راه طولانی بهبود تجارت ایران با اورآسیا

اخبار سبز کشاورزی؛ در نبود بازارهای صادراتی در اروپا و آمریکای شمالی، جمهوری اسلامی ایران به تجارت با همین کشورهای اطراف و نیز با کشورهای کمی آن‌ سوتر در آسیای میانه و قفقاز روی آورده است.

روشن است که این بازارهای صادراتی که می‌تواند ‌میلیاردها دلار صادرات را با ایران سامان دهد، برای جمهوری اسلامی ایران آنقدر مهم است که رییس‌جمهور خود را به میدان آورد تا از زبان او تسهیلاتی که کشورمان برای تجارت و همکاری اقتصادی با این کشورها سامان داده است، بیان کند.

سومین نمایشگاه تجارت با اوراسیا که فعالیت آن دیروز به پایان رسید، نماد تمایل ایران به توسعه مناسبات تجاری- اقتصادی با کشورهای شرق آسیاست.

از هنگامی که ایران نگاه به شرق را جایگزین همکاری با غرب کرد، کشورهای مشترک‌المنافع روسیه که به اوراسیا موسوم هستند جایگاه بالاتر در فعالیت‌های اقتصادی و تجاری ایران پیدا کرده‌اند.

با این حال بعد از گذشت بیش از پنج سال از شروع این همکاری، به اذعان کارشناسان و صاحب‌نظران، هنوز این همکاری به میانه ظرفیت خود نیز نرسیده و همچنان انتظار زیادی وجود دارد که ایران بتواند از ظرفیت بیش از  600‌میلیارد دلاری بازار اوراسیا استفاده کند.

حتی در زمان حسن روحانی که روسیه خط اعتباری یک میلیارد دلاری برای ایران باز کرد تا زمینه ساز توسعه روابط ایران با منطقه اورآسیا شود، باز هم ایران نتوانست از این خط اعتباری بهره لازم را ببرد، تا جایی که روس‌ها پشیمان شدند و آن خط را بستند.

اگر نمایشگاه سوم تجارت ایران با اوراسیا ملاک ارزیابی و پیش‌بینی قرار گیرد باید اعتراف کرد که امیدواری چندان زیادی به گسترش قابل‌توجه مناسبات تجاری وجود ندارد. در وهله اول فقط چهار سالن میزبان شرکت‌های عمدتا ایرانی و البته عمدتا دولتی و عمومی بود.

در این نمایشگاه اگرچه شرکت‌های بزرگی چون سایپا و چادرملو غرفه اختیار و با مخاطبان و شرکای تجاری خود ارتباط برقرار کرده بودند اما سوال آن است که اگر قرار بود شرکت‌های عمدتا دولتی یا وابسته به بخش عمومی اقتصاد ایران به میدان تجارت با اوراسیا بیایند؛ چرا رییس‌جمهور در سخنرانی افتتاحیه این نمایشگاه از اعتبار و کیسه بخش‌خصوصی اقتصاد ایران هزینه کرد.

البته برگزارکننده این نمایشگاه- اتاق بازرگانی و صنایع و معدن و کشاورزی تهران تلاش زیادی برای به میدان آوردن صادرکنندگان بخش‌ خصوصی کشورمان انجام داده بود، ولی با توجه به کیفیت و کمیت شرکت‌های غرفه‌دار در این نمایشگاه، گمان می‌رود که تلاش اتاق تهران چندان موفقیت‌آمیز نبوده است.

به جز اتاق‌های بازرگانی ایران و برخی کشورهای آسیای میانه و اوراسیا، شاید تعداد شرکت‌هایی که در این نمایشگاه سوم حضور یافته بودند به انگشتان دو دست هم نمی‌رسید و در مقابل حدود 90شرکت ایرانی، شاید کمتر از 10شرکت با ملیت کشورهای اتحادیه اوراسیا در این نمایشگاه حضور یافته بودند.

جای خوشحالی است که دو بانک مهم روسی که بیشترین تبادل پولی تجار ایرانی در کشورهای مقصد صادراتی‌شان در اوراسیا را انجام می‌دهند، در این نمایشگاه حضور یافته بودند.

با این تعداد و اکثریت تعداد شرکت‌های ایرانی در سومین نمایشگاه تجارت با اوراسیا این ابهام را پدید آورد که آیا مخاطبان این نمایشگاه ایرانیان هستند یا شهروندان کشورهای اوراسیا؟

در این‌باره البته مقامات اتاق بازرگانی تهران توضیح می‌دهند که هم ایرانیان و هم غیرایرانیان بالقوه مخاطب این نمایشگاه هستند؛ چراکه برخی شرکت‌های ایرانی، با وجود داشتن کالای خوب و باکیفیت و دارا بودن زمینه‌ها و بازارهای صادراتی در آن‌سوی مرزها و در منطقه اوراسیا، مجموعه یا همکاری که بتواند این محصولات و خدمات را در کشورهای مقصد بازاریابی و عرضه کند، در اختیار ندارند و همین نمایشگاه‌هایی مانند آن می‌تواند باعث شناسایی بازوها و همکاران صادرکننده برای این شرکت‌ها شود و به این ترتیب بالقوه، برپایی چنین نمایشگاه‌هایی موجب افزایش صادرات کشور به منطقه اوراسیا خواهد شد.

اگرچه مسعود پزشکیان در آیین افتتاح این نمایشگاه خواستار تسهیل ضوابط و مقررات صادراتی به اوراسیا شد و با بیان اینکه ما قوانین خود را به نفع این تجارت تسهیل کرده‌ایم، تصریح کرد که انتظار داریم اوراسیا نیز چنین کند اما هیچ‌کس نمی‌تواند انکار کند مقررات سخت و پیچیده یکی از موانع ورود کالاهای ایرانی به این منطقه بوده و در مقابل تقاضاهای مکرر مقامات دولتی و غیردولتی ایرانی برای تسهیل مقررات صادرات و ورود کالا به کشورهای منطقه اوراسیا، مقامات کشورهای یادشده تنها پاسخ داده‌اند که مقررات کشورهایشان متصلب و تغییرناپذیر است و بهتر است ایرانیان خود را با این مقررات و ضوابط وفق دهند.

از این بابت گمان نمی‌رود که حتی با درخواست رییس‌جمهور و در ازای اینکه ایران از ضوابط خود عدول کند، طرف‌های خارجی نیز از این الگو پیروی کنند.

در حالی که یکی از مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به کشورهای اوراسیا سبزیجات و اقلام غذایی است و در مقابل نهاده‌های دامی، گندم و جو نیز یکی از مهم‌ترین اقلام وارداتی ایران از اوراسیاست؛ اما هیچ شرکت کشاورزی یا فعال در زمینه‌های تجارت غلات و… در این نمایشگاه حاضر نبوده است.

گمان نمی‌رود که از این شرکت‌ها برای حضور در نمایشگاه یادشده دعوت به عمل نیامده باشد. در این صورت عدم حضور این بنگاه‌های کشاورزی و غلات در نمایشگاه تهران آگاهانه و انتخاب شده بوده است.

آیا این عدم حضور دقیقا به آن معنی است که شرکت‌های راهبردی و ثروتمند تجارت غلات، نمایشگاه تجارت با اوراسیا را فاقد اعتبار یا جذابیت لازم برای حضور دیده‌اند؟

البته با اینکه برگزاری این نمایشگاه دست‌کم یک‌بار تغییر یافت و زمان برپایی آن به تعویق افتاد اما چنانکه انتظار می‌رفت، سومین نمایشگاه تجارت اوراسیا پرمخاطب و پرمشارکت‌کننده نبود. آیا این به آن معنی است که توسه تجارت با اوراسیا، در جمهوری اسلامی ایران راه زیادی تا به مقصد رسیدن دارد؟