پرورش ماهی در اعماق دریا و آب‌های فراساحلی

تولید ماهی در کشتی

به فاصله افزون‌بر 100 مایل دریایی از سواحل کشور چین در دریای زرد، یک سازه غول‌پیکر چندوجهی در دریا آرام گرفته که محلی برای پرورش ماهی سالمون است. ستون‌هایی از فولاد به‌درازای 30 متر در گوشه‌های این سازه نصب شده که با تورهایی سیاه‌رنگ یک قفس به حجم 50 هزارمترمکعب برای پرورش 300 هزار ماهی سالمون (با ظرفیت تولید حدود 1500 تن ماهی) را به‌طور سالانه برپا نگه داشته‌اند.

اخبار سبز کشاورزی ؛ این سازه فقط یک نمونه از برنامه‌های توسعه‌ای پرورش آبزیان چین در آب‌های فراساحلی است. کشتی‌هایی نیز با ظرفیت تولید 3700 تن ماهی در سال در دریای چین در آب‌هایی با حرارت 22 تا 26 درجه در حال تولید ماهی هستند.

هر یک از این کشتی‌ها در واقع یک حوضچه پرورش ماهی متحرک است که به آخرین فناوری‌ها مجهزند.

کشور چین در حال توسعه انواع روش‌های تولید آبزیان در آب‌های دور از سواحل است و براساس اطلاعات ارائه شده توسط وزارت کشاورزی و امور روستایی چین، افزون‌بر 20 هزار قفس شناور، 40 قفس با اسکلت فولادی و چهار کشتی پرورش آبزیان در حال تولید ماهی هستند. تولید آبزیان فراساحلی چین در حال‌حاضر تقریباً سازه‌هایی با 44 میلیون مترمکعب است که در حدود 400 هزار تن ماهی تولید کرده و افزون‌بر 20درصد از نیاز آن کشور را تامین می‌کنند.

وزیر کشاورزی چین می‌گوید در نظر دارند که این ظرفیت تولید را به 60 میلیون مترمکعب برای تولید افزون‌بر 600 هزار تن ماهی در سال برسانند.

تولید فراساحلی ماهی

اساساً پرورش فراساحلی آبزیان در اندازه‌های بزرگ به این دلیل برنامه‌ریزی می‌شود که موجب کاهش هزینه‌ها است. هزینه نگهداری چنین تاسیساتی به دلیل دور بودن از ساحل، بسیار بالا است و برای حمل غذای ماهی‌ها باید انرژی و وقت زیادی صرف کرد. بنابراین افزایش ظرفیت تولید و متمرکز کردن عملیات، به کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند.

کارشناسان توصیه می‌کنند که برای تولید فراساحلی آبزیان، از واحدهای بزرگ استفاده شود، چرا که مقدار آن‌ها در واحد قفس وزن بیشتری تولید کرده و صید و حمل آن‌ها به بازار مصرف مقرون به‌صرفه است، ضمن آن که برای چنین ماهیانی باید بازار مناسب مصرف نیز وجود داشته باشد.

نکته مهمی که در مورد چگونگی پرورش این ماهیان باید در نظر قرار گیرد آن است که کیفیت چنین ماهیانی از تولیدات آبزیان نزدیک سواحل بهتر است.

استقبال مصرف‌کنندگان

به دلیل محتوای پروتئینی بالا و عناصر غذایی، چنین ماهیانی مصرف‌کنندگان بیشتری را جذب کرده و بازار آن‌ها شکل پایداری به خود گرفته است. بر اساس گزارش سازمان فائو (FAO) در مورد مصرف آبزیان و موادغذایی به‌دست آمده از آن‌ها، در حال حاضر نسبت مصرف طی 60 سال گذشته، پنج برابر شده که این امر به موازات افزایش درآمد اقشار مختلف، رشد قابل قبولی داشته است.

صید بی‌رویه

همیشه روند صید بی‌رویه آبزیان به دلیل آسیب وارد کردن به منابع زیستی آن‌ها موجب نگرانی بوده که بر اساس آمار اولیه ارائه شده توسط فائو، منابع پایدار زیستی ماهیان از 90درصد در سال 1974 به 64/6درصد در سال 2019 رسید که نشان‌دهنده فشار بیش از اندازه بر منابع مذکور و صید بی‌رویه و غیرقابل جبران است.

پیش از این، تسلط اشکال ابتدایی صید در آب‌های ساحلی موجب بروز مشکلات اکولوژیکی و آلودگی در آنها می‌شد که خوشبختانه در سال‌های اخیر تا اندازه زیادی این مشکلات برطرف شده است. در سال 2016، وزارت کشاورزی چین، 300 هزار از تورهای ماهیگیری ساحلی را حذف کرد تا شدت آسیب به منابع آبزیان نزدیک به سواحل کاهش یابد.

نگرانی دیگر، اثرات سوءتغییرات اقلیمی است. گزارش‌های سازمان FAO نشان می‌دهد که جمعیت آبزیان آب‌های شیرین به علت تغییرات آب و هوایی آسیب زیادی دیده‌اند و به منابع آبزیان نزدیک به سواحل به دلیل طوفان‌هایی که هر دو یا سه سال در آن جاها به وقوع می‌پیوندند، صدمه وارد می‌شود.

یک گروه ناظر بر تغذیه جهانی از سازمان ملل اعتقاد دارد که مصرف متوسط از غذاهای دریایی نسبت به تغییرات اقلیمی، چندان آسیبی به این منابع وارد نمی‌کند، بنابراین رعایت امکان بازسازی منابع می‌تواند به پایداری آن‌ها کمک نماید.

اثرات اکولوژیکی پرورش دریایی آبزیان

در حالی که بسیاری از کارشناسان این بخش برای اثرات مثبت زیست‌محیطی پرورش آبزیان به روش فراساحلی دست می‌زنند، برخی دیگر نسبت به آن دچار شک و تردید هستند. آنها اعتقاد دارند که این روش به سادگی، اثرات منفی خود را دور از چشم ما برجا می‌گذارد که یکی از آنها سرعت در تولید بیشتر است. به‌عنوان مثال گردش مداوم آب دریا و تخلیه آب‌های آلوده حوضچه‌های پرورش در آن‌ها که نیازمند مصرف سوخت بالایی است، موجب تولید آلاینده‌های زیادی می‌شود.

یکی دیگر از مشکلات، فرار ماهیان از مزارع پرورش در عمق آب است که می‌تواند موجب نگرانی درازمدت شود.

زمانی که ماهیان پرورشی وارد محیط طبیعی و وحشی می‌شوند موجب اختلال در زنجیره غذایی می‌گردند و به سرعت زیاد می‌شوند که ساختار طبییعی آن منطقه را به هم می‌زنند. علاوه‌بر آن امکان دارد بیماری‌هایی را با خود به اعماق آب ببرند که پیش از آن وجود نداشته و بر جوامع آبزیان اثر خواهند گذاشت.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۸۰-آبان ۱۴۰۲