۲۰ هزار میلیارد تومان خسارت ضایعات نان؛ جهاد کشاورزی ورود کند
کارشناسان تأکید دارند که افزایش قیمت نان، بهبود کیفیت گندم و صنعتی‌سازی نانوایی‌ها می‌تواند این بحران ملی را کنترل کند.
میزان مصرف نان در کشور به حدود ۱۱ میلیون تن در سال می‌رسد که شامل همه انواع نان، اعم از آزادپز و دولتی است. برآوردها نشان می‌دهد حدود ۱۸ تا ۲۰ درصد از این میزان نان به ضایعات تبدیل می‌شود؛ یعنی نزدیک به ۲ میلیون تن نان در سال توسط ایرانیان دور ریخته می‌شود. این ضایعات گاهی به مصرف دام می‌رسد و گاهی در زباله‌دان‌ها دفن می‌شود.
اخبار سبز کشاورزی؛ طبق گزارش‌های رسمی، قیمت نان تأثیر مستقیم بر کاهش یا افزایش دورریز دارد. گزارشی از مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد که ۸۵ درصد مشتریان نانوایی‌های آزادپز از کیفیت نان رضایت دارند، در حالی که فقط ۲۵ درصد مشتریان نانوایی‌های دولتی ابراز رضایت کرده‌اند. در این گزارش، آزادپزها و دولتی‌پزها به نانوایانی اشاره دارند که آرد را به‌صورت آزاد یا یارانه‌ای دریافت می‌کنند.
بر اساس نظر کارشناسان کشاورزی، کیفیت پایین گندم ایرانی و آفت سن گندم نقش مهمی در کاهش کیفیت آرد و نان دارد. از آن‌جا که مسئولیت مبارزه با آفت سن گندم به کشاورزان واگذار شده و بسیاری از آنان توان مالی کافی ندارند، کنترل این آفت به‌درستی انجام نمی‌شود. نتیجهٔ این ضعف، کاهش گلوتن گندم و افت قابل‌توجه در کیفیت آرد است.
کارشناسان تأکید دارند که اگر گندم در زمان مناسب و با رطوبت ۱۴ درصد برداشت شود و مبارزه با آفات به‌درستی صورت گیرد، آرد حاصل از آن از کیفیت مطلوبی برخوردار خواهد بود و در نتیجه، نان تولیدی دوام و ماندگاری بیشتری خواهد داشت. همچنین نوع پخت نان (سنتی یا صنعتی) تأثیر چشمگیری بر میزان ضایعات دارد؛ به‌گونه‌ای که پخت سنتی گاهی تا ۵۰ درصد ضایعات در پی دارد.
موضوع دیگری که کارشناسان بدان اشاره می‌کنند، ماندن بیش‌ازحد گندم بر خوشه‌ها است که باعث افزایش دورریز هنگام برداشت با کمباین می‌شود. در نهایت، گزارش‌ها نشان می‌دهد که هر ۱۰ درصد افزایش قیمت نان باعث کاهش حدود ۱.۸ درصدی ضایعات می‌شود.
بر همین اساس، بسیاری از صاحب‌نظران بر این باورند که باید قیمت نان هدفمند و واقعی شود و یارانه‌ها به‌صورت مستقیم به مصرف‌کننده پرداخت گردد تا نان با قیمت تمام‌شده و کیفیت بالا به دست مشتری برسد. این اقدام، علاوه بر کاهش قاچاق گندم و استفاده از نان خشک برای دامداری‌ها، می‌تواند از حجم ضایعات دو میلیون تنی نان سالانه به‌طور محسوس بکاهد.
به گفتهٔ کارشناسان، ارتقای بهره‌وری در تولید آرد و نان و فرهنگ‌سازی صحیح در مصرف و نگهداری نان از عوامل کلیدی کاهش ضایعات است. آنان معتقدند که کاهش ۳۰ درصدی ضایعات نان می‌تواند حدود ۳ تا ۴ میلیون هکتار زمین کشاورزی را حفظ کند و عمر زمین‌های حاصل‌خیز را افزایش دهد.
برخی از نانوایان نیز می‌گویند که هزینه بالای افزودنی‌ها و مخمرهای مجاز باعث شده تا عده‌ای از آن‌ها از جایگزین‌های غیرمجاز چون «جوش شیرین» استفاده کنند؛ اقدامی که علاوه بر کاهش کیفیت و ماندگاری نان، موجب ناراحتی‌های گوارشی در مصرف‌کنندگان می‌شود.
در این زمینه، لازم است تسهیلات کافی در اختیار نانوایان قرار گیرد تا نانوایی‌های سنتی به صنعتی تبدیل شوند و کیفیت نان بهبود یابد. از طرفی، گرانی نیروی کار ماهر بسیاری از نانوایی‌ها را ناچار به استفاده از افراد غیرمتخصص کرده که این نیز به افت کیفیت منجر می‌شود. همچنین، افزایش سرعت پخت نان برای پاسخ‌گویی به مشتریان مانع از مغزپخت‌شدن نان شده و به کاهش کیفیت آن انجامیده است.
در پایان، کارشناسان توصیه می‌کنند دولت برای ارتقای فرهنگ نگهداری و مصرف نان در میان شهروندان، هزینه و برنامه‌ریزی بیشتری انجام دهد.
افزون بر این، وزارت جهاد کشاورزی با حمایت از کشاورزان در مبارزه با آفت سن و سایر آفات مؤثر بر کیفیت گندم، و وزارت صنعت، معدن و تجارت با همکاری صنف نانوایان در صنعتی‌سازی نانوایی‌ها، می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش ضایعات نان ایفا کنند.
اجرای این راهکارها به‌طور مستقیم باعث کاهش قابل توجه در دو میلیون تن نان دورریز سالیانه و همچنین جبران بخش عمده‌ای از ۲۰ هزار میلیارد تومان خسارت ضایعات نان خواهد شد.
