دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا مثبت شد: تحلیل دلایل گشایش از نگاه دیپلمات پیشین
دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا مثبت ارزیابی شد؛ چرا؟ کوروش احمدی (دیپلمات پیشین) دلایل این چرخش را بررسی می‌کند
علیرغم انتظارات منفی و پیش‌بینی‌ها مبنی بر عدم پیشرفت، نتیجه دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا با اظهارات مثبت و دلگرم‌کننده طرفین همراه شد.
به گزارش اخبار سبز کشاورزی؛ این چرخش سؤال‌برانگیز، که در خاتمه دور سوم با سخن از دشوار بودن کار و بروز «اختلافاتی در جزئیات و کلیات» همراه بود و حتی به تعویق در برگزاری دور چهارم (که قرار بود ۱۳ اردیبهشت انجام شود) انجامید، اکنون موضوع تحلیلی است که کوروش احمدی، دیپلمات پیشین کشورمان، در سرمقاله روزنامه شرق با عنوان «در ناامیدی بسی امید است» به آن پرداخته و دلایل آن را تشریح کرده است.
زمینه‌ای ناامیدکننده برای آغاز دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا
دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا در شرایطی آغاز شد که انتظار نمی‌رفت چندان با موفقیت همراه باشد. در همان حوالی، اظهارات ترامپ و سخنان وزرای خارجه و دفاع او و معاونش و نهایتاً ویتکاف، این تصور را ایجاد کرده بود که اجماعی در تیم ترامپ مبنی بر خط قرمز بودن غنی‌سازی در ایران برای آمریکا شکل گرفته است. در چنین جوی، این نگرانی وجود داشت که با توجه به تأکید ایران بر غنی‌سازی در داخل، ممکن بود پیشرفتی در این دور از مذاکرات حاصل نشود. اینکه آیا آن مواضع را می‌توان در چارچوب شگرد معمول ترامپ مبنی بر اتخاذ مواضع تند در ابتدا و تعدیل مواضع در مراحل بعد دید یا نه، موضوعی است که باید ظرف یکی دو هفته آینده روشن شود.
ایده‌های مفید و بدیع؛ کلید گشایش در دور چهارم مذاکرات؟
اکنون پرسش کلیدی اینجاست که در چنین جوی ناامیدکننده‌ای، چه تحولی موجب شد تا طرفین دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا را مفید و دلگرم‌کننده توصیف کنند و از ادامه کار در آینده نزدیک درباره عناصر فنی بگویند؟ شاید بتوان پاسخ را در توییت میانجی عمانی یافت که در آن گفته شد: «مذاکرات شامل ایده‌های مفید و بدیعی بود که منعکس‌کننده تمایل طرفین برای نیل به یک توافق شرافتمندانه است.»
ایده‌های مفید و بدیع می‌تواند به معنی ابتکاراتی باشد که به آن نیاز است. عراقچی نیز به طور علنی حداقل‌هایی را مطرح کرده که می‌تواند دلیل دلگرمی طرف مقابل باشد؛ وی گفته است: «ممکن است در ابعاد، اندازه، سطح و میزان غنی‌سازی به جهت اعتمادسازی مثلاً در یک دوره محدودیت قائل شویم.» این می‌تواند حاکی از تلاشی برای یافتن فرمول فنی و ابتکاری قابل قبول برای طرفین باشد. احتمال اینکه نوعی تعلیق موقت نیز مورد بحث بوده باشد را نباید دور از ذهن دانست. نقش مفید عمان نیز قطعاً عامل مثبتی در این معادله بوده است.
اراده سیاسی طرفین؛ عامل اصلی جلوگیری از بن‌بست در مذاکرات
فارغ از جزئیات فنی، تا اینجا روشن است که دلیل اصلی که مانع بن‌بست در مذاکرات ایران و آمریکا شده، همان اراده طرفین برای نیل به یک توافق است. اوضاع اقتصادی-اجتماعی ایران ایجاب می‌کند که به هر قیمت از وخامت بیشتر اوضاع در اثر برخورد نظامی یا ورود به دوره‌ای از تحریم‌های شدید و طولانی اجتناب شود.
در این رابطه، حکومت ما باید مطمئن باشد که حتماً همه مردم از حل صلح‌آمیز مناقشه حمایت خواهند کرد و تعداد رو به کاهش تندروانی که بدون توجه به زندگی مردم و آینده کشور ممکن است همچنان ماجراجویی را ترجیح دهند، تأثیری نمی‌توانند داشته باشند.
ترجیح اکید دولت ترامپ نیز این است که این کار را از طریق دیپلماسی به انجام برساند و از اقدام نظامی علیه برخی اهداف که ممکن است از کنترل خارج شود و عواقب ناخواسته‌ای داشته باشد، بپرهیزد. سیاست مشابه کشورهای منطقه نیز در این معادله بی‌تأثیر نبوده است.
موانع پیش‌رو؛ کارشکنی مخالفان و نقاط ضعف تیم ایرانی
در این میان، موانع و کارشکنی‌هایی نیز وجود دارد. تنها اسرائیل و ایادی‌اش در آمریکا و نیز جمعی از جمهوری‌خواهان در کنگره ممکن است طالب «فرمول لیبی» (اشاره به برخورد نظامی) یا جنگ باشند.
هرچند نشانه‌هایی از تنش در روابط ترامپ و نتانیاهو و تمایل ترامپ به مهار اسرائیل دیده می‌شود و از دست جمهوری‌خواهان کنگره هم (همانطور که در ۱۳۹۴ و برجام دیدیم، با وجود مخالفت ۵۸ سناتور) کار چندانی برنمی‌آید. با این حال، در شرایط حساسی که در آن قرار داریم، تأکید رسمی ایران بر مذاکره غیرمستقیم همچنان یک نقطه ضعف است.
برقراری روابط شخصی در مذاکرات بسیار مهم است و بر جو و امکان تفهیم و تفاهم اثر دارد. این نقطه ضعف تیم ایرانی در حالی است که اسرائیل و لابی‌اش در همه سطوح به مقامات آمریکایی دسترسی مستقیم و امکان "سم‌پاشی" دارند؛ ملاقات غیرمعمول اخیر وزیر امور استراتژیک اسرائیل با ترامپ نمونه‌ای از این دسترسی است.
ضمن اینکه ترامپ و ویتکاف این تأکید رسمی ایران بر مذاکرات غیرمستقیم، عدم حضور مشترک در برابر خبرنگاران و پاسخ ندادن ایران به پیشنهاد ترامپ برای دیدار با مقامات ایرانی را توهینی به خود نیز می‌دانند.
ابهامات باقی مانده و آینده مذاکرات
ابهاماتی مانند کوتاهی ساعات مذاکرات و حضور نداشتن کارشناسان آمریکایی نیز مهم است و می‌تواند حاکی از این باشد که همچنان اصول کلی مورد بحث بوده و طرفین نیاز به دریافت دستورالعمل از پایتخت‌ها داشته‌اند. این ابهامات باعث شده برخی دور پنجم را دور تعیین‌کننده بدانند.
با این حال، گشایش ایجاد شده در دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا، فارغ از ابهامات باقی‌مانده، نشان از اراده‌ای برای حرکت به سمت توافق دارد./ شرق
