بی خوابی درختان چنار

نصب نورافکن‌ها و انعکاس نورهای رنگی بر روی درختان حاشیه خیابان های گرگان، موجب ایجاد نگرانی های زیست محیطی و البته تخریب چشم اندازهای بصری شهر شده است.

به گزارش مزرعه سبز به نقل از مهر، سیمای خاکستری شهرها و ساختمان‌های بلندمرتبه و متراکم و ماشینی شدن زندگی، ضرورت زیباسازی محیط زیست انسان‌ها را دوچندان کرده و یکی از این راه‌ها، نورپردازی خیابان‌ها، میادین، ساختمان‌ها، بلوارها و غیره است.

نورپردازی شهری همیشه جاذبه‌های خود را داشته و مسئولان شهری تلاش کرده‌اند از این ظرفیت استفاده کنند اما در سنوات اخیر نورپردازی‌ها بر روی درختان و درختچه‌ها هم انجام شده غافل از آنکه این نور و جریان الکتریکی و نحوه نصب آنچه صدماتی برای درخت و موجودات زنده به همراه دارد.

در گرگان هم در خیابان شهید بهشتی و خیابان لشکر و غیره این طرح اجرا شده است. کارشناسان محیط زیست بر این اعتقاد هستند که اجرا و استمرار این رویه در زیست و حیات درختان تأثیر می‌گذارد.

ما ناگزیر به استفاده از نورها در شهر هستیم اما باید نوری که بر روی درخت تابیده می‌شود استاندارد بوده و در مقاطعی هم این نور برای حفظ چرخه رشد گیاه، برداشته شود.

آسیب فیزیکی و بیولوژیکی درختان

یک کارشناس منابع طبیعی در این خصوص گفت: نصب چراغ‌های متعدد و پیش‌بینی نورپردازی در خیابان‌های شهرهای بزرگ، یکی از موضوعاتی بوده که بدون بررسی‌های کارشناسی در حال گسترش است.

آرمان ویزواری افزود: نصب چراغ به صورت طولانی مدت بر روی اشجار حاشیه خیابان مضرات زیادی به همراه دارد که از آن جمله می‌توان به آسیب‌های فیزیکی و بیولوژیکی این اقدام اشاره کرد.

وی اضافه کرد: در آسیب‌های فیزیکی، نصب این چراغ با استفاده از میخ‌های فولادی بر تنه درختان اتفاق می‌افتد و این میخ‌ها در برخی مواقع با ورود به آوندهای درختان، پروسه انتقال مواد غذایی از ریشه به تاج را مختل می‌کند.

ویزواری ادامه داد: تغییر ساختار بیرونی و ایجاد دگرگونی در ریخت ظاهری درخت از جمله مباحث دیگر این اقدام است.

بر اثر روشنایی شبانه ساعت بیولوژیکی درختان و چرخه فتوسنتز در اشجار مختل می‌شودوی گفت: در بخش زیستی و بیولوژیکی فضای سبز هم شاهد تأثیرات زیادی ناشی از اعمال نورپردازی هستیم.

ویزواری اضافه کرد: بر اثر روشنایی شبانه ساعت بیولوژیکی درختان و چرخه فتوسنتز و تنفس در اشجار مختل شده و این امر بر روند رشد درختان تأثیر می‌گذارد. وی بیان کرد: اعمال روشنایی شبانه علاوه بر مباحث بالا در ترشح هورمون‌ها و آنزیم‌های مختلف هم در درختان مؤثر است.

ویزواری افزود: استمرار نورپردازی بین اشجار سبب می‌شود تا درختان در تشخیص فصول دچار اشتباه شوند زیرا یکی از نشانه‌های تغییر فصل، تغییر ساعات دسترسی به نور در بین درختان است.

وی گفت: با توجه به ثبات نورافشانی عملیات فتوسنتز و تنفس صرفاً در بخش‌هایی از درخت افزایش می‌یابد و این عمل موجب رشد درختان ناهمگن و غیرمتقارن شده و معمولاً درختان به سمت وسط خیابان گرایش می‌یابند و ریسک خطر برای سقوط سرشاخه‌ها در حوادث طبیعی مانند باد و طوفان افزایش می‌یابد.

بی توجهی متولیان شهر به ملاحظات زیست محیطی

یک کارشناس ارشد مدیریت شهری هم در این خصوص گفت: درختان چنار خیابان‌های گرگان علاوه بر اینکه یکی از زیبایی‌های این شهر محسوب می‌شود و مانع از دیده شدن نماهای ناهمگون جداره خیابان‌ها است، از نظر زیست محیطی هم روز به روز برای گرگان اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند زیرا در سال‌های اخیر باغچه منازل به سرعت جای خود را به آپارتمان‌ها داده‌اند و در برابر این حجم تخریب، فضای سبز متناسبی ایجاد نشده است بنابراین وجود درختان حاشیه خیابان‌ها اکنون غنیمتی شده که باید شرایط حفاظتی را بر آن حاکم کنیم اما متأسفانه می‌بینیم که اقداماتی خلاف این امر انجام شده که یکی از آنها نورپردازی دائمی روی درختان چناری بوده که سن بسیاری از آنها بیش از نیم قرن است.

سیامک دربیکی افزود: اینگونه نورپردازی‌ها به تقلید از شهر تهران، در دوران شهرداری «حسین صادقلو» در دهه ۹۰ و از درختان چنار خیابان لشکر شروع شد و به درختان بلوار ناهارخوران رسید اما در حالی که پروژه مذکور در تهران به دلایل اثرات منفی و آسیب‌های احتمالی به درختان جمع آوری شد، این کار در گرگان ادامه یافت و در زمان شهرداری «عبدالرضا دادبود» به درختان خیابان‌های گرگانپارس و خیابان شهید بهشتی هم گسترش یافت.

وی بیان کرد: این اقدامات در همان زمان هم از سوی برخی کنشگران شهری و زیست محیطی مورد نقد جدی واقع شد اما از سوی متولیان و شهرداران وقت به آن توجهی نشد.

دربیکی افزود: نورپردازی درختان در دنیا مرسوم است اما معمولاً در مراسم خاص و یا در مقاطعی در فصول بی برگی و خواب درخت انجام می‌شود.

برهم خوردن رابطه همزیستی پرنده و درخت

وی با اشاره به ترک پرندگان از روی درختان در اثر نورپردازی، گفت: وقتی پرندگان آشیانه خود را ترک کنند، خطر آسیب آفات حشرات و کرم‌هایی که منبع تغذیه پرندگان هستند به درخت بیشتر شده و در نتیجه عمر درخت کمتر می‌شود؛ یعنی باید توجه کنیم که اقدام ما رابطه همزیستی طبیعی پرنده و درخت را بر هم نزند.

دربیکی اضافه کرد: شاید یکی از دلایلی که دیگر صدای گنجشکان پرشمار از درختان خیابان لشکر به گوش نمی‌رسد همین نورپردازی‌های شبانه دائمی در طول سال باشد.

وی با انتقاد از شیوه نورپردازی، گفت: کاشت چراغ‌ها در بلوک‌های بتنی نزدیک به هم دور تا دور پایه درخت بدون فاصله، بی شک یک آسیب به حیات درخت و این شیوه اجرا حیرت آور است بماند که اکثر این چراغ‌ها شکسته و خاموش هستند ولی پایه‌های بتنی در خاک پای درخت‌ها مانده‌اند.

دربیکی عنوان کرد: انتقادات دیگری هم به شیوه نورپردازی از ارتفاع بالاتر که در خیابان شهید بهشتی انجام شده از حیث نحوه اتصال تجهیزات و آسیب به تنه درخت مطرح شده است؛ سخن از آسیب به موجوداتی بوده که بیش از نیم قرن به این شهر روح و زندگی داده‌اند و آسیب به این درختان، آسیبی عمیق و جبران ناپذیر خواهد بود.

وی متذکر شد: نورپردازی درختان در حالی انجام می‌شود که پیاده روها در همان خیابان‌ها از روشنایی کافی برای تردد عابر پیاده برخوردار نیستند و روشن کردن درختان نفعی برای روشنایی پیاده رو ندارد.
دربیکی گفت: نورپردازی‌های انجام شده درختان در گرگان، برای ماشین‌ها انجام شده نه عابر پیاده و این نشان می‌دهد شهرداری گرگان هنوز تا غلبه تفکر «تقدم انسان بر ماشین» در اقداماتش فاصله زیادی دارد.

وی بیان کرد: در حالی که به واسطه تحریم‌ها، کشور با مشکلات تأمین برق روبرو است، نورپردازی‌های غیرمؤثر یک اقدام مدبرانه و در راستای منافع ملی محسوب نمی‌شود؛ اگر شما برای روشنایی مناسب پیاده رو و افزایش ایمنی آن و تشویق عابر به پیاده روی و سلامت، ایده‌ای اجرا کنید به مراتب اقدامی مؤثرتر از نورپردازی روی درختان بی دفاع انجام داده‌اید.

از اتصالات پلاستیکی استفاده کردیم

معاون زیربنایی و حمل و نقل و ترافیک شهرداری گرگان هم گفت: پروژه نورپردازی خیابان شهید بهشتی گرگان چهار سال پیش اجرا شده که در ابتدا به وسیله نگهدارنده های فلزی بود اما از مدت‌ها قبل آنها را برداشته‌ایم و بین آنها بست‌های پلاستیکی کار گذاشته‌ایم تا به درخت آسیب نرسد.

مرتضی فاضلی عارف افزود: حفظ و نگهداری یک درخت برای ما مهم است اما با توجه به شرایط موجود جامعه و سرقت روزافزون سیم، کابل، در پوشش‌های فلزی، میله‌ها و چراغ‌ها اگر این چراغ‌ها سرقت نشده‌اند، به خاطر عدم دسترسی به آنها است.

وی بیان کرد: در محور ناهارخوران و خیابان لشکر چراغ‌ها بر روی زمین کار گذاشته شد اما هم اکنون اثری از آنها نیست.

فاضلی عارف گفت: در کنار اینکه باید از اموال بیت المال حفاظت کرد باید کاری کنیم که به درختان هم آسیب وارد نشود بنابراین در زیر این بست‌ها لاستیک‌های مخصوص گذاشتیم تا به تنه درخت آسیب وارد نشود.

وی افزود: در سابق، کمربند فلزی به دور درخت انداخته شده بود که به درخت آسیب می‌زد برای اینکه درخت قابلیت رشد داشته باشد و به آن آسیبی وارد نشود از اتصالات لاستیکی فشرده استفاده کرده‌ایم که فاصله‌ای بین فلز و تنه درخت وجود بیاید و اگر این فاصله کمتر شد، می‌توانیم آن را جابجا کنیم تا مشکلی ایجاد نشود.

فاضلی عارف گفت: اگر بررسی کرده و ببینیم که این نورپردازی‌ها برای درختان مشکل ایجاد می‌کند آنها را برمی داریم اما اجازه نمی‌دهیم که آنها بر روی زمین نصب شوند زیرا امکان سرقت آنها وجود دارد؛ در نتیجه مجبور تعداد پایه‌های فلزی بلند نصب کرده که این امر سبب شلوغی و برهم زدن سیمای بصری شهر می‌شود.

وی همچنین در مورد برخی ایرادات نسبت به مضرات طرح برای موجودات زنده هم توضیح داد: در همه جای دنیا این طرح‌ها اجرا شده و از این فضاها استفاده می‌کنند.

فاضلی عارف اضافه‌کرد: این نور زننده نیست و سریع عوض نمی‌شود بلکه ثابت بوده و حس آرامش و نمای زیبای به خیابان می‌دهد.

یقیناً مدیران شهرداری می‌توانند با استفاده از ظرفیت‌های بومی و سنتی گرگان، زیبایی و چشم اندازهای بصری مناسبی برای گرگان ترسیم کنند؛ زیبایی‌هایی که در آن به درختان و چشم اندازهای طبیعی شهر آسیبی وارد نمی‌شود.