تاب‌آوری و ال نینو، در مسیر تشدید تغییرات اقلیمی
قسمت چهارم تغییر اقلیم در ایران به عنوان یکی از عوامل کلیدی موثر بر امنیت غذایی توسط بسیاری از محققان مورد توجه قرار گرفته است. بی گمان همبستگی دوگانه ای بین
قسمت چهارم
تغییر اقلیم در ایران به عنوان یکی از عوامل کلیدی موثر بر امنیت غذایی توسط بسیاری از محققان مورد توجه قرار گرفته است. بی گمان همبستگی دوگانه ای بین تغییرات آب و هوایی و امنیت غذایی وجود دارد.
اخبار سبز کشاورزی ؛ حسین شیرزاد تحلیلگر و دکترای توسعه کشاورزی | تغییرات آب و هوایی بر تمام ابعاد امنیت غذایی، مانند دسترسی فیزیکی و اقتصادی، الگوهای غذایی و استفاده از غذا، و ثبات و انعطاف پذیری سیستم های غذایی تأثیر می گذارد. تلاش برای امنیت غذایی از نظر تغییرات آب و هوایی پیامدهای گسترده ای برای جوامع در معرض خطر دارد.
علاوه بر این، تلاش ها برای تضمین امنیت غذایی با افزایش تولید کشاورزی از طریق گسترش زمین های کشاورزی منجر به افزایش انتشار گازهای گلخانه ای ناشی از جنگل زدایی و تغییرات کاربری زمین می شود.
بیشتر بخوانید: ال نینو، تهدیدی برای کشاورزی جهانی
از سوی دیگر، ال نینوی در حال ظهور با تأثیر بر تولید و عرضه، و تغییرات شدید آب و هوایی می تواند به افزایش قیمت مواد غذایی و کشاورزی منجر شود که به نوبه خود بحران گرسنگی را بدتر می کند.
علاوه بر تغییرات آب و هوایی، کاهش تولیدات کشاورزی به دلایل مختلف از جمله شیوع آفات و بیماری ها، معیشت و رفاه کشاورزان و تولیدکنندگان و مشاغل مرتبط به ویژه کشاورزان خرده پا، دامداران و شیلات را به خطر می اندازد. از بین رفتن زمین های قابل کشت نیز به تولیدات کشاورزی آسیب رسانده و معیشت را تهدید کرده و منجر به مهاجرت داخلی از روستاها به مناطق شهری شده است که به نوبه خود می تواند مجموعه ای از مشکلات مرتبط را ایجاد کند.
ال نینو، تهدیدی برای کشاورزی جهانی
با گذشت زمان، افزایش فشار بر مناطق شهری به دلیل این الگوهای مهاجرت می‌تواند زیرساخت‌ها، فضاهای عمومی و منابع طبیعی را تحت فشار قرار دهد و چالش‌های اجتماعی-اقتصادی ایجاد کند. حال، پس از یک حضور طولانی مدت سه ساله، لا نینا صحنه جو جهانی را ترک کرده، و راه را برای انتقال قریب الوقوع به ال نینو، یک رویداد هواشناسی که معمولاً الگوهای آب و هوا را برعکس توزیع می کند، باز کرده است.
در شرایط عادی، دمای سطح اقیانوس در شرق اقیانوس آرام جنوبی کمتر از دمای آب های سطحی در غرب اقیانوس آرام جنوبی است. بنابراین، یک منطقه فشار بالا و یک منطقه کم فشار به ترتیب در شرق و غرب اقیانوس آرام جنوبی غالب است. تفاوت بین مناطق کم فشار و پرفشار باعث وزش باد شرقی می شود، جهت وزش باد از شرق به غرب اقیانوس آرام است.
بیشتر بخوانید: ال نینو، پدیده ای دامنگیر با ابعادی تاثیرگذار بر جامعه کشاورزی
بنابراین باد شرقی باعث حرکت آب های گرم سطحی در منطقه استوایی از شرق به غرب شده و پایه گذار ال نینو می شود. رویداد ال نینو در سال‌های 2015 و 2016، بیش از 60 میلیون نفر را در حدود 23 کشور تحت تأثیر قرار داد،که همسایگان ما افغانستان، ترکیه و پاکستان در جمع آنها بودند.
رویدادهای ال نینو معمولاً هر دو تا هفت سال یکبار اتفاق می‌افتد و قسمت‌های لانینا و شرایط خنثی سال‌های میانی را پر می‌کنند. ایران در حال حاضر توسط موسسه منابع جهانی به‌عنوان یکی از کشورهای دارای تنش آبی در جهان ، بر اساس تأثیر ال نینو بر بخش‌های کشاورزی و صنعتی کشورها، رتبه‌بندی شده و به طور معمول در فهرست کشورهایی قرار گرفته است که کمبود آب می‌تواند منجر به ابعاد تازه ای از تعارضات شود.
رودخانه های خروشان و سیلاب های سهمگین
ال نینو که با گرم شدن آبهای اقیانوس آرام کاتالیز می شود، تأثیر عمده ای بر الگوهای دما و بارندگی در بسیاری از نقاط جهان دارد و باعث ایجاد رویدادهای شدید آب و هوایی از جمله طغیان رودخانه ها،خشکسالی، سیل و طوفان می شود.
در حالی که باران برای کشاورزان آرژانتین و آسیای مرکزی و خاور میانه تسکین بخش است، ال نینو می تواند باعث سیل های شدید شود و به کشاورزی آسیب برساند و خطرات بیماری و آفات و هجوم ملخ ها را افزایش دهد. به نظر فائو؛ خطر بارندگی بیش از حد برای صادرکنندگانی مانند آرژانتین، ترکیه و ایالات متحده آمریکا و همچنین برای کشورهای آسیای مرکزی وجود دارد
بنابراین شکی نیست که ال نینو بارندگی و دبی رودخانه را تغییر می دهد که به نوبه خود باعث سیل و خشکسالی و آسیب به محیط زیست و اقتصاد می شود.
البته، تأثیر ال نینو بر دبی رودخانه ها در سراسر جهان یکسان نیست. درک خوب اثر ال نینو بر دبی رودخانه می تواند به کاهش فاجعه هیدرولوژیکی و همچنین مدیریت و برنامه ریزی حوضه رودخانه کمک کند ال نینو معمولاً میانگین دمای جهانی را افزایش می دهد و با رکورد بالای ثبت شده دمای زمین در سال 2016 همراه بود، طرفه اینکه با حضور ال نینو بلایای مختلف، انتشار کربن از جمله آتش سوزی جنگل ها و نابودی میلیاردها درخت در اثر خشکسالی همراه بود.
اثرات تورمی ال نینو
به طور کلی - اما نه همیشه - رویدادهای ال نینو تورمی هستند و تأثیر آن بر نمونه کشورهای ما بین 0.1 تا 1 درصد است. این امر عمدتاً منعکس کننده قیمت های بالاتر سوخت و کالاهای غیرسوختی است، اما همچنین نتیجه سیاست های دولت مانند نگهداری ذخایر بافر غلات، انتظارات تورمی مداوم و تقاضای داخلی قوی در کشورهایی است که رشد آنها پس از وقوع ال نینو افزایش می یابد.
بیشترین افزایش تورم در آسیا در هند، اندونزی و تایلند مشاهده شده است که احتمالاً به دلیل وزن بالای مواد غذایی در سبد شاخص مصرف انرژی این کشورها - به ترتیب 47.6 درصد، 32.7 درصد و 33.5 درصد است.
بیشتر بخوانید: وقوع پدیده «ال نینو» در تابستان با احتمال ۸۰ درصد
از آنجایی که رشد، تورم و قیمت کالاهای اساسی و میزان عرضه محصولات نسبت به تحولات ال نینو حساس هستند، دولت‌ها باید در هنگام تدوین سیاست‌های کلان اقتصادی، احتمال و اثرات رویدادهای ال نینو را در نظر بگیرند و سیاست‌هایی را اجرا کنند که می‌تواند به بهبود اثرات نامطلوب چنین شوک‌هایی کمک کند. به عنوان مثال، در هند تغییر الگوهای کشت و کاشت انواع محصولات با رشد سریع‌تر، حفظ آب باران، آزادسازی عاقلانه ذخایر غلات غذایی، و تغییر در سیاست‌ها و مقادیر واردات به تقویت تولید کشاورزی در سال‌های کم بارش ال نینو کمک می‌کند.
در سمت سیاست‌های کلان اقتصادی، دولت‌ها باید به نظارت دقیق بر هرگونه افزایش تورم ناشی از شوک‌های ال نینو ادامه دهند و موضع سیاست پولی خود را به طور مناسب تغییر دهند - تا از اثرات دور دوم تورم در بلند مدت،جلوگیری کنند.
ال نینو و عرضه جهانی برنج
اثرات تغییر اقلیم بر اقتصاد از طریق تغییرات شدید هم در تولیدات کشاورزی و هم در قیمت نسبی کالاها مشاهده خواهد شد. تولید کالاهای کشاورزی و غذایی به شدت تحت تاثیر شوک اقلیمی است که با افزایش قابل توجه قیمت آنها همراه است. در آسیا، الگوی ال نینو با کاهش بارندگی و افزایش دما مرتبط است و خبر بد آن است که در منطقه ای که تقریباً 90 درصد برنج جهان را کشت می کندال نینو با تمام قدرت ظهور خواهد کرد. در حالی که هند با 40 درصد از بازار جهانی بزرگترین صادرکننده برنج است، حدود 15 درصد از عرضه جهانی برنج از تایلند و 14 درصد از ویتنام تامین می شود.
آنها به کشورهایی مانند ایران، عربستان سعودی، بنین، نپال و ایالات متحده صادرات دارند و کارشناسان معتقدند که کمبود تولید «پیامدهای بزرگی» در سطح جهانی بر روی دسترسی، مقرون به صرفه بودن و سوء تغذیه خواهد داشت. ممنوعیت صادرات هند و ظهور ال نینو دردسر بزرگی برای ذخایر برنج جهانی به همراه دارد. برنج یک محصول حساس است.
در مرحله نهال، دمای مطلوب بین 25 تا 28 درجه سانتیگراد است که در طول جوانه زنی بین 28 تا 30 درجه سانتیگراد افزایش می یابد - هر افزایش قابل توجهی، به خصوص اگر طولانی شود، به تولید ضربه می زند.مطالعه IRRI نشان داده که هر افزایش 1 درجه سانتی گراد در دمای متوسط شبانه با کاهش 10 درصدی محصول مطابقت دارد.
تنش گرمایی در مراحل بعدی نیز بر کیفیت تأثیر می گذارد، تجمع نشاسته را افزایش می دهد هند با ممنوعیت صادرات؛ حدود 10 میلیون تن برنج را از بازار صادرات جهانی حذف کرده است اگر هند، بزرگترین صادرکننده جهان، به ممنوعیت خود پایبند باشد، احتمالاً میلیون ها نفر با افزایش سرسام آور قیمت برنج که در حال حاضر به بالاترین حد در 11 سال گذشته رسیده است، در گرسنگی غرق خواهند شد . پدیده ال نینو در حال ظهور می‌تواند بازار مواد غذایی را که از قبل شکننده است بی‌ثبات کند.
بیشتر بخوانید: خوانش نئومالتوسی تغییر اقلیم و شوک‌های هیدرولوژیکی محرک بی‌ثباتی
انتظار می‌رود ذخایر جهانی برنج در ماه‌های آینده کاهش پیدا کند و با شکست قرارداد تجاری دریای سیاه بین روسیه و اوکراین، که بر عرضه گندم و ذرت تأثیر خواهد گذاشت بحران غلات تشدید خواهد شد و افراد بیشتری را به جستجوی غلات جایگزین سوق خواهد داد.
در سال 2016 هوای سخت متاثر از ال نینو 15 میلیون تن غلات اصلی را که حدود یک چهارم صادرات جهانی است از بین برد و به افزایش 16 درصدی قیمت ها کمک کرد. در سراسر جهان، تأثیر نامطلوب ال نینو بر کشاورزی و مقرون به صرفه بودن فعالیتهای زراعی، 86 میلیون کشاورز را بیکار نمود و جهان را به سمت ناامنی غذایی سوق داد.
امنیت سلامت و ال نینو
اثرات تغییر آب و هوا بر سیستم های غذایی؛ خطرات زیادی را برای سلامت انسان ایجاد می کند. به عنوان مثال، سیستم ایمنی انعطاف پذیر به رژیم های غذایی مناسب از نظر کمیت و کیفیت بستگی دارد لذا تامین پایدار غذای مغذی برای سلامت و سرزندگی انسان ضروری است.
در عین حال، کسانی که تحت تأثیر تأمین غذای ناامن قرار می گیرند، معمولاً به رژیم های غذایی ناسالم روی می آورند و غذاهای ناامن مصرف می کنند چنانکه سوءتغذیه و ناامنی غذایی نشانه‌های کلیدی وضعیت سلامت به خطر افتاده مردم است، که خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن و ضعف سلامت روانی را به‌ویژه در کودکان و نوجوانان افزایش می دهد.
علاوه بر این، خطرات بهداشتی مرتبط با تغییرات آب و هوایی شدید و تاثیرات آب و هوایی "لانینا-ال نینو" در سطح جهانی در حال افزایش است و با ورودی های خطرات سیستمیک متعارف ترکیب می گردد. به عنوان مثال، همه‌گیری COVID-19 به عنوان یک بحران بهداشتی شروع شد، اما به سرعت از طریق سیستم‌های اجتماعی-اقتصادی، فناوری، مالی به سیستم غذایی سرایت کرد.
اقدامات قرنطینه با هدف تضمین امنیت سلامت، زنجیره تامین غذای جهانی را قطع کرد و به کمبود مواد غذایی منجر شد. در حالی که محصولات تولیدی قابل حمل به بازار نبود، غذا اغلب هدر می رفت و پسماندها مسئله می آفرید. علاوه بر این، کووید-19 احتمالاً بسیاری از پیشرفت های حاصل شده در چند دهه اخیر در مورد تغذیه زنان و کودکان را از بین خواهد برد.
افزایش پیش بینی شده تعداد کودکانی که رشد کوتاهی دارند، سرمایه انسانی و بهره وری اقتصادی آینده آنها را به خطر می اندازد و امنیت غذایی آنها را بیشتر کاهش می دهد از آنجایی که تغییرات آب و هوایی به احتمال زیاد فراوانی همه‌گیری‌ها را در آینده افزایش میدهد .اطمینان از دسترسی به رژیم‌های غذایی مناسب باید در زمینه بهداشت عمومی فوریت خاصی پیدا کند.
علاوه بر اثرات بهداشتی ناشی از ناامنی غذایی، انتظار می رود قرار گرفتن در معرض گرما به یک مسئله جدی تحت تغییرات آب و هوایی تبدیل شود تحقیقات( IPCC ) نشان داد که افزایش حداکثر دمای سالانه در طول روز بر جوامع روستایی و شهری، به ویژه در کشورهای با درآمد کم و متوسط تأثیرات سو می گذارد. اثرات بالینی قرار گرفتن در معرض گرما شامل کاهش عملکرد و ظرفیت کاری، فشار بر سیستم های قلبی عروقی، سکته گرمایی، عوارض و مرگ و میر است.
اثرات بیشتر مرتبط با سلامت نیز ناشی از استرس‌های مرتبط با تغییر آب و هوا شامل گسترش جغرافیایی همه‌گیری‌ها، از جمله مالاریا، تب دنگی، چیکونگونیا، تب زرد و ویروس زیکا است. تغییر اقلیم ظرفیت سیستم های بهداشتی را برای مدیریت تغییرات در فراوانی و شدت پیامدهای بهداشتی حساس به اقلیم کاهش می دهد.
تأثیرات تغییر اقلیم بر تاب‌آوری سیستم‌های سلامت در بین کشورها متفاوت است، مانند ساختارهای جمعیتی، ویژگی‌های اجتماعی-اقتصادی، اثربخشی زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های سازمانی؛ به طور خاص، کشورهای کم درآمدی که قبلاً به طور نامتناسبی تحت تأثیر تأثیرات تغییرات آب و هوایی قرار گرفته‌اند و احتمالاً تأثیرات شدیدتری را بر سیستم‌های غذایی داخلی خود تجربه می‌کنند، با تشدید چالش‌های موجود برای امنیت سلامت مواجه می‌شوند.
استراتژی‌ها و سیاست‌های سازگاری قوی می‌توانند به کاهش اثرات تغییرات آب و هوایی بر سلامت انسان کمک کنند به ویژه، طرح‌های انطباق باید به طور سیستماتیک ظرفیت‌های سیستم‌های بهداشتی محلی و جوامع را برای تعدیل، پاسخ و انطباق با افزایش اثرات بهداشتی مرتبط با آب و هوا تقویت کنند.
آسیب به امنیت اقتصادی محیط تولیدی
تغییرات اقلیمی چالش های امنیتی اقتصادی خاصی را برای جمعیت روستایی در کشورهای خشک ایجاد می کند که اغلب به کشاورزی دیم به عنوان منبع اصلی درآمد شان وابسته اند، چون کشاورزان فقیر کمتر قادر به سازگاری هستند. بارندگی های نامشخص، خشکسالی های طولانی مدت، افزایش دما و سیلاب های مکرر بر توانایی تولید غذای مغذی و کافی تأثیر می گذارد.
در خاورمیانه و مناطق خشک آفریقای شرقی، جایی که سرمایه طبیعی و کشاورزی ستون فقرات بسیاری از اقتصادها هستند، فعالیت های کشاورزی و امنیت اقتصادی به شدت به هم مرتبط میباشند، علاوه بر این، تغییرات آب و هوایی نیز بر امنیت اقتصادی در مقیاس جهانی تأثیر می گذارد.
به عنوان مثال، شواهد فزاینده ای وجود دارد که نشان می دهد گازهای گلخانه ای در حال حاضر شروع به گرم کردن کره زمین کرده اند (هیئت بین دولتی تغییرات آب و هوا (IPCC)، در سال 2011، کاهش عملکرد محصول در چین به دلیل خشکسالی، این کشور را به خرید گندم در بازار بین المللی سوق داد.
این امر باعث افزایش قیمت جهانی گندم شد. به طور خاص، در مصر، بزرگترین واردکننده گندم جهان، تورم در قیمت گندم، قیمت نان را سه برابر کرد. این مسئله یک بحران اقتصادی جدی را کلید زد و باعث ناآرامی های مدنی شد. وقتی حجم تجارت کاهش می یابد و تراز تجاری منفی تر می شود، نیاز به واردات محصولات کشاورزی و مواد غذایی شدیدتر می شود و این ممکن است به اولویت دادن بیشتر به امنیت غذایی در طراحی سیاست میان مدت و بلند مدت کمک کند.
بیشتر بخوانید: گرمایش جهانی و تبعیض اقلیمی در ایران
اصولا، مسایل امنیتی ناشی از تغییر اقلیم موضوع پیچیده ای است و هرگونه ارزیابی کامل از اثرات آن نیاز به در نظر گرفتن تأثیر متقابل عوامل فیزیکی، اقتصادی و اجتماعی دارد . مثلا سطوح پایین سفره های زیرزمینی به دلیل پمپاژ بیش از حد آب زیرزمینی منجر به افزایش فرونشست زمین و ظهور فروچاله ها شده است که زیرساخت های حیاتی را تهدید می کند. صرف نظر از این، فقر و عدم دسترسی به بازارها و زیرساخت‌های مدرن، جمعیت محلی را به سمت استفاده بیش از حد از منابع طبیعی برای انرژی سوق میدهد، جنگل‌زدایی و پاک‌سازی پوشش گیاهی بومی از زمین‌های وسیع را تسریع می‌کند که به نوبه خود، تخریب شدید زمین و آسیب پذیری این جمعیت ها را در برابر شرایط شدید محیطی تشدید می کند و به راحتی می تواند باعث ایجاد بحران های انسانی شود.
به عنوان مثال، خشکسالی شرق آفریقا در سال 2011 منجر به قحطی گسترده و بیش از 250000 کشته شد. در خشکسالی 2017، در نتیجه واکنش به موقع و قابل توجه جامعه و کمکهای بین المللی از تلفات جلوگیری شد تا سال 2030، اگر دما 1.5 درجه سانتی گراد افزایش یابد، پیش بینی می شود که 122 میلیون نفر دیگر در نتیجه افزایش قیمت های محلی، منطقه ای و جهانی فقر شدید را تجربه کنند. از آنجایی که بحران های غذایی مکرر باعث کندی رشد اقتصادی می شود، مداخلات موثر باید به طور همزمان با هدف حفظ امنیت غذایی و اقتصادی باشد.
بنابراین سیاست تغییر آب و هوا باید خاص و مطابق با توان اکولوژیک هر منطقه باشد. افزایش نیاز آبیاری باعث می شود کشاورزان تولید آبی را کاهش دهند. این امر همراه با کاهش عملکرد منجر به بدتر شدن تولیدات کشاورزی و افزایش قیمت محصولات کشاورزی می شود.
در نتیجه، انتظار می‌رود که کاستی ها و نقصان در رفاه خانوار زراعی به میزان قابل توجهی افزایش یابد. البته اگرچه بخشی از کاهش تولید با واردات جبران شده و باعث افزایش تجارت محصولات کشاورزی می شود. تراز تجاری با کاهش صادرات به دلیل افزایش هزینه های تولید بدتر هم می شود.
