بلایی به نام «ارزش‌ افزوده» در گمرک

بالا رفتن قیمت کودها و سموم به ‎دلیل هزینه‌های سنگین گمرکی

هزینه‌های سنگین و کمرشکن تولید روز و روزگار را برای بهره‌برداران بخش کشاورزی سخت و عرصه را بر آنها تنگ کرده است. یکی از هزاران مشکلات و هزینه‌های کشاورزان، بالا بودن قیمت کود و سم است که برخی سیاست‌های نا به‌جای دولت باعث شده تا این نهاده‌ها با قیمت تمام‌شده بالا به دست کشاورزان برسد.

به گزارش اخبار سبز کشاورزی ، ازجمله سیاست‌های دولت در افزایش قیمت چنین نهاده‌هایی، اعمال برخی هزینه‌ها در گمرک است؛ چنان که از دی‌ماه سال گذشته، واردات نهاده‌های کشاورزی مشمول 9درصد «ارزش‌ افزوده» شده که هزینه‌های سنگینی را به فعالان این عرصه تحمیل می‌کند.

این در حالی است که با آزادسازی قیمت ارز، وارد کنندگان مواد اولیه مورد نیاز برای ساخت کود و سم، باید این 9درصد ارزش افزوده را با قیمت ارز نیمایی و آزاد پرداخت نمایند که هزینه‌های سنگینی را شامل می‌شود.

علاوه‌بر این، دیگر هزینه‌های ترخیص کالا مانند حق ورودی که قبل از این براساس ارز دولتی محاسبه می‌شد، اکنون با ارز آزاد محاسبه می‌شود که همه این موارد هزینه‌های 6-5 برابری ترخیص کالا را به تولیدکنندگان تحمیل می‌کند و باعث می‌شود قیمت تمام‌شده محصول تولیدی، بنا به گفته تولیدکنندگان کود و سم تا 30 درصد افزایش یابد.

این مشکل، دیگر بخش‌های مرتبط با کشاورزی را نیز درگیر خواهد کرد. به‌منظور بررسی بیشتر این موضوع و دستیابی به مشکلات مبتلا با برخی از تولیدکنندگان کود و سموم کشاورزی گفت‎وگو کردیم که در ذیل می‌آید:

تحریم های خارجی را تحمل کنیم یا فشارهای داخلی را؟!

محمدهادی بوستانی، بنیان‌گذار مجتمع تولید سموم «مشکفام فارس» به خبرنگار ما می‎گوید: زمانی تعرفه ورودی مواد اولیه برای تولید صفر بود و کل هزینه‌های ترخیص کالا در گمرک مقدار ناچیزی می‌شد، اما در حال حاضر شرایط به‌گونه‌ای است که برای ترخیص کالا از گمرک باید مبالغ سنگینی هزینه کنیم که پرداخت این همه نقدینگی از عهده واحدهای تولیدی خارج است.

وی توضیح داد: سال 84-83 تعرفه واردات سم آماده مصرف که 30درصد بود به 15درصد تقلیل و تعرفه مواد اولیه تولید سم از صفر درصد به 5درصد و بیشتر رسید. گرچه سیاست غلطی بود اما در آن زمان شرکت‌ها از عهده پرداخت برمی‌آمدند. اما در حال‌حاضر کار به جایی رسیده که اگر برای ترخیص محصولی تا سال گذشته 100 میلیون تومان هزینه می‌کردیم اکنون به مبالغ سنگین در حدود 800-700 میلیون تومان نیاز است که از توان واحدهای تولیدی خارج است.

بوستانی ادامه داد: قبول داریم که برای رونق اقتصادی وقتی در داخل کشور کالایی خریداری می‌کنیم، باید ارزش افزوده پرداخت کنیم اما برای یک کالای خارجی چرا؟! چه دلیلی دارد که ما باید برای محصولی که از خارج وارد می‌کنیم، ارزش‌افزوده پرداخت کنیم؟! متاسفانه این 9درصد ارزش‌افزوده فشار زیادی به فعالان اقتصادی وارد می‌کند و هزینه نهایی تولید سم را بالا می‌برد.

وی افزود: فروشندگان سموم مجاز به دریافت 9درصد ارزش‌ افزوده نیستند اما برای همه کالاهایی که خریداری می کنند و حتی در گمرک، باید ارزش افزوده را پرداخت نمایند.

وی افزود: علاوه بر آن، تولیدکنندگان سموم به شکل‌های مختلف تحت فشار قرار دارند. مثلا عوارض حفظ‌نباتات را از 6-5 سال قبل به کالاهای وارداتی ما اعمال و با این بهانه که در قانون بودجه وجود داشته و تاکنون انجام نمی‌گرفته آن را اجرایی کردند. برای هر کیلوگرم تکنیکال وارداتی مبلغ 7320 ریال و به‌ازای هر لیتر سم آماده مصرف دو برابر آن یعنی 1460 تومان عوارض می‌گیرند.

این تولیدکننده خوشنام سموم کشاورزی ادامه داد: سازمان دامپزشکی نیز برای واردات سموم مورد استفاده در دامپزشکی 1/64درصد قیمت «فوب پروفرما» را از واردکنندگان دریافت می‌کند که رقم بالایی است و این رقم علاوه‌بر آن مبلغی است که سازمان حفظ‌نباتات دریافت می‌کند. متاسفانه با این همه مشکلات که بر سر راه تولیدکنندگان قرار داده‌اند، هیچ انگیزه‌ای برای ادامه فعالیت وجود ندارد. در حال‌حاضر در کنار تحریم‌های خارجی، برخی تحریم‌ها و فشارهای داخلی ادامه کار را برای ما واقعا سخت کرده است.

بوستانی می‌گوید: هزینه بالای تولید سموم باعث می‌شود که کشاورزان توان خرید آن را نداشته باشند. از طرفی، محصولاتی که کشت می‌کنند نیز دچار آفت و بیماری شده و بالاجبار از دوز کمتر سموم استفاده می‌کنند که این موضوع یعنی مصرف کمتر از دوز مورد نیاز، باعث مقاوم شدن آفات و بیماری‌ها در برابر سموم می‌شوند.

چرا از غذای مردم ارزش‌افزوده می‌گیرند؟!

اصغر اکبری‌پور، مدیرعامل «هلدینگ پارس یزد» و تولیدکننده انواع کودها و سموم کشاورزی نیز با بیان اینکه در ازای دریافت 9درصد ارزش‌افزوده در گمرک و تحمیل هزینه‌های سنگین به تولیدکنندگان کود و سم، تنها کاری که برای همکاری با فعالان اقتصادی و بخش کشاورزی انجام داده‌اند، این بوده که تعرفه‌هایی مانند تعرفه‌های ورودی را نصف کرده‌اند، اما با همه این‌ها چون این مبالغ با دلار نیمایی محاسبه می‌شود، شاهد افزایش 5-6 برابری هزینه‌های ترخیص کالا هستیم.

ضمن این‌که 9درصد ارزش‌افزوده نیز بر اساس ارز نیمایی محاسبه می‌شود که هزینه‌های گمرکی را به‌شدت افزایش داده است. وی می‌گوید: بنابر برآوردهای انجام گرفته، سیاست‌های جدید، قیمت تمام شده مواد اولیه را حدود 17درصد بالا می‌برد که با توجه به این‌که مواد اولیه 60درصد هزینه‌های تولید را شامل می‌شود، قیمت نهایی محصول را عملا حدود 30درصد افزایش خواهد داد.

این فعال و تولیدکننده سم و کود در ادامه گفت: علاوه‌بر این، برای نهاده‌های کود، سم و بذر، عوارض کشاورزی نیز دریافت می‌شود؛ یعنی بیش از تعرفه ورودی، مالیات و مالیات بر ارزش‌افزوده، فراتر از دیگر کالاهای وارداتی، برای کالاهایی مانند سموم، کودها و مواد اولیه آنها باید عوارض کشاورزی نیز پرداخت کنیم که مبالغ آن به حساب وزارت جهادکشاورزی می‎‌رود. براساس نرخ‌گذاری‌ها برای سموم آماده مصرف هر لیتر(یا هر کیلوگرم) حدود 1500 تومان و برای هر کیلوگرم تکنیکال نیز در حدود 700 تومان عوارض پرداخت می‌شود. یعنی به جای حمایت از بخش کشاورزی، نسبت به کالاهای دیگر چنین عوارضی نیز دریافت می‌شود.

حال جالب‌تر این‌که همین کود و سم در شرکت خدمات حمایتی کشاورزی به اسم حمایت از کشاورزان مشمول یارانه می‌شوند؟! اکبری‌پور می‌گوید: راهکار مشکل این است که دولت چنین هزینه‌هایی را از روی دست بخش کشاورزی بردارد؛ چرا که بخش کشاورزی تامین‌کننده غذای جامعه است و دولت نباید با اینگونه رفتارها قیمت غذای مردم را بالا ببرد؛ چرا که وقتی روی مواد اولیه کالاهای کود و سم در گمرک ارزش‌افزوده، مالیات، عوارض و … دریافت می‌شود، این موضوع خود را روی هزینه تمام‌شده کالاهای نهایی کود و سم نشان می‌دهد و در نتیجه هزینه تولید برای کشاورزان بالاتر رفته و محصول غذایی با قیمت بالا به‌دست جامعه خواهد رسید.ضمن این‌که ناتوانی کشاورزان در تغذیه محصول و مبارزه با آفات و بیماری‌ها، باعث کاهش محصول خواهد شد.

بنابراین تمام تلاش دولت باید در این جهت باشد که نهاده‌های کشاورزی و دامی با قیمت مناسب‌تری به دست کشاورزان و دامداران برسد، اما شرایط پیش آمده، باعث خدشه‌دار کردن امنیت غذایی جامعه خواهد شد. وی اضافه کرد: این موضوع کاملا درست است که ارز دولتی فسادزا بود و به اقتصاد کشور ضربه می‌زد و همه هم موافق حذف آن بودند اما باید در کنار حذف ارز دولتی اقدامات مکملی هم صورت بگیرد تا آسیب‌های آن کمتر شود، اما متاسفانه شاهد تعارض در رفتار و گفتار دولتمردان در مورد بخش کشاورزی هستیم؛ چرا که از یک طرف 18-17درصد انواع تعرفه‌ها به واردات نهاده‌های کشاورزی در گمرک اعمال می‌کنند و از طرف دیگر می‌گویند که تلاش می‌کنیم نهاده‌ها با قیمت پایین به دست تولیدکنندگان برسد، یا این‌که صحبت از تسهیلات و … به تولیدکنندگان می‌کنند.

ارزش‌افزوده را نقدی پرداخت و 8 ماه بعد آن را دریافت می‌کنیم

صیاد فرهادی، مدیرعامل شرکت «مروارید ارسباران» و رئیس هیأت‎مدیره انجمن تولیدکنندگان کود نیز به خبرنگار ما می‌گوید: نظر من این است که متاسفانه دولت با این اقدامات شرایط را به سمتی پیش می‌برد که باعث صدمات جدی به بخش کشاورزی می‌شود که از این سیاست‌ها همه کشور آسیب خواهد دید. گرچه دولت عنوان می‌کند که حقوق گمرکی را از 4درصد به یک درصد کاهش داده است اما 4درصد قبلی با ارز ترجیحی محاسبه می‌شد و این یک درصد با ارز نیمایی و به قیمت روز محاسبه می‌گردد.

از طرفی بنابر قانون، نهاده‌های کشاورزی از ارزش‌افزوده معاف بودند اما از برج 10 سال گذشته 9درصد ارزش‌افزوده نیز به این کالاها، اعمال می‌شود که این نیز با قیمت ارزی جدید محاسبه می‌شود و هزینه‌های ترخیص کالا را به شدت افزایش داده، ضمن این که نیاز به نقدینگی را برای فعالان بسیار بالا برده که عملا از توان آنها خارج است.

مثلا ترخیص یک کیلوگرم سولفات آمونیوم پیش از این 180-170 تومان تمام می‌شد اما در حال‌حاضر هزینه ترخیص هر کیلوگرم از آن 1600 تومان است.

وی گفت: نکته عجیب‌‎تر این‌که قانون‌گذار عنوان می‌کند نهاده‌هایی که برای تولید در اختیار بخش کشاورزی قرار می‌گیرند از ارزش افزوده معاف هستند اما به ما می‌گویند که این ارزش‌افزوده‌ای را که در گمرک پرداخت می‌کنید روی قیمت تمام شده محاسبه کنید که در این گفته دولت تعارض وجود دارد.

رئیس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان کود اضافه کرد: نکته مهم دیگری که باید به آن توجه داشت این است که ما وقتی مواد اولیه را وارد می‌کنیم، همان جا و بلافاصله باید به دولت حقوق گمرکی و ارزش‌افزوده آن را پرداخت کنیم، اما هنگامی که آن را تبدیل به کالا می‌کنیم و به مشتری می‌فروشیم، تا زمانی که پول آن به دست ما برسد 8-7 ماه طول می‌کشد. یعنی ما پولی که نقدا به دولت پرداخت می‌کنیم باید آن را 8-7 ماه بعد از مشتری دریافت کنیم که حتی اگر براساس نرخ سود بانکی حساب کنید، این خواب سرمایه حدود 10درصد به قیمت تمام‌شده اضافه خواهد کرد و همه اینها هزینه‌هایی است که به تولیدکننده کود وارد می‌شود.

چه باید کرد؟!

به گزارش اخبار سبز کشاورزی ، آنگونه که از قول برخی تولیدکنندگان کود و سم بیان شد، موضوع هزینه های ترخیص کالا در گمرک، باعث مشکلاتی برای بخش کشاورزی و تامین نهاده‌های مربوط به آن می‎شود و ضرورت دارد که تصمیم‎گیران اقدام مناسبی در جهت رفع این مشکل به‌عمل آورند.

شاید یکی از راهکارها محاسبه هزینه‌های ترخیص کالا در گمرک با ارز کم‌قیمت تر از ارز نیمایی و آزاد باشد تا بدین شکل هزینه ترخیص کالا پائین‎تر بیاید.

اخیرا وزیر اقتصاد و دارایی نیز در همین رابطه اعلام کرده که دولت برای رفع این مشکل، لایحه‌ای دو فوریتی به مجلس شورای‌اسلامی ارائه داده و براساس این لایحه از مجلس درخواست کرده تا هزینه ‎های گمرکی بنابر ارز 4200 تومانی از واردکنندگان دریافت شود که در صورت موافقت مجلس این موضوع می‎تواند کمک زیادی به حل مسئله بنماید.

لبته که در این میان، کالاهایی که به موضوع غذای جامعه ربط پیدا می‌کنند از اهمیت و اولویت بالاتری برخوردار هستند.

حسین کاظمی ـ روزنامه نگار و کارشناس کشاورزی

ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۶۴- تیر ۱۴۰۱