فروشگاه‎ های زنجیره‎ ای و کشاورزی قراردادی

اخبار سبز کشاورزی؛ درحال حاضر بیشتر فروشگاه‎ های زنجیره ‎ای (فیزیکی یا شبکه مجازی) مانند دی جی، رفاه، شهروند، اتکا، هایپرمی، اوکالا، هفت، ای‎وان، یاران دریان، جانبو و…در رقابتی تنگ و فشرده، روزانه رقمی حدود 2 هزارتن و سالانه نزدیک به 700 هزارتن سبزی، صیفی، میوه و تره‎ بار را در تهران و شهرستان‎ ها توزیع می‎ کنند.

در حالیکه نه مدیران کنترل کیفی، نه ارزیابان فروشگاه‎ ها، نه سازمان میادین میوه و تره‎ بار و حتی وزارت جهاد کشاورزی در پی آسیب‎ شناسی سفارش خرید، بسته‎ بندی، ارسال، حتی نحوه عرضه این محصولات سریع‎ الفساد برنیامده‎ اند، محصولاتی که با کمترین افزایش درجه حرارت می‎ پلاسد یا ضایع می‎شود.

چرا عرضه میوه و تره‎ بار در فروشگاه ‎های زنجیره‎ ای موفقیت‎ آمیز نیست

گرچه این فروشگاه‎ ها از غرب کپی برداری شده‎ اند اما کاستی‎ ها به شرح زیر دارند:

- تقریبا هیچکدام از این فروشگاه‎ ها در مراکز عمده تولید و یا حتی در میادین میوه و تره‎ بار کارشناس کشاورزی کاردان و با تجربه محصول شناسی و مسلط به بازرگانی میوه و تره ‎بار ندارند.

- تمامی این فروشگاه‎ ها میوه و سبزی و صیفی مورد نیاز خود را از طریق دلال‎ ها و واسطه‎ ها تامین می‎ کنند، که افزایش نرخ، پورسانت دو طرفه، عدم شناخت بازار و سطوح عرضه در بالای شهر یا مناطق متوسط و ضعیف و زد وبند، درانتخاب محصول مناسب و… موجب افزایش کاذب قیمت و رویگردانی مردم از خرید چنین محصولاتی در این فروشگاه‎ ها می‎شود.

-در اروپا کمتر فروشگاه زنجیره‎ ای مشاهده می‎شود که همه محصولات آن به‎ صورت فله‎ ای عرضه شود اکثر محصولات گرید ‎بندی و بسته ‎بندی شده با درج تاریخ و محل تولید و (ضمن اینکه زیر و روی محصول یکسان است) عرضه می‎شود.

- هیچ‎ یک از این فروشگاه ‎ها، از ساده‎ ترین آزمایشگاه تجزیه و آنالیز مواد موجود در محصولات (مانده سم و کود، نیترات و دیگر فلزات سنگین) برخوردار نیستند تا در مبادی و میادین به‎ صورت رندوم سلامت حداقلی محصول را چک کنند درحالیکه مشاهده می‎شود برخی از خریداران با خود دستگاه بسیار ساده تشخیص میزان نیترات را به همراه دارند.

- تاکنون فروشگاه‎ های زنجیره‎ ای اقدام به عقد قرارداد برای محصولی مشخص، مثلا گوجه، پیاز، سیب‎ زمینی، خیار سبز و… با کشاورزان ننموده‎ اند تا میزان و زمان مورد نیاز خود را سفارش داده، همانند صنایع ماکارونی که طی کشاورزی قراردادی با زارعین سفارش گندم دوروم را داده و موفق عمل کردند، با مشخص کردن واریته مورد نظر کارشناس و مدیر تولید فروشگاه که در مزارع مستقر هستند بر تولید و نحوه سم‎پاشی و کوددادن نظارت کند. زمان تدریجی تحویل، نوع بسته‎ بندی، نحوه بارگیری در کامیون، کانکس یا کامیون یخچالدار را به‎ صورت قراردادی با کشاورز و سایر عوامل امضا کنند تا فرضا یک فروشگاه زنجیره‎ای با 1500 شعبه مطمئن باشد، طی 6 ماه مثلا 30 هزار تن، ماهانه 5 هزار تن و روزانه 170 تن خیار سبز قلمی، هر 12 عدد یک کیلو در بسته‎ بندی مقوایی یا پلاستیکی، در انبار و سردخانه خود در مرکز 12 استان تحویل ‎گیرد.

در این صورت، در هر شرایطی تعهد تولید و تحویل و پرداخت بین فروشگاه‎ های زنجیره ‎ای و زارع پابرجاست. ضمنا کشاورز، از فروش محصول خود و دریافت وجه مطمئن است. کشاورزی قراردادی هم به نفع فروشگاه زنجیره ‎ای است که محصول مطابق سلیقه مشتری خود را سفارش داده و هم تعهد گرفته محصول تولیدی شامل افزایش قیمت نشود و حتما به موقع تحویل گردد. علاوه بر این، نظارت و کنترل کارشناس یا نماینده باتجربه و کاردان فروشگاه زنجیره ‎ای، مانع سم‎پاشی غیر استاندارد و بی‎ رویه و دادن کود اضافی می‎ شود تا محصول سالم به جامعه عرضه ‎کند.

امید است فروشگاه‎ های زنجیره ‎ای عرضه میوه و تره‎ بار، سبزی و صیفی با رفتن به‎ سوی کشاورزی قراردادی‎ دقت وافری در این زمینه به خرج دهند.

مهدی گلباف بنادکی