حادثه بندر شهید رجایی: شوک به قلب تجارت ایران و چالش‌های پیش رو

این حادثه در بندر شهید رجایی، به دلیل اهمیت استراتژیک این بندر به عنوان مهم‌ترین شریان حیاتی اقتصاد کشور، نه تنها خسارات مالی قابل توجهی به بار آورد، بلکه زنگ هشداری جدی را برای ایمنی در بنادر ایران به صدا درآورد.

به گزارش اخبار سبز کشاورزی؛ بندر شهید رجایی، به عنوان قلب تپنده تجارت دریایی ایران، نقش کلیدی در واردات و صادرات کشور ایفا می‌کند و هرگونه اختلال در آن، پیامدهای گسترده‌ای برای بخش‌های مختلف اقتصادی خواهد داشت؛ پیامدهایی که مستقیماً از این حادثه مرگبار در بندر شهید رجایی ناشی شده‌اند.

جایگاه بندر شهید رجایی در تجارت ایران

برای درک عمق تاثیر حادثه بندر شهید رجایی، باید به جایگاه این بندر در اقتصاد ایران نگاهی دقیق‌تر انداخت. این بندر با دارا بودن ۲۳ اسکله و عمق ۱۵ متر، به گواه سازمان بنادر و دریانوردی:

* سهمی ۵۳ درصدی از مجموع عملیات تخلیه و بارگیری کل بنادر کشور را بر عهده دارد.

* حدود ۸۸ درصد کالاهای کانتینری کشور در آن جابه‌جا می‌شود.

* بخش‌های حیاتی مانند نفت، معدن، ساختمان و صنایع شیمیایی به شدت به آن وابسته هستند.

این بندر همچنین سهم قابل توجهی در تجارت فرآورده‌های نفتی (۵۴٪)، کالاهای فلزی (۸۲٪) و معدنی (۶۰٪) دارد که نشان‌دهنده اهمیت حیاتی آن برای صادرات و واردات کشور است. بر اساس آمار رسمی سال ۱۴۰۲، ظرفیت پذیرش کالا در این بندر ۱۵۰ میلیون تن گزارش شده است که آن را به بزرگترین بندر کشور تبدیل می‌کند.

جزئیات حادثه و حجم خسارات اولیه در بندر

حادثه انفجار در بندر شهید رجایی، اگرچه بر اساس گزارش‌های اولیه تنها به یک اسکله خسارت سنگین وارد کرد، اما شدت آن به حدی بود که فعالیت تخلیه و بارگیری را برای چندین ساعت متوقف ساخت. این حادثه نه تنها زیرساخت‌ها، بلکه تجهیزات و محموله‌های موجود در بندر را نیز تحت تاثیر قرار داد و خسارات مالی سنگینی به ترمینال‌های مختلف بندر وارد کرده است.

وهاب حسین‌خانی، مدیر یکی از ترمینال‌های بندر، در گفت‌وگو با دنیای‌اقتصاد تایید کرد که تعداد بسیار زیادی از ترمینال‌ها دچار خسارت شده‌اند و حتی سالن گمرک که قلب صدور پروانه‌های گمرکی است نیز در پی این حادثه بندر شهید رجایی تخریب شده است.

زنگ خطر ایمنی پس از حادثه بندر شهید رجایی

فراتر از دلایل اصلی حادثه بندر شهید رجایی که هنوز در دست بررسی است، یک پرسش اساسی مطرح می‌شود: آیا دپوی حجم قابل توجهی از مواد آتش‌زا یا خطرناک در نقاط حساس بندری قابل توجیه است؟ بدون شک، بی‌توجهی به استانداردهای جابه‌جایی و نگهداری مواد آتش‌زا و خطرناک، بر شدت و وسعت خسارات این حادثه افزوده‌ است. ارزیابی دقیق پروتکل‌ها و استانداردهای ایمنی بندر برای تشخیص مقصران و جلوگیری از تکرار چنین فاجعه‌ای ضروری به نظر می‌رسد و این، یکی از مهم‌ترین درس‌های حادثه بندر شهید رجایی است.

بازگشت تدریجی عملیات پس از حادثه

در پی حادثه در بندر شهید رجایی، اولین اقدام گمرک، صدور دستور توقف موقت ارسال محموله‌های صادراتی و ترانزیتی به این بندر بود. اما با تلاش‌های صورت گرفته برای مدیریت بحران و اطمینان از عدم آسیب به سیستم‌های اصلی بندر و گمرک، روند فعالیت‌ها به تدریج از سر گرفته شد.

اسکندر مومنی، وزیر کشور، اعلام کرد که به شرایط پایدارتری در مناطق اصلی رسیده‌ایم و خوشبختانه سیستم‌های بندر و گمرک آسیب ندیده‌اند، به‌همین‌دلیل عملیات بارگیری، ترخیص و فعالیت‌های گمرکی از سر گرفته شد. تنها یک روز پس از حادثه انفجار در بندر شهید رجایی، اجازه پهلوگیری اولین کشتی صادر شد و فرود عسگری، رئیس کل گمرک ایران نیز تاکید کرد که روند ترخیص کالا، به ویژه برای کالاهای اساسی، ترانزیت داخلی و خارجی و صادرات، آغاز شده و در حال انجام است.

پیامدهای بلندمدت و چالش‌های پیش رو

با وجود از سرگیری برخی فعالیت‌ها، متخصصان و فعالان حوزه تجارت معتقدند بازگشت کامل به روال عادی تجارت در بندر شهید رجایی پس از این حادثه زمانبر خواهد بود. تخریب سالن گمرک و آسیب دیدن ترمینال‌های متعدد، حتی با وجود فعالیت سامانه‌ای برخی فرآیندها، بر روند ترانزیت و صادرات برای مدتی تاثیرگذار خواهد بود.

محمدرضا فاروقی، رئیس کمیسیون گمرک اتاق بازرگانی ایران نیز ضمن ابراز همدردی با خانواده جان‌باختگان حادثه بندر شهید رجایی، بر لزوم استفاده حداکثری از ظرفیت سایر بنادر و امکانات ترانزیت داخلی برای کاهش تبعات این اتفاق تاکید کرده است.ارزیابی نهایی درباره ریشه‌های اصلی حادثه و ایرادات ایمنی احتمالی در بندر، نیازمند بررسی‌های دقیق و تخصصی پس از اطفاء کامل آتش و پاکسازی منطقه است.

درس‌هایی از حادثه بندر شهید رجایی

حادثه مرگبار در بندر شهید رجایی، تلنگری جدی به زیرساخت‌های حیاتی اقتصاد ایران و پروتکل‌های ایمنی آن بود. در حالی که تلاش‌ها برای بازگرداندن عملیات به روال عادی ادامه دارد، حجم بالای خسارات و ضرورت بازنگری جدی در نحوه نگهداری و جابه‌جایی مواد خطرناک، چالش‌های مهمی را پیش روی مسئولان قرار داده است.

این حادثه بار دیگر اهمیت تاب‌آوری، نوسازی تجهیزات و ارتقاء بی‌وقفه استانداردهای ایمنی در بزرگترین بندر تجاری کشور را یادآوری می‌کند تا در آینده شاهد چنین شوک‌های ویرانگری به تجارت ایران و از دست رفتن جان انسان‌ها نباشیم. درس‌های آموخته شده از حادثه بندر شهید رجایی باید راهنمای اقدامات آتی برای افزایش ایمنی در تمام بنادر کشور باشد.