وین؛ گفت‌وگوهایی که پیشرفت ندارد
پس از تعطیلات کریسمس، مذاکرات ایران و 4 + 1 از سر گرفته شده است؛ اکنون غرب نام این مذاکرات را به احیای برجام تغییر داده و نام متوازن‌تری را برای آن انتخاب کرده
مزرعه سبز : پس از تعطیلات کریسمس، مذاکرات ایران و 4 + 1 از سر گرفته شده است؛ اکنون غرب نام این مذاکرات را به احیای برجام تغییر داده و نام متوازن‌تری را برای آن انتخاب کرده است.
پیش از این غرب این مذاکرات را مذاکره‌ای برای متقاعد کردن ایران به رعایت تهدیدات هسته‌ای نام گذاشته بود که اگرچه به طور ضمنی موضوع رعایت حقوق ایران در برجام و رفع تحریم‌ها را دربر می‌گیرد؛ اما عنوان کلی این نام‌گذاری در واقع به مسئولیت ایران می‌پردازد و دوباره پای‌بند کردن کشورمان به اجرای تعهدات و الزمات توافق هسته‌ای را هدف گرفته بود؛ اما نام مذاکره برای احیای توافق هسته‌ای اگرچه از مرگ و یا دست‌کم روند رو به مرگ توافق خبر می‌دهد؛ اما از آنجا که این مرگ به ایران نسبت داده نمی‌شود، به نظر می‌رسد که نام مذاکرات احیای برجام نامی منصفانه‌تر و متوازن‌تر است.
با این حال، مشکلات قدیمی هنوز رفع نشده است؛ در طرف ایران اگرچه از چراغ سبز ایالات متحده به کره جنوبی برای بازگرداندن بخشی از پول‌های ایران استقبال شده؛ ولی مقامات ایرانی بلافاصله تاکید کردند که مذاکرات مرحله به مرحله را نمی‌پذیرند و تنها رفع کامل و یک باره تحرم‌ها همراه با راستی آزمایی و دادن ضمانت برای عدم بازگشت دوباره تحریم‌ها از سوی ایران پذیرفتنی است. امری که چین و روسیه هم از آن حمایت می‌کنند و نماینده روسیه در این مذاکرات به صراحت گفته بود که ایران حق دارد در مورد رفع و عدم بازگشت تحریم‌ها از ایالات متحده ضمانت بخواهد.
اما در طرف اروپا و ایالت متحده اوضاع این قدر ساده نیست؛ به طور مشخص نه فقط شرکای راهبردی ایالات متحده و اروپا مانند اسرائیل، عربستان و امارات متحده که حذف سه کشور اروپایی به علاوه آمریکا از این که گام به گام پایان زمان محدودیت‌های اتمی ایران نزدیک می‌شود و در توافق هسته‌ای هیچ محدویتی به صورت مادام‌العمر در نظر گرفته نشده، نگرانی زیادی وجود دارد.
اروپایی‌ها و ایالات متحده این موضوع را که در سال‌های آینده ایران می‌تواند کلید فعالیت‌های هسته‌ای خود را همانند دوران پیش از امضای توافق هسته‌ای انجام دهد درک می‌کنند و از آن ناراضی هستند. از دید این کشورهای دست‌کم برخی مواد مانند غنی‌سازی چه در میزان و چه در غلظت باید دارای محدودیت ابدی باشد.
افزون‌بر این محدودیت در ساخت موشک‌ها و برنامه‌های برد بلند و بالستیک حتی اگر برای حمل کلاهک‌های هسته‌ای هم طراحی نشده باشد، باز هم دچار محدودیت شود.
مشکل بزرگ برای طرف غرب این است که در حال حاضر اروپایی‌ها و آمریکا نخست باید اثبات کنند که موشک ساخته شده برای حمل کلاهک هسته‌ای طراحی شده و بعد می‌تواند از ساخت یا ادامه ساخت آن جلوگیری کنند. در حالی که متحدان عرب و بالاخص اسرائیل از سطح فعلی توانایی‌های پهپادی موشکی ایران ـحتی اگر هدف حمل کلاهک هسته‌ای هم نباشد ـ نگران است و می‌خواهد این سطح در نقطه فعلی متوقف شده و در گام بعدی کاهش یابد. به همین دلیل غرب می‌خواهد با مدیریت اثرگذاری تحریم‌ها ایران را وادار به تمکین در برابر خواست خود کند؛ امری که ایران نپذیرفته و تاکنون به کمک روسیه و چین از پذیرش آن سرباز زده است.
اصرار سه کشور اروپایی برای عملیاتی ساختن توافق حاضر به صورت مرحله‌ای و گام و به گام در واقع حمایت از همان اندیشه مدیریت تحریم ها از سوی ایالات متحده است و دقیقاً به همان دلیل است که ایران به اروپایی‌ها هشدار داده که به جای پیروی از یالات متحده موضع مستقل داشته باشند.
دور جدید مذاکرات اگرچه از دیروز آغاز شده و سندی برای پیشروی در مذاکرات تنظیم شده است؛ اما این به معنای پیشرفت در مذاکرات نیست؛ فعلاً مشکل اختلاف مهمی است که در محدودیت‌های ایران وجود دارد و دولت بایدن اگرچه رویکردی متفاوت از ترامپ دارد؛ اما در این باره برخی از محدودیت‌ها برای ایران باید دائمی باشد. بایدن با ترامپ و با برخی متحدان ایالات متحده مانند اسرائیل و عربستان هم نظر است.
از این بابت اگرچه نابودی توافق هسته‌ای خواست هیچ یک از طرفین نیست و به‌طور عملی از نابودی این توافق جلوگیری می‌شود؛ اما اختلاف مهم میان ایران و ایالات متحده بر سر رفع کامل و یکباره تحریم‌ها و رژیم محدودیت‌ها دست‌یابی به توافق را در شرایط حاضر بسیار دشوار کرده است.
نادر کریمی جونی ـ کارشناس اقتصاد بازرگانی
