زخم آفت کرم گلوگاه بر باغات انار اصفهان

انار را میوه‌ای بهشتی و یاقوت‌های سرخ آن را مایه تندرستی و نماد برکت و باروری می‌دانند اما چند سالی است که این میوه در باغ‌های استان اصفهان از جمله شهرضا مورد هجوم کرم گلوگاه قرار گرفته و سیاهی این آفت بر دانه‌های انار، چنبره زده است.

به گزارش اخبار سبز کشاورزی به نقل از ایرنا، انار یکی از درختان بومی آسیای مرکزی و غربی است که سالیان طولانی در ایران کشت می شود و در تاریخ و فرهنگ کشورمان ریشه کرده است، از طرفی در دین اسلام نیز بعنوان یکی از میوه های بهشتی شناخته می شود.

انار یکی از بهترین میوه هاست بطوری که فواید بسیاری برای سلامت پوست و مو، جلوگیری از کم خونی، بهبود سلامت قلب و درمان بیماری ها دارد، گذشتگان آن را میوه برکت و باروری می دانستند و تحقیقات مختلف نشان می دهد که دانه های انار پُر از مواد مغذی مورد نیاز برای سلامت بدن است.

درخت انار در مناطق مختلف ایران از جمله استان اصفهان کشت می شود و دارای انواع مختلفی است بطوری که نماد برخی از شهرها مانند "ساوه" و "شهرضا" به‌شمار می‌آید و سالانه هزاران تُن از این محصول در داخل یا خارج کشور عرضه می شود.

سطح زیر کشت درخت انار در استان اصفهان هفت هزار و ۸۰۰ هکتار باغ با حدود ۹۵ هزار تُن برداشت محصول است و اصفهان از نظر میزان تولید، مقام چهارم کشوری را پس از استان‌های فارس، خراسان رضوی و مرکزی دارد؛ در استان اصفهان انار در حدود ۱۵ شهرستان کشت می شود که بیشترین آن مربوط به شهرضا، نطنز، کاشان و اردستان است.

با وجود ظرفیت های فراوان برای محصول انار در استان اصفهان، این درخت در سال های اخیر با چالشی جدی یعنی هجوم آفت " کرم گلوگاه " مواجه شده است بطوریکه سالانه حجم قابل توجهی از محصولات باغ های انار به این آفت آلوده می شود و از بین می رود.

کرم گلوگاه از آفات مهم درخت انار

کرم گلوگاه از آفات مهم درخت انار و کاهش دهنده عملکرد و کیفیت انار در کشور محسوب می شود و اگر به درستی کنترل نشود خسارت اقتصاد زیادی به بار می آورد.

نگاهی به باغ های انار استان اصفهان در سال جاری نشان می دهد که برخی از آنها همچنان با معضل کرم گلوگاه مواجه هستند و این آفت به جان درختان انار افتاده است بطوری که تعداد زیادی از میوه های انار بدلیل پوسیدگی و خراب شدن از درختان به پایین افتاده اند و وقتی پوسته این انارها را باز می کنیم به جای یاقوت های سرخ با دانه های سیاه مواجه می شویم.

برخی از باغداران، انارهای آلوده خود را جمع آوری کرده اند، تعدادی آنها را به محل های تعیین شده برای امحا تحویل می دهند اما عده ای نیز این انارها را در گوشه ای می ریزند یا آتش می زنند بطوری که این روزها، دود زیادی از کنار باغ های انار مشاهده می شود.

به گفته برخی باغداران، کرم گلوگاه در سال های اخیر به حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از محصولات انار آنها خسارت وارد کرده است و اگر اقدامی جدی برای رفع این مشکل انجام نشود، ممکن است در سال های آینده بسیاری از باغ های انار از بین برود که علاوه بر ضرر و زیان های اقتصادی و معیشتی، مسائل محیط زیستی را نیز بهمراه دارد.

شهرضا یکی از قطب های تولید انار اصفهان

شهرستان شهرضا با حدود یکهزار و ۸۵۰ هکتار سطح زیر کشت انار، یکی از قطب های تولید این میوه در استان اصفهان و کشور محسوب می شود؛ باغ های انار بیشتر در حومه شهر شهرضا و مناطق شمالی این شهرستان به سمت دشت مهیار و منطقه "پُرزان" دیده می شود.

یکی از کشاورزان روستای امامزاده علی اکبر(ع) در شهرستان شهرضا با بیان اینکه حدود ۶۰ هکتار باغ انار در این روستا وجود دارد، به خبرنگار ایرنا گفت: انار شهرضا دارای ویژگی هایی مانند پوست نازک، دانه های مشکی و کم هسته بودن است.

مهرداد غلامی با بیان اینکه از حدود ۲۰ سال قبل تا کنون آفت کرم گلوگاه به باغ های این منطقه خسارت وارد کرده که در ۲ سال اخیر، سنگین بوده است، افزود: آفت کرم گلوگاه، شب پره‌ای است که در اوائل بهار در گُل انار تخمگذاری می کند و سپس تبدیل به شفیره و کِرم شده و وارد انار می شود.

وی با بیان اینکه در گذشته از روش های مختلفی برای مقابله با این آفت استفاده می شد، توضیح داد: در دهه ۸۰ نیروهای بسیجی و جهادی برای جمع آوری انارهای آلوده به باغ ها می آمدند و این کار برای مدتی انجام می شد اما متوقف شد، همچنین برخی از اهالی از روش هایی مانند گِل زدن به تاج انار استفاده می کردند اما آن نیز چندان جوابگو نبود، تعدادی نیز از سموم شیمیایی استفاده کردند که آن هم مثمر ثمر نیست.

کاهش بارش برف و باران از دلایل افزایش کرم گلوگاه

این باغدار مهمترین عوامل افزایش آفت کرم گلوگاه در ۲ دهه اخیر را شرایط آب و هوایی، کمبود بارندگی و بالا رفتن دما دانست و تصریح کرد: کمبود بارش برف و باران رابطه مستقیم با این موضوع دارد زیرا در گذشته وقتی برف می آمد، یخ و سرما باعث از بین رفتن آفت در زمستان می شد.

وی با اشاره به اینکه حدود یک ماه دیگر تا برداشت محصولات انار شهرضا باقی مانده است، اظهار داشت: میزان خسارت کرم گلوگاه در باغ های شهرضا متفاوت است و در برخی باغ ها بویژه باغ هایی که به آنها رسیدگی نمی شود، مشاهده می کنیم که حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد محصولات آنها به این آفت آلوده شده است.

غلامی با بیان اینکه اداره جهاد کشاورزی شهرضا برای مقابله با این آفت، کلاس های آموزشی برای کشاورزان برگزار کرد، اضافه کرد: جهاد کشاورزی موافق روش هایی مانند استفاده از سَم نیست زیرا باعث از بین رفتن حشرات مفید نیز می شود به‌همین دلیل روش جدیدی به نام " لاتکس" را پیشنهاد کرده است که در آن ماده ای ژِل مانند به داخل تاج انار تزریق می شود تا مانع از ورود کرم گلوگاه و تخمگذاری آن شود.

وی با اشاره به اینکه این روش در برخی از باغ ها اجرا شده و بطور تقریبی جواب داده است، اعتقاد داشت که این روش را نمی توان در سطح بزرگ انجام داد.

معدوم کردن انارهای آلوده

این باغدار یکی دیگر از روش های پیشنهادی برای مقابله با آفت کرم گلوگاه را جمع آوری و معدوم کردن انارهای آلوده دانست و تاکید کرد: این کار زمانی جواب می دهد که همه کشاورزان در این زمینه همکاری کنند اما اگر حتی در یک باغ این کار انجام نشود، فایده ای ندارد زیرا این آفت به سایر باغ ها سرایت می کند.

وی خاطرنشان کرد: رها شدن برخی از باغ های انار این منطقه نیز به افزایش معضل آفت کرم گلوگاه دامن زده است زیرا در آنها به درختان انار رسیدگی نمی شود و این آفت در آنجا باقی می ماند.

لزوم تخصیص بودجه برای مقابله با آفت کرم گلوگاه

غلامی با تاکید بر اینکه آفت کرم گلوگاه در سال های اخیر باغ های شهرستان شهرضا و مناطق دیگر استان اصفهان را درگیر کرده است از مسوولان خواست تا با تخصیص بودجه بیشتر برای مقابله با این معضل، بیش از پیش به کشاورزان برای اجرای روش های مقابله با آفت کمک کنند.

یکی دیگر از کشاورزان شهرستان شهرضا با اظهار نگرانی نسبت به بالا بودن میزان ضایعات انار بدلیل آفت کرم گلوگاه، تاکید کرد که لازم است مسوولان جهاد کشاورزی استان و شهرستان، اقدامات جدی تری برای رفع این مشکل انجام دهند زیرا در غیر این صورت شاید باغداران ناچار به قطع کردن درختان انار شوند.

منوچهر اسماعیلی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به مخاطراتی مانند سرمازدگی، آفتاب سوختگی و آفت کرم گلوگاه برای محصولات انار، افزود: حدود ۲۰ روز به برداشت محصول انار باقی مانده اما با این شرایط و خسارت قابل توجه آفت، مشخص نیست که چه میزان از محصولات باغ های ما سالم باقی می ماند.

مسوول واحد باغبانی جهاد کشاورزی شهرستان شهرضا نیز در گفت و گو با ایرنا خاطرنشان کرد: آفت کرم گلوگاه و همچنین عواملی مانند سرمازدگی در سال گذشته خسارت سنگینی به باغ های انار این شهرستان وارد کرد که بطور میانگین ۴۰ تا ۴۵ درصد برآورد می شود.

عبدالله دانایی با بیان اینکه امسال سرمازدگی نسبت به سال قبل، کمتر بود و میزان تولید انار در شهرضا مقداری بالاتر رفت، افزود: امسال میزان آلودگی باغ های انار به آفت کرم گلوگاه با توجه به برخی اقدامات انجام شده بطور میانگین بین ۳۰ تا ۳۵ درصد ارزیابی می شود.

روند افزایشی آفت کرم گلوگاه در سال‌های اخیر

وی با بیان اینکه امسال برداشت حدود ۲۴ هزار تُن انار از باغ های شهرستان شهرضا پیش بینی می شود، تصریح کرد: آفت کرم گلوگاه در سال های اخیر روند افزایشی داشته است که از جمله دلایل آن می توان به تغییر اقلیم، زمستان‌های بدون برف و یخبندان، گرم شدن هوا، خشکسالی، جمع آوری نکردن میوه های آلوده و رعایت نکردن بهداشت باغ ها اشاره کرد.

دانایی با اشاره به احداث بی رویه باغ های انار در برخی مناطق، افزود: بهداشت باغ در برخی از آنها رعایت نمی شود و حتی سمپاشی کردن درختان می تواند اثر معکوس داشته باشد زیرا دشمنان طبیعی آفت کرم گلوگاه را کاهش می دهد.

وی با بیان اینکه از سال ۹۵ روش های مختلفی برای مقابله با آفت کرم گلوگاه در جهاد کشاورزی شهرستان شهرضا مورد بررسی و پژوهش قرار گرفت، گفت: یکی از روش هایی که با موفقیت بهتری همراه بود، " پوشش‌گذاری تاج میوه " است بطوریکه ماده ای به‌عنوان پوشش (لاتکس) داخل تاج میوه انار تزریق می شود.

دانایی با اشاره به اینکه این روش سال قبل بصورت آزمایشی در سطح کمی از باغ های شهرضا اجرا شد، ادامه داد: این روش با توجه به نتایج قابل قبول آن، امسال در سطح وسیع‌تری و حدود ۲۶ هکتار از باغ های انار شهرستان شهرضا اجرا شد.

وی با تاکید بر اینکه این آفت، کنترل شیمیایی ندارد و زمانی که آفت داخل میوه است، سم بر روی آن اثر نمی کند، خاطرنشان کرد: ما از روش مقابله تلفیقی درباره این آفت استفاده می کنیم به این معنی که بطور همزمان چند روش مانند پوشش‌گذاری و جمع آوری انارهای آلوده و معدوم کردن آنها اجرا می شود.

مسوول واحد باغبانی جهاد کشاورزی شهرضا گفت: ما روش های تشویقی نیز در این زمینه بکار بردیم بطوری که باغدارانی که انارهای آلوده جمع آوری شده را به ما تحویل دهند در ازای آن بسته های کود شیمیایی دریافت می کنند که این طرح امسال با استقبال خوبی مواجه شد.

به گفته دانایی، استفاده از روش پوشش‌گذاری در برخی از باغ های انار به کاهش میزان خسارت آنها منجر شد به گونه ای که از حدود ۳۰ به کمتر از ۱۰ درصد رسیده است هرچند این روش باید با نظارت کارشناسان و بطور دقیق و کامل و در زمان مناسب انجام شود در غیر این صورت کارایی چندانی نخواهد داشت.

وی با بیان اینکه کلاس های آموزشی نیز درباره روش های مقابله با آفت کرم گلوگاه توسط جهاد کشاورزی شهرضا برگزار شده است، تاکید کرد: زمانی این کار با موفقیت همراه است که همه کشاورزان به روش های آموزش داده شده، عمل کنند به‌عنوان مثال جمع آوری انارهای آلوده بسیار مهم است اما عده ای این کار را انجام نمی دهند.

وی، بهترین روش برای معدوم کردن انارهای آلوده را دفن کردن آنها در زیر خاک و قرار دادن توری بر روی آن (بمنظور جلوگیری از خروج کرم گلوگاه) دانست و تصریح کرد: برخی از باغداران این کار را بدلیل تخصصی بودن انجام نمی دهند و ترجیح می دهند که انارهای آلوده را بسوزانند.

کارشناس مسوول انار اداره کل جهاد کشاورزی استان اصفهان نیز با بیان اینکه محصول انار در این خطه با ۲ مشکل اساسی یعنی کرم گلوگاه و آفتاب سوختگی مواجه است، گفت: امسال آفتاب سوختگی محصولات انار شدیدتر بود اما در کل، میزان تولید و کیفیت این محصول نسبت به سال گذشته بهتر است.

کرم گلوگاه آفت کلیدی انار در استان اصفهان و کشور

مصطفی طیاری با بیان اینکه کرم گلوگاه، آفت کلیدی انار در استان اصفهان و کشور است، افزود: خسارت آفت کرم گلوگاه در باغ های انار استان متفاوت بوده و ممکن است در برخی باغ ها که رها شده اند، بیشتر باشد و تا ۴۰ درصد هم برسد.

وی یکی از دلایل اصلی برای افزایش آفات کشاورزی را کم آبی دانست و توضیح داد: اگر میزان آب دریافتی درخت کاهش یابد، ضعیف تر و در برابر آفات، آسیب پذیرتر می شود و ما در استان اصفهان با چالش کم آبی و کاهش سطح آب های زیرزمینی مواجه هستیم.

به گفته وی، زمانی که درخت انار به باردهی می رسد و ۱۲ تا ۱۵ ساله است نیاز آبی آن به حداکثر می رسد و اگر آب کافی دریافت نکند در کیفیت و کمیت محصول آن تاثیر دارد.

طیاری فاصله زمانی مناسب برای آبیاری درخت انار را بسته به جنس خاک در مناطق مختلف هفت تا هشت روز اعلام و اضافه کرد: در روش آبیاری قطره ای این فاصله زمانی پنج تا ۶ روز است و صرفه جویی در مصرف آب را نیز به‌همراه دارد.

این کارشناس باغبانی میوه‌های گرمسیری و نیمه گرمسیری گفت: بر اساس توصیه های سازمان حفاظ نباتات وزارت جهاد کشاورزی، سمپاشی بر روی انار مُجاز نیست و باید از روش های بیولوژیکی یا مکانیکی با همکاری باغداران استفاده کرد تا سطح خسارت آفت به کمتر از زیان اقتصادی برسد و باغدار متضرر نشود.

لزوم همکاری همه باغداران برای مقابله با آفت کرم گلوگاه

طیاری با تاکید بر لزوم همکاری و همراهی همه باغداران برای مقابله و کنترل آفت کرم گلوگاه، گفت: لازم است همه کشاورزان انارهای آلوده را جمع آوری و معدوم کنند زیرا اگر این کار انجام نشود اجرای سایر روش ها نیز نتیجه ای بهمراه نخواهد داشت.

وی افزود: برخی از باغ های انار نیاز به اصلاح و بازسازی دارد، غیر اقتصادی هستند و باغدار برای آنها هزینه نمی کند به‌همین دلیل باعث می شود که باغ های دیگر هم خسارت ببینند.

وی با تاکید بر لزوم مبارزه دسته جمعی کشاورزان با آفت کرم گلوگاه، خاطرنشان کرد: اگر باغی نیاز به اصلاح دارد باید باغبان نسبت به هرس کردن درختان و کشت رقم های خوب و مرغوب درخت انار در آن اقدام کند تا کمیت و کیفیت محصولاتش افزایش یابد.

طیاری به مشکل آفتاب سوختگی محصولات انار نیز اشاره کرد و گفت: در برخی از باغ ها در مناطق گرم و خشک از روش ایجاد سایه بان برای مقابله با این مشکل استفاده شده است که توسعه آن به تخصیص تسهیلات ارزان قیمت نیاز دارد.

کارشناس پیش آگاهی مدیریت حفظ نباتات اداره کل جهاد کشاورزی استان اصفهان نیز به ایرنا گفت: بررسی های انجام شده از باغ های استان به‌ویژه شهرضا نشان می دهد که میزان خسارت به این باغ ها بین ۳۰ تا ۳۵ درصد است البته این آمار بیشتر مربوط به باغ های رها شده و بدون کنترل است درحالی که در برخی باغ ها که از روش های جدید برای مقابله با آفت استفاده شد، میزان خسارت به سه درصد هم کاهش یافت.

مهدی شفیعی با بیان اینکه برای برآورد کلی و نهایی از میزان خسارت باید تا پایان برداشت محصول، منتظر ماند، افزود: روش پوشش‌گذاری (لاتکس) از ۲ سال گذشته در برخی از باغ های انار برای مقابله با کرم گلوگاه اجرا شده که نتایج خوبی به‌همراه داشت و میزان خسارت باغ ها را به کمتر از ۱۰ درصد رسانده است.

وی با اشاره به اینکه ممکن است برخی از باغداران به‌دلیل سختی کار و هزینه های کارگران، حاضر به استفاده از این روش جدید نباشند، ادامه داد: این روش با توجه به قیمت انار و حجم آفت کرم گلوگاه، مقرون به صرفه است به شرط آنکه به درستی و به موقع انجام شود.

این کارشناس تاکید کرد که اگر همه کشاورزان باهم همکاری کنند و اقدامات لازم بطور کامل و همگانی انجام شود، مقابله با آفت کرم گلوگاه با موفقیت بیشتری همراه خواهد شد و میزان خسارت کاهش چشمگیری خواهد یافت.

به گفته وی، کشاورزان باید بهداشت باغ ها را رعایت و انارهای آلوده را جمع آوری و معدوم کنند، عملیات باغبانی، هرس و کوددهی را انجام دهند و برای معدوم سازی انارهای آلوده آنها را در عمق یک تا ۲ متری زمین دفن کنند و روی خاک را با توری بپوشانند.

محمد صادقی رییس خانه کشاورز اصفهان نیز تاکید کرد که امسال محصولات باغی مانند هلو، گیلاس، زردآلو، بِه و انار در استان اصفهان بطور جدی با مشکل مواجه شد، حجم قابل توجهی از آنها بدلیل آفت‌زدگی، از بین رفت و میزان تولید کاهش یافت که کم آبی، یکی از عوامل اصلی آن است.