پای از کشاورز بهتران در میان است
بازار برنج و تداوم قیمت‌های نجومی
قیمت‌هایی که این روز‌ها به برنج نسبت می‌دهند عجیب و غریب است اما واقعی نیست.
اخبار سبز کشاورزی؛ برنج، یکی از مهمترین غلات جهان و رکن اساسی اقتصاد کشاورزی دو استان شمالی مازندران و گیلان است با ده‌ها رقم تجاری مانند برنج بلند دانه و خوش پخت هاشمی، استخوانی شیرودی، دم سیاه صدری، برنج‌های پرمحصول خزر، بی نام، ندا، حسنی و خانواده شلوغ طارم محبوب‌ترین و پرمصرف‌ترین برنج ایرانی که حداقل ۱۳ فرزند دارد از طارم سنگی و امیری گرفته تا طارم روشن و شهریار که با انرژی هسته‌ای غنی شده اند ، همه و همه در ۲۱۴ هزار هکتار شالیزار مازندران کاشته می‌شود تا سفره شالیکاران و ایرانیان را غنی‌تر کند، اما عطر برنج شمال یک سالی می‌شود دیگر باعث برق شادی در چشم‌های خریدار نمی‌شود و لبخند به لب‌ها نمی‌آورد.
برنج مدتی است با طعم گرانی عرضه می‌شود و حالا هم که اخبار ضد و نقیض از قیمت ۱۰۰ هزار تومانی برای یک کیلوگرم برنج خبر می‌دهد تا هنوز فصل نشا برنج شروع نشده استرس افزایش قیمت این محصول فضای کشور را ملتهب کند.
روایت‌های فراوانی از دلایل گرانی اخیر برنج اعلام می‌شود از گرانی خودخواسته توسط برخی کشاورزان و شالیکوبی داران گرفته تا بازی روانی دلالان همیشه حاضر، برخی‌ها معتقدند افرادی می‌خواهند چشم‌ها به قیمت نجومی برنج عادت کند، محصولی که قرار است مرداد ماه امسال برداشت شود و برخی‌ها نیز سودجویی همیشگی دلالان را علت اصلی می‌دانند، دلالانی که خودشان به چند دسته تقسیم می‌شوند از دلالان سنتی و بنکدار‌های قدیمی گرفته تا دلالان گوشی به دست و فروشگاه‌های بزرگ.
امان از دستور
گرانی واژه‌ای آشنا است و بسیاری از ما شاید هیچ گاه از افزایش هر روزه قیمت یک محصول تعجب نکنیم، شاید همین رفتار اجتماعی بهانه‌ای باشد برای برخی‌ها تا بر این رفتار و خرده فرهنگ بجای مانده از گذشته سوار شوند و قیمت برنج را هر روز بیشتر از پیش اعلام کنند.
اعلام خبر برنج ۱۰۰ هزار تومانی من را به چهار راه ابن شهر آشوب ساری و خیابان فردوسی می‌کشاند تا از راسته برنج فروشان این شهر قیمت این روز‌های این کالای سفید را جویا شوم.
ابتدا به مغازه برنج فروشی برادران حسینی می‌روم و قیمت انواع برنج را جویا می‌شوم.
آقای حسینی می‌گوید: قیمت مصوب برنج طارم ۶۵ هزار تومان است اما کف بازار ۷۵ تا ۸۰ هزار تومان هم فروخته می‌شود، برنج فجر نیز ۵۵ هزار تومان و شیرودی ۴۵ هزار تومان است.
از او در ارتباط با علت افزایش قیمت برنج می‌پرسم و می‌گوید: وقتی شالی گران تولید می‌شود طبعا قیمت برنج در بازار هم باید گران شود.
پیاده رفتن در راسته برنج فروشان لذتی خاصی دارد، بوی برنج حالتان رو خوب می‌کند، به مغازه آقای رحیمی می‌روم و می‌گویم درست است برنج ۱۰۰ هزار تومان شده؟ پیرمرد که روزی خودش رییس اتحادیه برنج فروشان ساری بود با خنده می‌گوید؟ جوک میگویی صد هزار تومان کجا بود؟
اخبار افزایش قیمت برنج را به او نشان می‌دهم همچنان خندان است و می‌گوید: این شاید قیمت مرغوبترین نوع برنج است که به آن کشت دوم می‌گویند، ولی ۱۰۰ هزار تومان هم زیاد است ما اینجا ۸۰ هزار تومان می‌فروشیم و به هر جای این مملکت هم بخواهی می‌فرستم.
از آقای رحیمی در ارتباط با قیمت مصوب برنج می‌پرسم و می گویم چرا شما از این نوع برنج نمی‌فروشید؟ با عصبانیت می‌گوید مگر دولت به من برنج داده که بخواهم با قیمت دولتی بفروشم؟
رییس سابق اتحادیه برنج فروشان ساری می‌گوید: عرضه و تقاضا در بازار تعیین کننده قیمت است برنج طارم که برنج پاکستانی یا هندی نیست تا بتوان یک قیمت ثابت برایش تعیین کرد بلکه برنج تولید داخل با نوسان قیمت کود و سم و کارگر متفاوت می‌شود.
او گفت: شاید مردمی که اهل مازندران نباشند فکر کنند علت افزایش قیمت برنج کمبود این محصول باشد اما چیزی که در بازار زیاد پیدا می‌شود برنج آن هم در انواع مختلف است.
عملیات پیچیده روانی مافیا برنج علیه مردم
وقتی گمرک جمهوری اسلامی ایران میزان واردات برنج در سال گذشته را بیش از یک میلیون و ۱۳۴ هزار تن اعلام کرد کمی خیال افکار عمومی راحت شد که هم کمبود برنج در کشور جبران می‌شود و هم قیمت برنج تا فصل برداشت بعدی متعادل، اما این مساله به مذاق برخی‌ها خوش نیامد و تمام تلاششان را برای ایجاد تشنج در بازار کردند و تا حدودی هم موفق شدند.
مجید قربانی کارشناس اقتصاد کشاورزی می‌گوید: در اقتصاد جهانی افزایش قیمت یک کالا نتیجه کاهش عرضه و یا افزایش تقاضا است اما وقتی هیچ کدام از این موارد اتفاق نمی افتد کارشناسان عامل روانی را علت موثر می دانند.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی می گوید : در سال‌های اخیر اتفاقاتی در ایران افتاده است که میزان تاب آوری مردم به قیمت ها را به شدت کاهش داده است یعنی مردم دیگر نسبت به افزایش قیمت‌ها واکنش نشان نمی دهند. کشش قیمتی یعنی مردم در مقابل افزایش قیمت یک کالا چه میزان تاب آوری از خود نشان می دهند.
قربانی ایجاد جو روانی در بازار را عامل اصلی افزایش گاه و بی گاه قیمت محصولات می‌داند و می‌گوید: جو روانی در ارتباط با یک کالا اینگونه است که با به راه افتادن هجمه‌ها قیمت به آرامی شروع به افزایش می‌کند، مثلا در سال ۹۷ وقتی قیمت دلار نوسان لحظه‌ای پیدا کرد مردمی که هیچ شناختی از اقتصاد و بازار نداشتند علاوه بر ساختن لطیفه و عادی انگاری به هوای افزایش قیمت ارز، چندین میلیون دلار خانگی خریدند.
او گفت : در بحث قیمت برنج نیز مشابه همین اتفاق افتاده است یعنی مردم در مقابل افزایش قیمت برنج هیچ واکنشی ندارند و ترجیح می‌دهند خودشان را با آن وفق دهند و دلالان و مافیای برنج نیز با اطلاع از این مساله هر چند ماه یکبار اقدام به ایجاد جو روانی برای افزایش قیمت برنج می‌کنند.
در افزایش قیمت هر محصولی پای دلالان در میان است
او گفت: افزایش ناگهانی قیمت برنج برای ایرانیان که غذای اصلی شان است تقاضا را متوقف نمی‌کند بلکه به طور مثال اگر قیمت این محصول ۲۰ درصد گران شود تقاضا شاید ۵ الی ۱۰ درصد کاهش پیدا کند و وقتی فروشنده بداند که کشش تقاضا برای برنج همچنان وجود دارد ترغیب می‌شود قیمت را بالاتر اعلام کند تا سود بیشتری نصیبش شود و این روال را در یک بازه زمانی طولانی مدت ادامه می‌دهد.
دکتر قربانی می‌گوید: در افزایش قیمت هر محصولی پای دلالان در میان است، افرادی در هر تیپ شخضیتی که با شناخت خلا‌های موجود در اقتصاد ایران بیشترین آسیب را به این اقتصاد وارد می‌کنند.
بازاربرنج اگر چه هر سال پس از پایان فصل برداشت متشنج می‌شود اما پارسال، روند افزایش قیمت برنج شتاب بیشتری گرفت، خبر کاهش ۱۸درصدی تولید به‌دلیل خشکسالی کافی بود تا برنجی که ۳۵ هزار تومان از کشاورز خریداری شده بود در یک چشم بر هم زدن به قیمت ۹۰ هزار تومان برسد و داستان تکراری خرید مقادیر زیاد برنج از کشاورز و انبار کردن آن برای فروش با بالاترین قیمت تکرار شود، اما بررسی‌ها نشان از تکنیک جدیدی برای افزایش قیمت برنج دارد، اعلام یک قیمت غیرواقعی برای سنجش تاب آوری جامعه و در صورت همراهی مردم افزایش مجدد قیمت برنج.
حسن تقی‌زاده رئیس اتحادیه برنج فروشان بابل می‌گوید: قیمت ۱۰۰ هزار تومانی برای هر کیلوگرم برنجی که اعلام کرده اند مربوط به کشت دوم مرغوبترین برنج ایرانی است که در برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای معامله می‌شود و این قیمت نمی‌تواند معیار قیمت گذاری سایر ارقام برنج باشد.
کشت دوم برنج به برنج‌هایی گفته می‌شود که بعد از برداشت محصول در اواسط تابستان دوباره در شالیزار‌ها کاشته و پاییز برداشت می‌شود، این برنج از لحاظ طعم و پخت بهترین و گران‌ترین برنج ایرانی است که فقط در استان مازندران قابل کشت و برداشت می شود.
به گفته تقی زاده برنج طارم کشت اول اکنون ۷۲ هزار تومان از کشاورز مازندرانی خریداری و پس از بوجاری ۸۰ هزار تومان به عمده فروشان فروخته می‌شود اما برنج طارم کشت دوم ۸۰ هزار تومان از شالیکاران خریداری و پس از بوجاری و بسته بندی ۹۰ هزار تومان در اختیار بنکداران وعمده فروشان از جمله فروشگاه‌های زنجیره‌ای قرار می‌گیرد که هر کدام بر اساس سود خود برنج را به مشتری عرضه می‌کنند.
او حداکثر سود بنکداری برنج را ۳ درصد، سود خرده فروشی را ۱۲ درصد و سود فروشگاهی از جمله فروشگاه‌های زنجیره‌ای را ۱۳ درصد اعلام کرد و گفت: میزان تولید برنج ۱۰۰ هزار تومانی که اکنون برخی آن را معیاری برای قیمت برنج و متشنج کردن بازار اعلام کرده اند بسیار محدود است و نمی‌تواند معیار قیمت یک محصول باشد.
از رئیس اتحادیه برنج فروشان بابل در خصوص نقش آفرینان این افزایش قیمت می‌پرسم می‌گوید: بیشتر از ۷۰ درصد برنج‌های مازندران از استان خارج شده و کمتر از ۱۰ برای مصرف کشاورزان در اختیار آن‌ها است و حدود ۲۰ درصد هم در انبار‌های فروشگاه‌ها و مراکز عرضه برنج مازندران باقی مانده است.
او می گوید: شالیزار‌های مازندران آنقدر کوچک شده اند که کشاورز تولید انبوه برنجندارد که بخواهد آن را به امید ماه‌های آینده نگه دارد تا گران‌تر بفروشد، این نرخ‌گذاری‌ها در دست بازرگانان و دلالان بزرگ است و رد آنان را نه در مازندران که باید در استان‌ها یا مراکزی که برنج را به مقدار زیاد انبار کرده اند جویا شد.
برنج به فراوانی موجود است حتی زیر قیمت مصوب
افزایش قیمت برنج شاید کام بسیاری از مردم را تلخ کند اما تنظیم بازار این محصول به برهم زدن جو مخرب روانی که بسیاری از دلالان بوجود آورده اند کمک شایانی می‌کند.
مرکز تجارت بین المللی و پایانه صادرات برنج ایران به مساحت بیش از ۱۷۰ هزار متر مربع، سالانه حدود ۷۰۰ هزارتن برنج تولیدی کشور را می‌تواند نگهداری ، ذخیره سازی، بسته بندی، سورتینگ، برندسازی و صادر کند.
هدف از ایجاد این مرکز، ساماندهی بازار فروش و عرضه برنج و اطمینان خاطر برای مصرف کننده جهت خرید برنج سالم و بدون ناخالصی، جلوگیری از واردات برنج، ظرفیت سازی برای صادرات و حذف دلالان و واسطه‌ها و کاهش فاصله قیمتی بین کشاورز و مصرف کننده است.
اسماعیل یزدان پناه مدیرعامل این مرکز در باره افزایش اخیر قیمت برنج گفت: برنج هیچ افزایش قیمتی نداشته است بلکه قیمت ۱۰۰ هزار تومان که در برخی رسانه‌ها بیان شده است متعلق به برنج کشت دوم طارم هست که به واسطه کشت محدود و کیفیت فوق العاده جزو برنج‌های لوکس حساب می‌شود و اعلام آن به عنوان قیمت برنج ایرانی برای تاثیر گذاشتن روی ذهن مردم و احتمالا افزایش قیمت این محصول در سال پیش رو باشد.
به گفته او مافیا و دلالان بازار برنج وقتی این بازار را راکد دیدند و خواستند برنج‌های باقی مانده در انبارهایشان را با قیمت بالاتری بفروشند با اعلام این قیمت و ایجاد جو روانی سعی در رسیدن به اهداف خود داشتند که تا حدودی از لحاظ روانی نیز موفق شدند.
یزدان پناه می‌گوید: پایانه صادرات برنج ایران، برنج فجر مورد تایید این مرکز را که سازمان استاندار هم آن را تایید می‌کند با قیمت ۵۲ هزار و ۵۰۰ تومان به میادین تره بار تهران ارسال کرده است و این روند همچنان ادامه دارد.
از یزدان پناه می‌پرسم چه میزان برنج با این قیمت در بازار‌های تهران عرضه می‌شود و نشانی این مراکز را به ما هم بدهید که از آنجا خرید کنیم، می‌گوید هیچ محدودیتی در عرضه برنج نداریم و لیست مراکز و میادین تهران که برنج‌های ۵۲ هزار و ۵۰۰ تومانی ایرانی را در آنجا عرضه می‌کنیم هم برایت می‌فرستم.
او هم قیمت ۱۰۰ هزار تومانی را ناشی از کمبود یا احتکار برنج نمی‌داند و می‌گوید: این بازی جدید دلالانی است که هزاران تن برنج را بعد از فصل برداشت از کشاورزان خریداری کردند و ۶۰ درصد بیشتر از آن دارند می‌فروشند، مردم فریب جو روانی دلالان را نخورند.
مدیر عامل مرکز تجارت بین المللی و پایانه صادرات برنج ایران می‌گوید: رد گرانی برنج در شالیزار‌های شمال نیست بلکه شبکه‌های نظارتی باید مسیر حرکت هزاران تن برنج از مناطق شمالی به شهر‌های بزرگ و پایتخت را برای یافتن سرنخ‌ها دلالان رصد کنند.
زنان و مردان شمالی حالا بیش از هر وقت دیگر در شالیزار‌ها هستند و بیش از هر زمان دیگری به کشتزارشان خیره می‌شوند و نمی‌دانند جوانه‌های نابالغ برنجی که دارند در زمینشان می‌کارند قرار است کام چه کسانی را شیرین کند.
