آثار تورمی افزایش مالیات بر ارزش افزوده کالاهای وارداتی کشاورزی

روند جهانی قیمت کالاهای اساسی پر نوسان و همچنان در حال افزایش است. در کشوری مانند ایران که در سال گذشته نزدیک به 23 میلیون تن واردات کالاهای اساسی کشاورزی به ارزش بیش از 16 میلیارد دلار داشته است، واردات مواد خوراکی اهمیت وافر داشته و اصولا غذا بخش بزرگی از هزینه های مصرف کنندگان را تشکیل می‌دهد، لذا کاهش هزینه برای جبران افزایش هزینه های زندگی بسیار سخت است.

اخبار سبز کشاورزی؛ دکتر حسین شیرزاد، تحلیلگر و دکترای توسعه کشاورزی |در این میان قیمت کالاهای اساسی نقش مهمی در افزایش تورم و تغییرات عمیق در سبد مصرف خانوار دارد و جهت احتمالی قیمت بسیاری از کالاهای دیگر را در آینده مشخص میکند.

قیمت کالاهای اساسی می تواند نوسان قابل توجهی را به اعداد شاخص قیمت مصرف کننده (CPI) اضافه و بحران هزینه های سرسام آور معیشت را در گاز بین دهک های پایین درآمدی تشدید کند.

در عین حال، هزینه هایی مانند خواربار مصرفی خانوارها، بنزین و هزینه های ضروری مصرف کنندگان به شمار رفته و به طور موجه تر، افزایش قیمت کالاهای اساسی غذایی، پیامدهای قابل توجهی را در بین افکار عمومی جامعه به خود جلب می کند و مصرف کنندگان در دهک های درآمدی پایین، بیشترین آسیب را در برابر اثرات تورمی در افزایش قیمت سبد مصرف خویش تحمل می‌کنند.

گمرک ایران ابلاغ نموده که از ابتدای سال 1402 مالیات بر ارزش افزوده واردات گندم، برنج، دانه های روغنی،انواع روغن خام، حبوبات شامل عدس، نخود، لوبیا و ماش، قند، شکر، گوشت مرغ، گوشت قرمز و چای را با نرخ استاندارد نه درصد(9درصد) محاسبه و لحاظ شود

با این حال،گمرک ایران در اقدامی غیر منتظره در تاریخ 28/12/ 1401 طی نامه ای با اعلان تغییر در مالیات ارزش افزوده کالاهای اساسی؛ ابلاغ نموده که از ابتدای سال 1402 مالیات بر ارزش افزوده واردات گندم، برنج، دانه های روغنی،انواع روغن خام، حبوبات شامل عدس، نخود، لوبیا و ماش، قند، شکر، گوشت مرغ، گوشت قرمز و چای را با نرخ استاندارد نه درصد(9درصد) محاسبه و لحاظ شود.

بی تردید این تصمیم و آثار پیامدهای آن، در این مقطع زمانی و با این ترکیب از اقلام مصرفی آثار تورمی قابل توجهی بر سبد مصرف خانوارهای کشور، تشدید اثرات دومینویی تورم مواد غذایی هم"داخلی و هم وارداتی" خواهد داشت و سفره مردم را کوچک تر، و در برخی اقلام مانند چای به افزایش قاچاق واردات ترغیب خواهدکرد.

این تصمیم، عنصر با ارزش پروتئین را در سبد مصرف خانوارهای کم درآمد کاهش داده- چون توامان موجب افزایش قیمت پروتئین گیاهی حبوبات و پروتئین حیوانی انواع گوشت ها بویژه گوشت منجمد وارداتی در اوج انتظارات تورمی خواهد شد. طرفه اینکه بر بازار صنایع وابسته به شکر نیز تاثیرات راهبردی عمیقی خواهد گذارد. در حالیکه بیشتر دهکهای کم درآمد نیاز خود به پروتئین را از مصرف حبوبات تامین میکنند و افزایش قیمت لبنیات و گوشت نیز بر کسی پوشیده نیست. حتی برخی از اقلام حبوبات نیز نسبت به سال گذشته تا 120 درصد افزایش یافته است، تصمیمات مالیاتی اخیر عجیب به نظر می رسد.

گرایشات اخیر بانک مرکزی آمریکا نیز حکایت از آن دارد که سیاستگذاران آمریکایی بین دو گزینه سیاست کنترل تورم یا انتخاب سیاست تعدیل رکود اقتصادی، طرح مقابله با رکود را برگزیده اند که به منزله انتشار پول قدرتمند دلار جهت کنترل بحران مالی پیش روی است.

در حالی که در بیشتر پیش بینی ها؛ ریسک‌های صعودی قیمت پایه کالاهای اساسی کشاورزی در حال افزایش است و عمدتاً بر تاثیر سیاست های وارداتی چین، تغییرات آب و هوایی، الگوهای بارندگی ناپایدارتر و ادامه درگیری در اوکراین و اختلالات زنجیره تامین جهانی ناشی از همه گیری کووید-19 تمرکز دارد.

گرایشات اخیر بانک مرکزی آمریکا نیز حکایت از آن دارد که سیاستگذاران آمریکایی بین دو گزینه سیاست کنترل تورم یا انتخاب سیاست تعدیل رکود اقتصادی، طرح مقابله با رکود را برگزیده اند که به منزله انتشار پول قدرتمند دلار جهت کنترل بحران مالی پیش روی است.

برای بازار جهانی کشاورزی و تجارت بین المللی کالاهای اساسی کشاورزی که 97 درصد مبادلات خود را با دلار انجام میدهد؛ این انتخاب به معنای آن است که حداقل در ششماه آینده نباید در آروزی کاهشی شدن روند قیمت کالاهای اساسی کشاورزی در بازارهای بین المللی باشیم.

از سوی دیگر، تورم جهانی غذا، نرخ بهره بالاتر، رقابت برای تأثیرگذاری بیشتربر بازارها، و افزایش هزینه تامین مالی برای خرید کالاهای اساسی، در کنار تاخیر در تاریخ کشت کالاهای اساسی کشاورزی در حوزه کاراییب هم بر بازار این کالاها سنگینی می کند. در حالیکه ذرت آرژانتین از خشکی دود می شود و کریدور صادرات دریای سیاه همچنان درگیر تنگناهای لجستیک و اختلالات ژئوپلیتیکی ناشی از یک رویداد جنگی است، این تصمیم بسیار غیر کارشناسی گرفته شده است.

رویدادهای آب و هوایی، در معرض کثرت و تنوع عدم قطعیت های مهمی هستند، به نظرمی رسد، در حالی که تقاضا ممکن است کند شود، اما عرضه آنقدر بالا نمی رود که فشار نزولی کافی بر قیمت ها وارد کند.

بنابراین سیاست گمرک؛ ناظر بر محاسبه و اعمال افزایش مالیات بر ارزش افزوده واردات گندم، برنج، دانه های روغنی،انواع روغن خام، حبوبات شامل عدس، نخود، لوبیا و ماش، قند، شکر، گوشت مرغ، گوشت قرمز و چای با نرخ استاندارد نه درصد(9درصد) محل نقد فراوان است و جای اصلاح و تجدید نظر دارد.