اصلاح قیمت یا انتقال فشار؟ بنزین گران شد، هزینه زندگی فوران کرد

دولت با شعار «اصلاح قیمت سوخت» و «مدیریت مصرف» بار دیگر دست به افزایش قیمت بنزین زده است؛ تصمیمی که در ظاهر با هدف کاهش مصرف و بازتوزیع منابع به نفع مردم و جلوگیری از قاچاق سوخت توجیه می‌شود، اما در عمل، زنجیره‌ای از تبعات اقتصادی و اجتماعی را به همراه دارد که مستقیماً بر معیشت شهروندان اثر می‌گذارد.

اخبار سبز کشاورزی؛ تجربه‌های پیشین نشان داده که گرانی بنزین نه‌تنها مصرف را به شکل پایدار اصلاح نکرده، بلکه به افزایش هزینه‌های پنهان زندگی، رشد تورم و تعمیق نابرابری انجامیده است.

رطب خورده منع رطب کی کند؟

وقتی دولت خود با تصمیم مستقیم اقدام به گران کردن بنزین می‌کند، انتظار این که سایر صنوف ــبه‌ویژه تاکسی‌ها ــ افزایش قیمت نداشته باشند، بیش از آن که سیاست‌گذاری اقتصادی باشد، به تناقضی آشکار شباهت دارد.

دولت از یک‌سو هزینه سوخت را بالا می‌برد و از سوی دیگر رانندگان تاکسی را از افزایش کرایه منع می‌کند؛ آن‌هم در شرایطی که بخش قابل‌توجهی از خودروهای مسافربر، خارج از نظارت صنفی فعالیت می‌کنند و عملاً امکان افزایش کرایه دارند.

نتیجه این سیاست دوگانه، نه کنترل قیمت، بلکه بی‌عدالتی، آشفتگی در بازار حمل‌ونقل شهری، فشار مضاعف بر رانندگان رسمی و تحمیل کرایه‌های غیرشفاف و متغیر به شهروندان است؛ مصداقی روشن از همان ضرب‌المثل قدیمی: رطب خورده، منع رطب کی کند؟

ادعای اصلاح مصرف؛ واقعیت فشار معیشتی

یکی از کلیدی‌ترین واژه‌هایی که دولت برای توجیه گرانی بنزین به کار می‌برد «اصلاح مصرف سوخت» است. بر اساس این استدلال، افزایش قیمت بنزین باید مردم را به کاهش استفاده از خودرو شخصی و حرکت به سمت حمل‌ونقل عمومی سوق دهد؛ اما این گزاره زمانی معتبر است که زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی کارآمد، ارزان و در دسترس وجود داشته باشد.

در شرایطی که بسیاری از شهرها با کمبود ناوگان، فرسودگی اتوبوس‌ها و مترو و افزایش هزینه‌های جانبی حمل‌ونقل روبه‌رو هستند، گرانی بنزین بیشتر از آن که اصلاح‌کننده مصرف باشد، به عاملی برای افزایش فشار معیشتی تبدیل می‌شود.

درآمدی که مستقیم به مردم برنمی‌گردد

دولت مدعی است که درآمد حاصل از افزایش قیمت بنزین می‌تواند مستقیماً صرف خود مردم شود؛ از پرداخت یارانه نقدی گرفته تا حمایت‌های معیشتی؛ اما تجربه نشان داده که این بازتوزیع، نه شفاف است و نه متناسب با هزینه‌های تحمیل‌شده.

در واقع، خانوارها پیش از آن که از منافع احتمالی این درآمدها بهره‌مند شوند، با موجی از افزایش قیمت‌ها مواجه می‌شوند که جبران آن از توان یارانه‌های نقدی خارج است.

اثر دومینویی بر قیمت‌ها؛ از کرایه تا اجاره

گرانی بنزین، تنها به پمپ‌بنزین محدود نمی‌ماند. افزایش هزینه سوخت، هزینه حمل‌ونقل کالا و خدمات را بالا می‌برد و این افزایش به‌صورت غیرمستقیم به قیمت مایحتاج روزمره سرایت می‌کند.

یکی از نمودهای کمتر دیده‌شده این فرآیند، افزایش اجاره مغازه‌ها و حتی واحدهای مسکونی است. وقتی هزینه جابه‌جایی، تأمین کالا و خدمات برای کسبه بالا می‌رود، فشار آن در نهایت به اجاره‌بها و قیمت نهایی کالا منتقل می‌شود؛ حوزه‌ای که دولت در ظاهر نقشی در آن ندارد، اما در عمل سیاست‌هایش بر آن اثرگذار است.

هم‌زمانی گرانی‌ها؛ بنزین، اینترنت و پیامک

نکته قابل‌تأمل دیگر، هم‌زمانی افزایش قیمت بنزین با رشد ۲۰ درصدی تعرفه اینترنت و افزایش 30 درصدی هزینه ارسال پیامک است. اینترنت و ارتباطات، امروز دیگر کالای لوکس نیستند؛ بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی، آموزش، کسب‌وکار و حتی خدمات دولتی به شمار می‌روند.

افزایش هم‌زمان این هزینه‌ها، فشار مضاعفی بر خانوارها و کسب‌وکارهای کوچک وارد می‌کند و این پرسش را به‌وجود می‌آورد که آیا سیاست‌گذار به اثر تجمعی این تصمیم‌ها توجه داشته است یا خیر؟!

پیامدهای اجتماعی و اعتماد عمومی

گرانی بنزین در کنار افزایش سایر هزینه‌ها، تنها یک مسأله اقتصادی نیست؛ بلکه پیامدهای اجتماعی و روانی نیز دارد. کاهش قدرت خرید، افزایش نارضایتی و تضعیف اعتماد عمومی از جمله نتایج قابل پیش‌بینی چنین سیاست‌هایی است. وقتی مردم احساس می‌کنند که بار اصلی اصلاحات اقتصادی بر دوش آن‌هاست و منافع وعده‌داده‌شده محقق نمی‌شود، شکاف میان دولت و جامعه عمیق‌تر می‌شود.

جمع‌بندی؛ اصلاح واقعی یا جابه‌جایی بار بحران؟

اگر هدف دولت واقعاً اصلاح مصرف سوخت و بهبود وضعیت اقتصادی است، این هدف بدون نگاه جامع به تبعات گرانی بنزین محقق نخواهد شد. اصلاح قیمت‌ها باید هم‌زمان با تقویت حمل‌ونقل عمومی، کنترل تورم، شفافیت در هزینه‌کرد منابع و هماهنگی در سیاست‌های اقتصادی و رفاه اقتصادی، اجتماعی و رفاهی مردم انجام شود.

در غیر این صورت، گرانی بنزین نه اصلاح ساختاری، بلکه صرفاً انتقال بار بحران به زندگی روزمره مردم خواهد بود؛ انتقالی که هزینه آن بسیار فراتر از عدد درج‌شده روی تابلوهای پمپ‌بنزین است.

بیشتر بخوایند:بنویسیم «افزایش قیمت بنزین»؛ بخوانیم «افزایش گرانی و تورم»