مرگ در یک قدمی تالاب انزلی

کوتاهی در نگهداری و احیای تالاب انزلی سبب مرگ تدریجی این تالاب و نگرانی مردم و دوستداران محیط زیست شده و یکی از مطالبات مهم آنها در سفر دولت به گیلان توجه به این سرمایه عظیم است.

به گزارش مزرعه سبز به نقل از مهر، وقتی سخن از سفر رئیس جمهور و بررسی مشکلات گیلان به میان می‌آید، صدای نفس‌های به شماره افتاده تالاب انزلی بیش از همیشه شنیده می‌شود. رنجوری تالاب انزلی و گسترش سایه مرگ بر فرازش قدمتی چندین ساله دارد و این گنجینه ارزشمند سال‌ها است که از نبود مشارکت و عزم ملی جدی در راستای نجاتش رنج می‌برد. حالا اما سفر هیئت دولت به گیلان بهانه‌ای است تا صدای تالاب باشیم و بار دیگر فریادرس طلب کنیم.

ساسان کفایی، مدیرکل وقت محیط زیست گیلان مهرماه امسال در جلسه احیای تالاب انزلی عنوان کرد که برای احیای تالاب انزلی به ۱۴ میلیارد و ۵۵۰ میلیون تومان اعتبار نیاز است.

وی همچنین در این جلسه اظهار کرد: تالاب انزلی با سابقه ۵۰ سال حفاظت زیست محیطی مانند نگینی در شمال کشور می‌درخشد اما به دلیل مشکلات متعدد، رشد ناپایداری دارد و وضعیت فعلی تالاب مساعد نیست.

واقعیت این است که بد احوالی تالاب انزلی مدت‌های زیادی است که از سوی مردم، کارشناسان، کنشگران محیط زیست و رسانه‌ها مطرح می‌شود و بی تردید نگاه همگان به سمت متولیان امر است تا چاره بیاندیشند و برنامه‌ای اصولی، کارآمد، مدون و دقیق به منظور نجات تالاب ارائه داده و اجرا کنند و باز آنچه به وضوح پیش چشم همگان است نشان از این دارد که درخشش نگینی به نام تالاب انزلی در پس غبار بی‌توجهی ها چنان به کدورت گراییده که با تماشایش تنها از نهاد آدمی برمی‌خیزد.

گستره وسیع آسیب‌ها

تالاب انزلی زیست بوم ارزشمندی است که در معرض آسیب‌های بسیار قرار دارد. پای حرف حاشیه نشینان تالاب انزلی اگر بنشینیم، رنج‌های تالاب بیشتر برایمان هویدا می‌شود. «احمد» صیاد میان سالی است که اظهار کرد: زندگی ما به تالاب گره خورده و کاهش آب تالاب، افزایش رسوبات، آلودگی آب، کاهش بارندگی، رشد و گسترش زیاد سنبل آبی از جمله مشکلاتی است که در تالاب انزلی مشاهده می‌شود.

«لیلا حقگوی» از فعالان رسانه‌ای شهر انزلی نیز در این باره با اشاره به اینکه درباره تالاب انزلی و مشکلات آن حرف بسیار است، اظهار کرد: ورود فاضلاب‌های خانگی و صنعتی، پسماندها، سموم کشاورزی، گیاهان مهاجم و همچنین تصرف اراضی و ساخت و سازها در حریم تالاب بارها و بارها از سوی فعالان رسانه‌ای، فعالان محیط زیست و گروه‌های مردم‌نهاد مطرح شده، اما متأسفانه انگار هیچ گوش شنوایی برای دردهای تالاب نیست.

وی ادامه داد: واقعیت این است که در حال حاضر کاهش این مشکلات بیش از هر چیز دیگری نیازمند یک مدیریت مشخص و واحد است و بی شک اگر همین امروز به داد تالاب نرسیم قطعاً فردا دیگر اثری از آن باقی نمی‌ماند.

ضرر نابودی تالاب انزلی قابل جبران نیست

تبعات مرگ تالاب انزلی بسیار دامنگیر است. و اما «محمد لاهوری» مسئول کمیسیون محیط زیست مؤسسه موج شکن انزلی اظهار کرد: محیط زیستی که در آن زندگی می‌کنیم، تأثیر مستقیم بر کیفیت زندگی ما دارد و گاهی تخریب آن می‌تواند باعث ایجاد اختلال شود.

وی با بیان اینکه عدم رسیدگی و در نتیجه آسیب به تالاب باعث بروز یک بحران جدی و غیر قابل جبران می‌شود، افزود: این روزها منابع آبی کشور محل بروز بحران‌های جدیدی شده و زمانی که باید تمام نگرانی ما حفظ آب و منابع آبی باشد، متأسفانه در تالاب بین‌المللی انزلی شاهد بی تفاوتی نسبت به ظرف نگهداری آب هستیم.

لاهوری با بیان اینکه هیچ منبعی تا به امروز ضررهای نبود تالاب انزلی را محاسبه نکرده است، تصریح کرد: تخریب تالاب به حدی زیاد و غیر قابل جبران است که می‌تواند باعث بروز کانون جدیدی از بحران غیر قابل مهار باشد؛ ولی با توجه به اهمیت غیر قابل وصف این پهنه آبی کشور، هیچکس تخریب آن را جدی نگرفته است.

رسیدگی به ترک فعل

وی با اشاره به نابودی تالاب انزلی با وجود حضور سازمان‌های مرتبط اشاره کرد و گفت: این موضوع چندان هم پیچیده نیست. ظاهر امر چنان است که همه این سازمان‌ها در تلاش برای نجات تالاب هستند، اما حلقه گمشده همه این تلاش‌ها در یک کلمه «ترک فعل» خلاصه شده است.

لاهوری در ادامه با بیان اینکه می‌دانیم برای رسیدگی به یک موضوع که نیاز به فعالیت فیزیکی دارد تنها تهیه آمار، جمع آوری داده، نشست، سمینار و در نهایت ارسال گزارش وضعیت نگران کننده به بالادست راه حل نیست، گفت: در واقع مدیران قدیم و بدون شک مدیریت جدید این سازمان‌ها و نهادها، با «ترک فعل» وظیفه‌ای که بر عهده آنها بوده و رها کردن تالاب در انبوهی از داده‌ها باعث بروز این بحران شده‌اند.

این کنشگر محیط زیست یادآور شد: طبق هشدار سازمان بین‌المللی فائو، حضور گیاه مهاجمی به نام «سنبل آبی» در هر محیط آبی بسیار خطرناک بوده و باید به سرعت معدوم شود، اما در سه دوره مدیریتی اداره کل محیط زیست استان گیلان، با وجود ارسال گزارش و تهیه آمار و شناسایی مناطق رشد این گیاه مضر، هیچ عمل فیزیکی مناسبی که بر دوش این سازمان بوده، انجام نشده است.

وی ادامه داد: امروزه سنبل آبی یک بحران جدید بر پیکره زخمی تالاب انزلی است که حاصل «ترک فعل» مدیران این سازمان بوده است.

تصمیمات غیر کارشناسی

لاهوری با بیان اینکه برآیند فعالیت‌های کارشناسی سازمان حفاظت محیط زیست و سایر نهادها و سازمان‌های مرتبط در قبال محیط زیست گیلان، خصوصاً تالاب انزلی، منفی بوده است، یادآور شد: عملکرد اداره کل نشان داده است که برای کنترل بحران و ایجاد راه‌حل ناتوان است، شاهد ماجرا هم عدم توانایی تعامل با سایر سازمان‌ها مانند منابع طبیعی در به چالش کشیدن این سازمان برای جلوگیری از تخریب بالادست که منشأ رسوبات است، همچنین محل دفن زباله سراوان، عدم پیگیری ساخت تصفیه خانه‌ها و مدیریت زباله، و رها کردن تالاب انزلی و مرگ تدریجی آن است.

وی با اشاره به اینکه پیگیری اخبار هر کدام از این منابع تولید بحران، این نتیجه مهم را نشان می‌دهد که تصمیمات مدیریتی برای کنترل هر یک از این وظایف، عمدتاً غیر کارشناسی و شتابزده است، گفت: در حالی که برای جمع آوری سنبل آبی از تالاب، نیاز به راه حل جدیدی بود، مدیریت اداره کل و تیم کارشناسی تصمیم به مشابه‌سازی ماشین غیر قابل استفاده‌ای گرفت که در نهایت در بستر کم عمق تالاب واژگون شد تا زمان و منابع مالی را با لجاجت در تصمیم گیری به هدر دهد.

لاهوری در ادامه به نقش نیروهای مردمی و سازمان‌های مردم نهاد برای حفظ تالاب انزلی اشاره کرد و گفت: همیاری سازمان‌های مردم نهاد در صورتی نتیجه می‌دهد که عزمی از طرف سازمان‌های دولتی برای حفظ داشته‌ها وجود داشته باشد.

وی با بیان اینکه توان سمن‌ها برای به چالش کشیدن مدیران برای «تصمیمات اشتباه» و «ترک فعل» شاید بیش از این نباشد، ادامه داد: در حال حاضر مهم خطر نابودی تالاب در عرصه ملی است. ظاهراً مدیریت استانی از این جهت که نگران پاسخگویی نیست، درگیر روزمرگی شده است.

فعال محیط زیستی با اشاره به اینکه ملی شدن خطر نابودی تالاب، قطعاً می‌تواند باعث ایجاد تغییرات اساسی در این دیدگاه شود، گفت: باید توجه داشت در روزهایی که شاهد نگرانی منابع آبی کشور هستیم، نگهداری و نگهبانی از این ظرفیت آبی باید بسیار پراهمیت باشد.

احیای تالاب انزلی مهم‌ترین مطالبه مردم

لاهوری با اشاره به اینکه تالاب بین‌المللی انزلی به اندازه‌ای به خطر نزدیک شده که نیروهای محلی با دست خالی توان یاری رساندن به آن را ندارند، افزود: متأسفانه به نظر می‌رسد مسئولان استانی انگیزه و یا علاقه‌ای به حفظ تالاب ندارند، از این رو تنها راه چاره جلب نگاه مسئولان در سطح ملی است.

وی با بیان اینکه تکمیل تصفیه خانه‌ها که مدت‌ها از وعده آن گذشته نخستین راهکار برای بهبود وضعیت تالاب باید به آن توجه شود، اضافه کرد: خود تصفیه خانه‌ها به نوعی مستهلک شده‌اند و اگر قرار باشد روزی کار کنند، شاید نتوانند تمام ظرفیت خود را داشته باشند اما همین تصفیه خانه‌ها می‌تواند کمک بسیاری به کاهش بار آلودگی مواد آلی و خودپالایی تالاب کمک کند.

لاهوری در ادامه با اشاره به اینکه شرایط تحریم و مشکلات مالی کشور نمی‌تواند بهانه خوبی در این حوزه باشد، افزود: این مشکلات شاید به زودی حل شوند، اما عدم اختصاص بودجه در زمان حال، می‌تواند خسارت جبران ناپذیری در آینده به بار آورد که اصلاح آن غیر ممکن باشد.

وی با بیان اینکه بی تردید بازخواهی از مدیرانی که هر یک به نوعی در خصوص نگهداری از محیط زیست و منابع طبیعی کوتاهی و «ترک فعل» کرده‌اند، می‌توانند راه را در آینده بر مدیرانی که دچار روزمرگی می‌شوند، ببندد گفت: مدیری که در قبال مسئولیت خود نگران پاسخگویی نباشد، بدون شک می‌تواند زیر بار برخی مسئولیت‌هایی که نیاز به فعالیت و پیگیری بیشتری داشته باشد، نرود.

فعال محیط زیست با اشاره به اینکه تعامل بین سازمان‌ها این روزها به یکی از معضلات محیط زیست گیلان تبدیل شده است، افزود: معضل تالاب ناشی از مشکلات محلی نیست قطع درختان و فعالیت‌های غیر اصولی در بالا دست با چراغ سبز سازمان منابع طبیعی باعث شده تا سیل عظیمی از رسوبات روانه تالاب شود.

وی با بیان اینکه تهیه طرح جامع برای تالاب بین المللی انزلی یکی دیگر از مواردی است که باید به آن توجه شود، تصریح کرد: توجه به این بخش بر اساس مطالعات جایکا، می‌تواند دورنمای حفظ این منبع بزرگ طبیعی و میراث برای آیندگان باشد.

لاهوری ادامه داد: این سند در حال حاضر موجود است، اما موارد آن برای سازمان‌ها تفهیم نشده و یا در صورت علم به آن، اجرایش در اولویت ایشان نیست.