چرا روز جهانی خاک؟

اخبار سبز کشاورزی؛ هر ساله روز پنجم دسامبر و با هدف ارج نهادن به اهمیت خاک و فرهنگ سازی توجه به خاک سالم به عنوان بستر تولید غذا مراسمی در سرتاسر دنیا برگزار میگردد. از سال 2002 و به پیشنهاد دولت تایلند و تایید انجمن بین المللی علوم خاک (IUSS) روز پنجم دسامبر در گرامی داشت پادشاه تایلند به نام روز جهانی خاک نامیده شده است.

روز جهانی خاک هر ساله و با توجه به چالش های مختلف منابع خاک دنیا شعاری را انتخاب میکند. شعار امسال توقف شور شدن خاک، تقویت باردهی خاک Halt soil salinization, boost soil productivity است و این به معنای حفاظت از خاک و پایداری منابع تولید به ویژه تعریف منطقی از الگوی کشت مناسب برای اراضی کشاورزی، توسعه کشت گیاهان کم‌آب بر و مقاوم به شوری می‌باشد.

منابع خاک کشور محدود است!!

دکتر هادی اسدی رحمانی رئیس موسسه تحقیقات خاک و آب ایران به همین مناسبت طی مصاحبه‌ای به مناسبت روز جهانی خاک مطالب زیر را عنوان کرد:

در آستانه روز جهانی خاک با اعلام اینکه امسال با شعار «توقف شورشدن خاک، تقویت باردهی خاک» برگزار می شود، گفت: وسعت منابع خاک کشاورزی در کشور ما بسیار محدود و رو به کاهش است.

از وسعت ۱۶۵ میلیون هکتاری کشور ما فقط ۱۸.۵ میلیون هکتار اراضی دارای قابلیت کشت وجود دارد. لذا برای پاسخگویی به نیاز غذایی جمعیت رو افزایش کشور قادر به اضافه کردن سطوح کشت نیستیم و هر گونه توسعه افقی غیر ممکن است.

افزایش ناشدنی سطح زیرکشت

برای اثبات این ادعا باید گفت به‌طور مثال از سال 1340 تاکنون (طی 60 سال) سطح زیر کشت آبی کشور از 5/ 4میلیون هکتار به حدود 8 میلیون هکتار افزایش یافته است (به بهای مصرف بخش عمده ای از آبهای زیرزمینی) و هر گونه افزایش سطح زیرکشت بدلیل محدودیت منابع آبی و خاک با کلاس مناسب عملا ناشدنی است.

از کل مساحت 165 میلیون هکتاری کشور، حدود 18/ 5میلیون هکتار در چرخه کشاورزی است که 8 میلیون هکتار کشت آبی، 4/2 میلیون هکتار آیش و 6/ 3میلیون هکتار به کشت دیم اختصاص دارد. البته باید توجه داشت تمام این اراضی از سطح استاندارد برخوردار نیستند و محدودیت‌های موجود در این اراضی، بیشترین آسیب را به بخش می‌رسانند.

کم مصرفی کود سبب تخلیه بنیه غذایی خاکهای کشاورزی شده است!

دکتر اسدی عضو انجمن علوم خاک ایران با اشاره به اینکه فقط ۱.۲ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی کشور ما بدون محدودیت و دارای کلاس یک هستند، تصریح کرد: بیشتر اراضی کشاورزی محدودیت های متنوعی مانند شوری، شیب، فرسایش، حاصلخیزی نامناسب و سنگلاخی دارند و دارای کلاس 2 به بالا هستند. اما بیش از 90 درصد تولیدات کشاورزی در همین اراضی محدود صورت می‌گیرد.

خاک‌های کشور در حال تخلیه شدن از عناصر غذایی

وی با بیان اینکه متوسط میزان کود مصرفی در هر هکتار از اراضی زراعی کشور حدود 66 کیلوگرم می باشد و نسبت به متوسط جهانی (حدود 132 کیلوگرم در هکتار) میزان کمتری کود مصرف میشود، هشدار خاک های کشور در حال تخلیه شدن از عناصر غذایی به‌ویژه فسفر و پتاسیم است.

لذا لازم است به منظور پایداری تولیدات کشاورزی و کمک به امنیت غذایی کشور، تامین کود مورد نیاز خاک های کشور با اولویت فسفر و پتاسیم و مصرف بر اساس تجزیه خاک و نظام نسخه نویسی در ارجحیت قرار گیرد.

تهیه الگوی کشت مناسب برای اراضی کشاورزی و توجه به کشت گیاهام متحمل به شوری و کم آب بر از دیگر سیاست هایی است که باید در کشور مرد توجه قرار گیرد.

تغییر کاربری اراضی تهدیدی برای امنیت غذایی کشور است

رئیس مؤسسه تحقیقات خاک و آب وزارت جهاد کشاورزی با تأکید بر لزوم داشتن نگاه فرابخشی به موضوع خاک گفت: در سیاست توسعه ای کشور همچون توسعه مسکن بایستی توجه زیادی به خاک لحاظ شود.

آنچه بدیهی است کشور نیاز به تولید مسکن انبوه و با قیمت مناسب دارد تا نیاز مسکن اقشار ضعیف و متوسط تامین شود. با این حال لازم است در تخصیص این اراضی به بخش مسکن از اراضی با قابلیتزراعی ایین و کلاسهای 4 و 5 و 6 استفاده شود.

بر اساس تبصره 2 ماده 9 قانون جهش تولید مسکن اراضی کشاورزی حاصلخیز (درجه یک و دو) نمیتوانند برای ساخت مسکن مورد استفاده قرار گیرند. این در حالی است که حدود 65 درصد اراضی کشاورزی کشور در کلاس های 2 تا 4 قرار دارند و تنها 5/6 درصد اراضی کشور دارای کلاس یک می باشند.

لذا لازم است کلاسهای 3 و حتی الامکان 4 نیز از ساخت مسکن مستثتی شوند. بر اساس مطالعات انجام شده در موسسه تحقیقات خاک و آب در 50 سال گشته بیش از 170 هزار هکتار از اراضی کشاورزی اطراف مراکز استانهای کشور (حدود 3000 هکتار در سال) تغییر کاربری یافته است.

تبعات تبدیل زمین به کالای سرمایه‌ای

افزایش تولید و امنیت غذایی در بستری از منابع پایدار آب و خاک اتفاق می افتد. از زمانی که زمین تبدیل به یک کالای سرمایه ای شده است، این مشکلات به شدت به منابع پایه آسیب زده است و تهدیدی جدی برای امنیت غذایی محسوب می شود و لذا بایستی خلاء های قانونی که اجازه تغییر کاربری را می دهد احصاء شده و با بازنگری و اصلاح قوانین از آن جلوگیری کرد.

خاطر نشان می‌سازد دکتر هادی اسدی رحمانی لیسانس خاک‌شناسی از دانشگاه تهران با رتبه اول، فوق‌لیسانس خاکشناسی(بیولوژیک خاک) از دانشگاه تهران، دکترای خاکشناسی(میکروبیولوژی خاک) از دانشگاه تربیت مدرس و فوق دکترای ژنتیک باکتری‌های ریزوبیوم از دانشگاه هلستیکی فنلاند می‌باشد.

وی بیش از 25 سال است که معاونت و ریاست بخش‌های مختلف تحقیقات خاک و آب، تحقیقات بیولوژیک خاک و ریاست موسسه تحقیقات خاک و آب را عهده‌دار است