وارد فاز دوم بحران کسری انرژی شدیم
دو ماه تا آغاز دوباره قطعی برق
ظرفیت اسمی نیروگاه‌های برق کشور ۹۳ هزار مگاوات است، اما این شبکه فرسوده است و متوسط راندمان تولید نیروگاه‌های کشور ۳۵ درصد است
اخبار سبز کشاورزی؛ رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران احتمال قطعی برق در دی‌ماه و به‌نوعی سرایت کسری برق از تابستان به زمستان را تأیید می‌کند.
این گزارش که حاصل گفت‌وگو با «آرش نجفی»، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران و «سید هاشم اورعی»، استاد تمام دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف و رئیس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران حاوی یک آژیر خطر است. طبق گفته هاشم اورعی میزان تولید برق کشور ۶۳ هزار مگاوات است و سال آینده کسری برق به‌میزان یک‌سوم حجم مصرف می‌رسد. این رسانه در این گزارش در بخشی دیگر وعده ایجاد ۵۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر طی پنج سال توسط وزیر نیرو دولت چهاردهم به‌عنوان نسخه رهایی‌بخش کشور از ناترازی را بررسی می‌کند.
شهریور ۱۴۰۳ بود که «محمد دانای معنوی» عضو کمیسیون مهندسی سیستم‌های سندیکای شرکت‌های تولیدکنندۀ برق، برای اولین‌بار خبر ناترازی ۲۵ هزار مگاواتی برق در سال ۱۴۰۴ را اعلام کرد. کمتر از یک ماه قبل مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان شرکت مادرتخصصی برق حرارتی با اعلام خبر اتصال دومین واحد گازی نیروگاه تربت‌حیدریه به شبکه سراسری برق گفته بود که ظرفیت نیروگاه‌های کشور از ۹۳ هزار مگاوات عبور کرد. این عدد البته صرفاً اسمی است.
سید هاشم اورعی، استاد تمام دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف و رئیس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران میزان دقیق تولید برق یا همان ظرفیت حقیقی برق در کشور را ۶۳ هزار مگاوات اعلام می‌کند. او دراین‌رابطه می‌گوید: «ظرفیت منسوب ما ۹۳ هزار مگاوات است؛ اما امسال در بیشترین حالت تولید برق ما حدود ۶۳ هزار مگاوات بوده است. اگر ما به ناترازی ۲۴ هزار مگاوات برسیم که خواهیم رسید، میزان ناترازی ما بیش از یک‌سوم کل تولید خواهد بود. دولت باید تصمیم گیرد و چند نفر خارج از دولت یک برنامه بنویسند، چرا که انرژی چیزی نیست که یک‌شبه خراب شود و یک شب درست شود. وضعیت فعلی حاصل سال‌ها ندانم‌کاری بوده است، دولت باید بیاید و راست این قضیه را بگوید، صداقت و صراحت به همراه درایت و شجاعت تنها چیزی است که می‌تواند به داد وضعیت فعلی انرژی کشور برسد.»
متوسط راندمان تولید نیروگاه‌های کشور ۳۵ درصد
ظرفیت اسمی نیروگاه‌های برق کشور ۹۳ هزار مگاوات است، اما این شبکه فرسوده است و متوسط راندمان تولید نیروگاه‌های کشور ۳۵ درصد است. آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران از فرسودگی و راندمان پایین تولید برق نیروگاه‌ها در کشور و احتمال خاموشی دوباره برق تا دو ماه دیگر خبر می‌دهد: «ممکن امسال به‌خاطر اینکه صنعت برق نیاز به اورهال دارد، در دی‌ماه امسال هم با خاموشی مواجه شویم. به‌هرحال، نیروگاه‌های حرارتی باید اورهال و تعمیر شوند تا برای تابستان آماده شوند و بهترین ایام که حداقل صدمه را می‌زند، در زمستان است؛ چراکه به‌خاطر قطعی برق کسی از سرما یا گرما اذیت نمی‌شود و احتمالاً ما در دی‌ماه ساعت‌هایی را برای خاموشی داشته باشیم تا این نیروگاه‌ها اورهال شوند.»
کسری ۲۵۰ میلیون مترمکعب گاز در زمستان
دلیل دیگر قطعی برق در دی‌ماه کسری گاز است. «محسن پاک‌نژاد»، وزیر نفت دولت چهاردهم، اعلام کرده است در اوج مصرف گاز در زمستان امسال با ۲۵۰ میلیون مترمکعب ناترازی گاز روبه‌رو خواهیم شد. در نیمه اول سال جاری مصرف گاز طبیعی به ۱۱۷ میلیارد مترمکعب رسیده که پیش‌بینی می‌شود در شش‌ماهه دوم سال این رقم به ۱۳۲ میلیارد مترمکعب برسد. این درحالی‌است که ۵۴ درصد گاز تولیدی به‌وسیله ۷۰۰ شرکت بزرگ صنعتی مورداستفاده قرار می‌گیرد که کمبود ۲۵۰ میلیون مترمکعبی گاز قطعاً آنان را با مشکلاتی مانند استفاده از سوخت‌های جایگزین از جمله مازوت و حتی تعطیلی مواجه خواهد کرد، کما اینکه هنوز به زمستان نرسیده است و در ایام تابستان نیروگاه‌های ما به جهت کسری گاز به مازوت‌سوزی روی آورده بودند.
رتبه ۱۳۱ ایران از نظر امنیت انرژی و تکیه صرف به سوخت گاز
سبد انرژی کشور کماکان وابسته به گاز و سوخت‌های فسیلی است. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، از «واکاوی امنیت انرژی در ایران از منظر تنوع در سبد تولید برق» وضعیت ایران در تنوع سبد تولید برق در مقایسه با سایر کشورها مناسب نیست و ایران از این نظر در رتبه ۱۳۱ جهان قرار دارد و بیش از ۹۰ درصد تولید برق کشور از طریق نیروگاه‌های حرارتی است. منابع انرژی اولیه برای تولید انرژی برق کشور شامل گاز طبیعی، فرآورده‌های نفتی، زغال‌سنگ، هسته‌ای، آبی و منابع تجدیدپذیر است. اما هم‌اکنون بیش از ۹۰ درصد برق کشور از طریق نیروگاه‌های حرارتی تولید می‌شود که عمده سوخت مصرفی آنها گاز طبیعی است.
به‌گفته رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران برای تحقق احداث ۵۰ هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی ما ناگزیر به واردات پنل‌های خورشیدی هستیم. او می‌گوید: «واقعیت این است که ناترازی برق و شدت آن با شدت تولید برق تناسب ندارد، ما همین امروز باید ۲۰ تا ۲۵ هزار مگاوات پنل خورشیدی نصب و راه‌اندازی کنیم، درصورتی‌که تولید کشور اگر خیلی خوب پیش برود به ۲ هزار مگاوات هم نمی‌رسد»
در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده است تکیه بالای تولید برق به گاز طبیعی و از طرفی ناترازی در تولید و تقاضای گاز به ایجاد چالش در تأمین سوخت نیروگاه‌ها به‌خصوص در فصل زمستان منجر شده است که پیامدهای اقتصادی و زیست‌محیطی بسیاری دارد. بخشی از کمبود گاز در فصل زمستان با سوزاندن سوخت مایع (گازوئیل و مازوت) در نیروگاه‌ها جبران می‌شود. استفاده از مازوت و گازوئیل به‌عنوان سوخت جایگزین نیروگاه‌ها با زیان‌هایی همراه است؛ چراکه به‌دلیل ارزش بالاتر گازوئیل و مازوت نسبت به گاز طبیعی موجب عدم‌النفع بالایی می‌شود.
نهضت تولید برق از محل سولار راه‌اندازی شود
ریاست کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران کمبود گاز در ایام تابستان را یک اعلام خطر جدی می‌داند و می‌گوید: «ما باید سولار را به‌شکل جدی جزو دستورکارهای خود قرار دهیم و نهضت تولید برق از محل سولار باید در کشور راه‌اندازی شود».
وعده ساخت ۵۰ هزار مگاوات تجدیدپذیر طی پنج سال
باتوجه‌به ناترازی شدید گاز دولت چاره‌ای جز حرکت به‌سمت نیروگاه‌های تجدیدپذیر برای پوشش کسری برق ندارد. وزیر نیرو دولت چهاردهم ۲۳ مهرماه در سومین کنفرانس و نمایشگاه بین‌المللی بهینه‌سازی مصرف و بهره‌وری انرژی ایران از برنامه‌ریزی وزارت نیرو برای توسعه ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر تا ۵۰ هزار مگاوات خبر داد.
«عباس علی‌آبادی» دراین‌رابطه گفته است: «باتوجه‌به سیاست‌های حمایتی که وزارت نیرو در دستورکار قرار داده است، بنا داریم با کمک بخش خصوصی و مردم ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر را تا پنج سال آینده به ۵۰ هزار مگاوات برسانیم.»
این عددها با مقیاس کوچکتر قبل‌تر هم تکرار شده بود. از ابتدای کار دولت سیزدهم تصمیم گرفته شد ظرف چهار سال ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر ایجاد شود و تا انتهای برنامه هفتم این میزان به ۱۵ هزار مگاوات افزایش یابد. تازه‌ترین آمار سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق ایران اما نشان می‌دهد که ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر در تیرماه امسال به یک هزار و ۲۳۱.۰۶ مگاوات رسیده است. سؤال اصلی این است که چه اتفاق جدیدی در کشور رخ داده که بتوان نسبت به ایجاد ۵۰ برابر میزان فعلی نیروگاه خورشیدی امیدوار بود؟
سید هاشم اورعی، استاد تمام دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف و رئیس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران، میزان دقیق تولید برق یا همان ظرفیت حقیقی برق در کشور را ۶۳ هزار مگاوات اعلام می‌کند. او دراین‌رابطه می‌گوید: «ظرفیت منسوب ما ۹۳ هزار مگاوات است؛ اما امسال در بیشترین حالت تولید برق ما حدود ۶۳ هزار مگاوات بوده است. اگر ما به ناترازی ۲۴ هزار مگاوات برسیم که خواهیم رسید، میزان ناترازی ما بیش از یک‌سوم کل تولید خواهد بود»
دولت خودش از ماجرای انرژی کنار بکشد
سید هاشم اورعی، استاد تمام دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف و رئیس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران، در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «ما ظرف ۲۰ سال اخیر مجموع هزار و ۳۰۰ مگاوات انرژی تجدیدپذیر احداث کردیم. حالا اینکه ظرف پنج سال این میزان به ۵۰ هزار مگاوات برسد، باید یک تحولات عظیمی اتفاق بیفتد که بخشی اقتصادی و بخشی فرهنگی و بخش دیگر عزمی است که باید در دولتی‌ها باشد. درواقع، سیستم و مدل اقتصادی باید متحول شود؛ اما من کوچکترین تغییری در طرز فکر این دوستان نمی‌بینم.» از نگاه اورعی اولین قدم برای اصلاح وضعیت انرژی در کشور و حرکت به‌سمت سرمایه‌گذاری در بحث تجدیدپذیرها خروج دولت از بخش انرژی و دلالی است.
او دراین‌رابطه توضیح می‌دهد: «باید برنامه‌ای برای خروج دولت از این ماجرا در نظر گرفته شود. دولت درحقیقت باید نقش حکمرانی انرژی و نظارت را انجام دهد، نه بنگاه‌داری انرژی. دولت باید خودش را این ماجرا کنار بکشد و اجاره دهد بازار نقش‌آفرینی کند و قیمت براساس عرضه و تقاضا مشخص شود، نه اینکه قیمت دستوری باشد. در پی این امر، اگر قیمت بالا می‌رود و یک قشر از جامعه توان تأمین بنزین و یا برق موردنظر را ندارند، دولت باید از این قشر حمایت کند.»
آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران نیز در پاسخ به سؤال مطرح‌شده گفت: اینکه ساخت ۵۰ هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی طی پنج سال شدنی است؛ اما تحقق آن به این امر بستگی دارد که نهاد تصمیم‌گیری و نهاد تعاملی‌مان چه باشد. او تأکید کرد: با روش‌هایی که تاکنون به سراغشان رفتیم، این امر محقق نمی‌شود و باید شیوه مدیریت عوض شود.
به‌گفته نجفی برای تحقق احداث ۵۰ هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی ما ناگزیر به واردات پنل‌های خورشیدی هستیم. او دراین‌رابطه می‌گوید: «قطعاً برای حل ناترازی برقمان باید پنل خورشیدی وارد کنیم و هر قدر که تولیدکنندگان عزیز داخلی ما هم تولید کردند، آن را هم به‌کار می‌گیریم. واقعیت این است که ناترازی برق و شدت آن با شدت تولید برق تناسب ندارد، ما همین امروز باید ۲۰ تا ۲۵ هزار مگاوات پنل خورشیدی نصب و راه‌اندازی کنیم، درصورتی‌که تولید کشور اگر خیلی خوب پیش برود، به دو هزار مگاوات هم نمی‌رسد.» از دید او، همه به این نتیجه رسیده‌اند که تجدیدپذیر معقول‌ترین راه، کم‌زحمت‌ترین و سریع‌ترین روش برای تولید برق و حل بخشی از ناترازی برق کشور و همین‌طور ناترازی گاز کشور است./ پیام ما
