مشکلات صادرات محصول ارزآور کیوی

هیچ استفاده‌ای از معافیت گمرکی اورآسیا نمی‌کنیم-بخش اول

کیوی، یکی از محصولات باغبانی است که سالانه حدود 400 هزار تن از آن عمدتا در سه استان گیلان، مازندران و گلستان تولید می‌شود و حجم زیادی از این محصول را می‌توان به‌دلیل برخورداری از کیفیت مناسب صادر کرد تا ضمن کسب درآمد بیشتر برای تولیدکنندگان، ارز حاصل از آن را نیز به اقتصاد کشور تزریق نمود.

اخبار سبز کشاورزی ؛ حسین کاظمی | این محصول باکیفیت ایرانی، مشتریانی در کشورهای اورآسیا (به‌ویژه روسیه)، هندوستان، برخی کشورهای عربی، اتحادیه اروپا و… دارد، اما متاسفانه در چند سال اخیر صادرات این محصول دچار مشکلاتی شده که عرصه را بر فعالان آن اعم از زنجیره تولید تا صادرات، سخت کرده است.

در گفت وگو با برخی از این فعالان، به بررسی چالش‌های موضوع پرداخته شده است، ضمن این‌که در گزارشی تکمیلی این مشکلات را از متولیان امر در بخش‌های دولتی نیز پیگیری خواهیم کرد:

هیچ استفاده‌ای از معافیت گمرکی اورآسیا نمی‌کنیم

روشن یکتا، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق مشترک ایران و روسیه در این مورد به خبرنگار ما می‌گوید: اولا در مورد کشوری مانند روسیه که حجم زیادی از محصول کیوی ما به آنجا صادر می‌شود، مسئله معافیت‌های گمرکی که طبق توافق‌نامه اورآسیا حق تجار ایرانی است، لحاظ نمی‌شود و ما همچنان مبالغ زیادی به‎عنوان تعرفه‌های گمرکی پرداخت می‌کنیم؛ در حالی‌که طبق توافق‌نامه، محصولات ایرانی باید از تعرفه معاف باشند.

این تاجر با تجربه که نزدیک30 سال با کشورهای روسیه و اورآسیا، سابقه تجارت دارد، توضیح داد: قیمت هر کیلوگرم محصول کیوی ایرانی با بسته‌بندی و کیفیت مناسب در روسیه، 80 سنت است که گمرکی سنگین 110 دلار به ازای هر تن به آن اعمال می‌شود؛ یعنی به ازای یک تن محصول کیوی با کیفیت که 800 دلار قیمت آن است، تاجر ایرانی باید 110 دلار گمرکی پرداخت کند که این موضوع توان رقابتی محصول کیوی ما را با دیگر کشورها پائین می‌آورد. در حالی‌که طبق توافقنامه اورآسیا محصولات ما باید از این گمرکی معاف باشند.

مشکلات بازگشت ارز

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق مشترک بازرگانی ایران و روسیه، از جمله مهم‌ترین مشکلات صادرکنندگان را دشواری‌های بازگشت ارز حاصل از صادرات می‌داند و می‌گوید: مکانیسم‌هایی که برای بازگشت ارز تجار وجود دارد، توجیه‌پذیر نیست؛ به طور مثال در حالی‌که قیمت روبل در بازار آزاد حدود560 تومان است اما دولت آن را 465 تومان از تجار می‌خرد؛ خب چه تاجری حاضر است چنین کاری را انجام بدهد؟!

یکتا اضافه کرد: با این‌که بازار متشکل ارزی با روسیه تشکیل داده‌ایم و کلی هم به آن امیدوار بودیم اما هیچ مشکلی از تجار حل نشده؛ متاسفانه بازار را تشکیل داده‌اند و فقط دانشجویان می‌توانند از آن خرید کنند. امکان خرید و فروش ارز در این بازار متشکل ارزی برای همه تجار که مشتری روبل هستند، فراهم نیست و قیمت آن هم دستوری تعیین می‌شود.

در حالی‌که قیمت تمام شده «روبل» برای تجار بالای 500 تومان است، دولت انتظار دارد که این روبل را 460 تومان در بازار متشکل بفروشند.

وی عنوان کرد: متاسفانه برخی از تجار نیز شرایط صادراتی را به‌خوبی رعایت نمی‌کنند و کیوی نارس را زودتر از موعد صادر می‌کنند. البته یک دلیل این مسئله هم این است که در فصولی که میوه کاملا رسیده است، به اندازه کافی کامیون و کانتینر وجود ندارد و عده‌ای برای گریز از این شرایط زودتر از موعد محصول را صادر می‌کنند. لازم است این مسئله مدیریت و محصول تولیدی در سردخانه‌ها نگهداری و به مرور اقدام به صادرات آن شود.

مسائلی از این دست باعث می‌شود که صادرات وضعیت مناسبی نداشته باشد و گرنه ما محصول صادراتی داریم و تجار ایرانی نیز توان صادرات آن را دارند اما چنین مشکلاتی مانع از ادامه کار می‌شوند.

دولت اهتمام جدی برای صادرات ندارد

سیاب حسن‌پور که علاوه بر تولید کیوی در شهرستان تالش، صادرکننده این محصول به کشورهایی مانند هندوستان، روسیه، ازبکستان و دیگر کشورها است به خبرنگار ما می‌گوید:

حجم زیادی از محصول کیوی در کشور تولید می‌شود، اما متاسفانه امکان صادرات آن وجود ندارد. ایران با تولید 400هزار تن کیوی، چهارمین کشور تولیدکننده این محصول است و در سال گذشته با وجود همه مشکلات حدود 200هزار تن از این محصول صادر شد، اما امسال شرایط بدتر شده است.

از یک طرف شرایط تحریمی و از طرفی هم قوانین دست و پاگیر بانک مرکزی، گمرک، کمبود کانتینر مناسب، کمبود کشتی و امکانات حمل و نقل و… موانع صادراتی ایجاد می‌کنند.

وقتی در کشور قرار است محصولی تولید شود، باید اهدافی برای آن وجود داشته باشد و تولید نیز براساس همان برنامه و اهداف انجام شود، اما متاسفانه برای بسیاری از محصولات کشاورزی چنین برنامه‌هایی وجود ندارد.

وی در ادامه عنوان کرد: متاسفانه مسئولان در شعار می‌گویند که نسبت به صادرات محصولات کشاورزی تسریع ایجاد می‌کنیم.

اما عملا سیاست‌های دولت به سمتی است که مانع صادرات می‌شود! محصول کیوی در کشور تولید و هزینه‌هایی برای آن تحمیل می‌شود، اگر چه خوشبختانه کیوی ما در دنیا مشتریانی دارد، اما سیاست‌های اشتباه داخلی باعث شده که نتوانیم از این فرصت به‌درستی استفاده کنیم.

سازمان حفظ نباتات به‌جای مبادی صادراتی، در مبادی تولید روی محصول نظارت داشته باشد

حسن‌پور در ادامه گفت: دولت در چند سال گذشته مشکلاتی در امر صادرات ایجاد کرده که باعث دشواری کار شده است. یکی از این مشکلات توسط سازمان حفظ نباتات و جهت جلوگیری از صدور محصولات آلوده به آفات و بیماری‌ها در گمرک‌ها و مبادی صادراتی ایجاد شده است؛ البته این مسئله که از صادرات محصولات آلوده و مشکل‌دار به کشورهای مقصد جلوگیری ‌شود کار درستی است، اما بهتر است این کنترل در مبادی تولید انجام گیرد نه در گمرک‌؛ یعنی کنترل از محل تولید و در باغات انجام شود نه این‌که هزینه‌هایی برای خرید، سورت‌بندی، بسته‌بندی، قول و قرار با مشتریان خارجی و حمل و نقل محصول به گمرک انجام گیرد، بعد در گمرک آفت یا بیماری را شناسایی و مانع صادرات شوند.

مشتریان خارجی را که در این شرایط به زحمت مجاب می‌کنیم، با این رفتارها از دست می‌دهیم و این موضوع ضمن این‌که باعث دلخوری آنها می‌شود، وقتی در مبادی گمرکی با چنین صحنه‌هایی مواجه می‌شوند، نسبت به محصولات بی‌اعتماد خواهند شد.

در صورتی‌که اگر از مبادی تولید، یعنی باغات به این مسئله حساس باشیم، دیگر کار به گمرک و این همه هزینه و بی‌اعتمادی مشتریان خارجی و دیگر مسائل نمی‌رسد.

اهتمام به شناسنامه‌دار کردن باغات و ردیابی محصولات در قالب QR کد

این باغدار و صادر کننده کیوی افزود: البته دولت در حال حاضر برنامه‌های خوبی برای شناسنامه‌دار کردن باغات و اجرای QR کُد برای محصولات دارد که امیدواریم سریع‌تر اجرایی شود.

این طرح قطعا به موضوع کمک خواهد کرد؛ چراکه روش قبلی به صادرات ما ضربه وارد می‌کند اما در روش جدید باغدار و تولیدکننده متوجه می‌شود که محصول را با چه مشخصاتی باید تولید کند. متاسفانه با این‌که صحبت از شناسنامه‌دار کردن باغات و طرح QR کُد مطرح است اما در عمل اراده جدی از طرف بخش دولتی مشاهده نمی‌شود.

مشکل صادرات به هندوستان حل نشده است

حسن‌پور در ادامه می‌گوید: بازار هندوستان شرایط مناسبی برای صادرات کیوی ما ایجاد کرده بود که به دلایل بهداشتی از واردات محصول کیوی ایران جلوگیری می‌کنند. با اینکه آقای ساداتی‌نژاد، وزیر جهاد کشاورزی و دیگر مسئولان وزارتخانه در رسانه‌ها اعلام می‌کنند که مشکل صادرات کیوی به هندوستان حل شده است اما این مشکل همچنان وجود دارد و عملا بازار این کشور به روی کیوی ایران بسته است.

ادامه دارد…

حسین کاظمی_ روزنامه نگار و کرشناس کشاورزی