطاف خوبی نسبت به ساعت کاری غیر شناور نشان داده و نتایج آن در کاهش بار ترافیک صبحگاهی را مشاهده کرده بود، اکنون مصوبه مربوط به شناور شدن ساعت کار را لغو کرده و بنا دارد همه کارمندان را در فاصله هفت ساعته 6 تا 13 به حضور در محل کار وا دارد.

این در حالی است که اجرای ساعت کار شناور مواهب غیر قابل انکاری به دنبال داشته که تجربه آن در سال گذشته موفقیت آمیز بود و انتظار می رفت همچنان تداوم پیدا کند. به نظر می رسد مجموعه تبعات ترافیکی، شهری و اقتصادی مصوبه تغییر ساعت کار با این نحوه اجرا، ضرورت بازنگری در آن را غیر قابل انکار می کند.