مشاغل خُرد برای روستاییان و عشایر

چندین دهه است که به موازات افزایش جمعیت، یافتن یک شغل ثابت که بتواند برطرف‌کننده نیازهای معمولی افراد، به‌ویژه جوانان ساکن در روستاها را برآورده نماید به مشکلی حاد مبدل شده، به گونه‌ای که در این سال‌ها عوارض‌اجتماعی ناشی از مهاجرت‌های مستمر، موجب به خطر افتادن ساختارهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شده است.

اخبار سبز کشاورزی ؛ به‌طور کلی، مناطق روستایی و عشایری به‌دلیل ناتوانی در ایجاد فعالیت‌های صنعتی، اساساً دامنه تلاش‌هایشان در محدود امور و امکانات سنتی و فرصت‌های شغلی آن‌ها نیز در همین حدود است؛ اما غفلت از فرصت‌هایی که امکان دارد پایه‌گذار فعالیت‌ها و نوآوری‌های جدیدی باشند؛ چندان قابل قبول نیست.

چرا مشاغل ارگانیک

امروزه استقبال از محصولات ارگانیک در تمام دنیا به شکلی معمولی درآمده و هر جا که نشانی از یک محصول ارگانیک واقعی دیده شود، متقاضیان فراوانی به سوی آن جذب می‌شوند. دلیل این جذابیت، انتشار مطالبی است که در تمام جهان در نکوهش از محصولات پرورش داده شده با کودهای شیمیایی، انواع سموم آفت‌کش، آنتی‌بیوتیک‌ها و…، منتشر و عواقبی که اکثراً سلامت انسان‌ها را به خطر می‌اندازد.

جنبش کشاورزی ارگانیک یک موضوع موقتی و زودگذر نیست، چرا که تا قبل از کشف و اختراع مواد شیمیایی، طی هزاران سال، همراه و همپای انسان‌ها، نقش مهمی در تامین غذای سالم برای آن‌ها داشته که این روند می‌تواند همچنان و تا آینده‌های دور، همراه انسان‌ها باشد. برای دستیابی به چنین ساختاری در تولید مواد ارگانیک و سالم باید مسئولان ذی‌ربط به تقویت و حمایت از هسته‌های روستایی و عشایری بپردازند تا نسل‌های بعدی آن‌ها با اطمینان خاطر بتوانند به چرخه سکونت در آن مناطق ادامه دهند.

در شرایطی که مجموعه کره زمین و ساکنان آن به اولویت‌هایی چون حفظ سلامت و پایداری در تولید محصولات ارگانیک توجه دارند، چنین مزیت‌هایی می‌توانند اتصالی در این زمینه باشند. نکته‌های بسیار مهمی که روستاییان و عشایر باید در نظر قرار دهند از این قرار است:

افزایش تقاضا؛ با افزایش آگاهی‌ها درباره مزایای محصولات و غذاهای ارگانیک، مصرف‌کنندگان بیشتری به این سمت جذب شده‌اند که رشد این تقاضاها می‌تواند فرصت‌های با ارزشی برای روستاییان و تولیدکنندگان چنین محصولاتی به وجود آورد.

مزایای زیست‌محیطی؛ از اهداف مهم تولید در کشاورزی ارگانیک، حفظ سلامت خاک، آب و کاهش استفاده از مواد شیمیایی است که معمولا در روستاها از چنین موادی کمتر استفاده می‌شود. حال با اقدام به تولید محصولات ارگانیک به سلامت محیط‌زیست نیز کمک می‌شود.

کسب درآمد بیشتر؛ به‌طور کلی محصولات ارگانیک با قیمت‌های بالاتری به فروش می‌رسند که یکی از مزیت‌های آن‌ها نسبت به محصولات غیرارگانیک است. مشتریان علاقه‌مند به غذاها وتولیدات روستایی در هر جای جهان حاضر به پرداخت قیمت‌های بیشتری هستند که به کسب درآمد بیشتر روستاییان و عشایر می‌انجامد.

معرفی مشاغل خُرد روستایی و عشایری

درست است که اشکال صنعتی و تولید انبوه محصولات غذایی بسیاری از بازارهای تقاضا را پر کرده است، اما جذابیت محصولات ارگانیک همچنان وجود دارد و روستاییان و عشایر می‌توانند حتی با امکانات اندک مشاغلی برای خود ایجاد کنند.

احداث مزرعه ارگانیک؛ یکی از مناسب‌ترین روش‌ها برای داشتن یک شغل کوچک با امکانات اندک، احداث یک مزرعه با کشت انواعی از سبزی‌ها به روش ارگانیک است که بدون استفاده از کودها و سموم شیمیایی و برخی از نوآوری‌ها می‌توان آن را اداره کرد.

دامداری ارگانیک؛ نگهداری تعدادی دام بدون استفاده از مواد شیمیایی و آنتی‌بیوتیک‌ها با روش‌هایی مبتنی‌بر حفظ سلامتی آن‌ها و یا با حداقل استفاده از داروها، می‌تواند به تولید محصولات ارگانیک و کسب درآمد، کمک زیادی بنماید.

پرورش ماهی ارگانیک؛ در مورد پرورش ماهی به روش ارگانیک، بحث و جدل‌هایی وجود دارد، اما این کار امکان‌پذیر است. با اجتناب از مصرف مواد آفت‌کش و برخی سموم و هورمون‌ها در نگهداری و پرورش آبزیان و راهنمایی گرفتن از منابع و مروجان پرورش ماهی، می‌توان آبزیان ارگانیک تولید و به بازار عرضه کرد.

فروشگاه محصولات ارگانیک؛ تولیدکننده محصولات ارگانیک می‌تواند فروشنده چنین محصولاتی نیز باشد. دیگر تولیدکنندگان نیز قادر خواهند شد تا محصولات خود را در چنین مکان‌هایی عرضه کنند و یا در صورت امکان این محصولات را به فروشگاه‌های بزرگ‌تر ارائه دهند.

فروشگاه کنار جاده‌ای؛ عرضه مستقیم محصولات تولیدشده در یک مزرعه، دامداری یا تولید عسل توسط مزارعی که در حاشیه جاده‌ها قرار دارند در فصولی نظیر بهار و تابستان، امکان‌پذیر است. روستاییان قادرند که به روش خانوادگی چنین کاری را در حاشیه جاده‌ها بر پا کنند. روستاییان برخی از مناطق چنانکه گاه در مسافرت‌های بین‌شهری دیده می‌شود، حتی اندک تولیدات خود را به علاقه‌مندان و متقاضیان عرضه می‌کنند و از این راه به کسب درآمد خود و خانواده کمک می‌نمایند. حتی می‌توان برای برخی از دامداری‌ها که محصولات ارگانیک تولید می‌کنند، علوفه ارگانیک تولید و در اختیار آنها قرار داد.

کشت گیاهان دارویی؛ امروزه به دلیل انتشار اثرات داروهای شیمیایی بر بدن مصرف‌کنندگان و عوارض جانبی آن‌ها، استفاده از گیاهان دارویی مجددا رواج یافته است.

در صورت علاقه روستاییان به تولید گیاهان دارویی و آن دسته از سبزی‌ها که در ترکیبات دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرند، چنین اقدامی می‌تواند سودآور باشد.

کشت گیاهان رنگ‌دانه نظیر روناس، گل جعفری و … نیز امکان‌پذیر است. این رنگ‌ها در نساجی، هنرهای‌دستی و نقاشی قابلیت استفاده دارند.

بسته‌بندی و کنسرو ارگانیک؛ روستاییان و عشایر تولیدکننده سبزی و میوه‌های ارگانیک می‌توانند با فرآوری این میوه‌ها و سبزی‌ها برای تبدیل به انواع مربا، ترشی و عصاره‌های گوناگون با روش آنلاین و یا قرار دادن در فروشگاه‌های کوچک، آن‌ها را در معرض درخواست متقاضیان قرار دهند.

تولید قارچ‌های خوراکی؛ امروزه تقاضا برای انواع قارچ‌های خوراکی بسیار بالا است، بنابراین کشت قارچ‌ها به روش ارگانیک می‌تواند موجب کسب درآمد برای روستاییان شده و بخشی از نیازهای خانگی، رستوران‎‌ها، تولیدکنندگان غذاهای فرآوری‌شده را تامین و به‌عنوان یک شغل جانبی برای کسب درآمد روستاییان شود.

اگرو تورسیم؛ تجارب گردشگری در بخش کشاورزی و بازدید از مزارع و روستاها در همه‌جا، باعث ایجاد تجربه برای بازدیدکنندگان و افزایش درآمد برای روستاییان شده است. حال مزارعی که دارای تولیدات ارگانیک هستند می‌توانند جذابیت بیشتری داشته باشند.

برپا کردن کلاس‌های آموزشی در محل مزارع برای علاقه‌مندان و تماس نزدیک با طبیعت از سوی گردشگران می‌تواند در فصول و ماه‌های مناسب سال به کسب درآمد روستاییان کمک نماید. مزارعی که مورد بازدید گردشگران قرار می‌گیرند می‌توانند با تولید برخی از سبزی‌هایی که سریع رشد می‌کنند مانند تربچه و یا گل‌های زینتی هم‌چون آفتابگردان در مزارع کوچک، آن‌ها را به گردشگران عرضه و درآمد داشته باشند.

از تولید به مصرف؛ حذف واسطه‌ها از مبداء تولید محصولات کشاورزی تا رسیدن آن‌ها به دست مصرف‌کنندگان، گزینه مطلوبی است که طرفداران زیادی دارد، چرا که هم موجب کسب درآمد برای روستاییان و عشایر شده و به‌علاوه کالایی با قیمت کمتر به دست مصرف‌کننده می‌رسد. روستاییان می‌توانند محصولات خود را مستقیم به غذاخوری‌ها و رستوران عرضه کرده تا دوطرف از این معامله کسب سود نمایند.

تولید کمپوست؛ به‌طور معمول سالیانه مقدار زیادی کود حیوانی و بقایای گیاهی از دامداری‌ها و مزارع روستاییان به‌جا می‌ماند که متاسفانه توجه کافی به آنها نمی‌شود. اکثراً دیده می‌شود که بقایای گیاهی را می‌سوزانند، در حالی که می‌توان با اندکی کار آنها را مبدل به بهترین و مرغوب‌ترین کود آلی نمود که چنین اقدامی مزایای چندگانه دارد. حتی چنانچه تولیدکننده چنین کودهایی خود امکان مصرف آنها را نداشته باشد می‌تواند آن را به سایر کشاورزان و یا متقاضیان کودهای آلی بفروشد و از این راه کسب درآمد نماید. برای تولید کمپوست از بقایای گیاهی و حیوانی، نیاز به فضای وسیعی نیست و می‌توان با حداقل مکان این کار را انجام داد.

تولید بذر ارگانیک؛ امروزه تولید بذر انواع سبزی‌ها و گیاهان در اختیار چند شرکت انگشت‌شمار جهانی است. حال با تولید بذور مادری و ارگانیک می‌توان راهی به کسب درآمد در روستا ایجاد کرد. داشتن اندکی دانش و تجربه در تولید بذور ارگانیک می‌تواند بسیار موفقیت‌آمیز باشد.

برخی از گیاهان و به‌ویژه سبزی‌ها دارای گل‌‎هایی هستند که می‌توان در آشپزی از آنها استفاده کرد برخی از گل‌ها نظیر لادن، همیشه‌بهار و بنفشه‌فرنگی و کدو حتی در آرایش موادغذایی در رستوران‌ها دارای مشتری هستند.

ایجاد مشاغل خُرد، بسته به شرایط اقلیمی وحوزه‌های جغرافیایی می‌تواند به اشتغال روستاییان کمک نموده و از مهاجرت آن‌ها به حاشیه شهرها و گرایش به مشاغل کاذب جلوگیری نماید.

ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۷۹ - مهر ۱۴۰۲