سرمایه اجتماعی و دغدغه‌های زیست محیطی

سرمایه اجتماعی مجموعه‌ای از موهبت‌ها و امتیازات اجتماعی است که ابعاد و مولفه‌های فراوانی دارد و متناسب با فرهنگ بومی یا ملی هر جامعه‌ای به تسهیل و تشدید همگرایی میان افراد و گروه‌های آن جامعه می‌انجامد و افراد و گروه‌های را قادر می‌سازد تا با یکدیگر کار کنند.

به گزارش مزرعه سبز ، کاهش و ضعف سرمایه اجتماعی سبب کاهش سطح اعتماد و انسجام اجتماعی، کاهش روحیه همیاری و مشارکت، تغییر ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی، کاهش روحیه مسئولیت پذیری و پاسخگویی، از بین رفتن شبکه‌های اجتماعی و کاهش میزان مشارکت مدنی اعضای جامعه می شود که یکی از اثرات آن بروز پدیده «تراژدی منابع مشترک» و در نتیجه رقابت شدید برای بهره‌برداری بی‌رویه از منابع، تخریب سرزمین و محیط زیست است. متاسفانه شاهد تشدید بحران‌های محیط زیستی و آب هستیم.

پیامدهای تضعیف سرمایه اجتماعی

کاهش و ضعف سرمایه اجتماعی پیامدهایی را در پی دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

-کاهش و ضعف سرمایه اجتماعی سبب بی‌تفاوتی و عدم مسئولیت‌پذیری بعضی از مردم در مدیریت پسماند (تفکیک زباله از مبدأ) و یا ریختن زباله در معابر و یا طبیعت (پارک‌ها و تفرجگاه‌ها) می‌شود.

-کاهش سرمایه اجتماعی سبب بی‌تفاوتی و عدم‌همکاری بعضی از شهروندان در کنترل آلودگی هوا (به خصوص در کلانشهرهایی نظیر تهران) می‌شود.

-کاهش سرمایه اجتماعی سبب بی‌تفاوتی و عدم همکاری بعضی‌ها در حفاظت از محیط زیست، اطفای حریق در جنگل‌ها و مراتع و حفظ منابع آب و خاک می‌شود (اسراف و اتلاف منابع به خصوص منابع آب).

-کاهش و ضعف سرمایه اجتماعی سبب سوء استفاده و تغییر کاربری اراضی ملی و ویلاسازی‌ها و تخریب جنگل‌ها و مراتع می‌شود (البته فساد اداری و رانت خواری هم مزید علت شده است).

-کاهش سرمایه اجتماعی سبب بی‌اعتمادی و عدم مشارکت مردم در سپردن پس‌اندازها و سرمایه‌های خرد خود به شرکت‌های سرمایه‌گذاری می‌شود (شرکت‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند با پول‌های خرد اعضاء، کسب و کار تولیدی راه‌اندازی کنند که هم به تولید ثروت می‌انجامد و هم سبب کاهش بیکاری می‌شود و هم با صادرات کالا سبب ارز آوری می‌شود)؛ یعنی جذب سرمایه‌های سرگردان و جلوگیری از افزایش قیمت و بروز حباب در نرخ ارز، قیمت سکه، طلا، مسکن، خودرو و… .

ضرورت توجه به نقش و اهمیت سرمایه اجتماعی

با توجه به شرایط خاص کشور، انتظار می‌رود که مسئولین امر، بیش از پیش، به نقش و اهمیت سرمایه اجتماعی توجه کنند و عزم و اراده لازم جهت اعتماد سازی، شفاف سازی، مسئولیت پذیری، پاسخگویی و همچنین جلب و جذب مشارکت فعال همه دست اندرکاران در فرآیند تصمیم سازی، تصمیم گیری، سیاستگذاری، برنامه ریزی و اجرا به وجود آید تا سرمایه اجتماعی تقویت شده و روحیه وفاق، همدلی، همیاری، مشارکت، دوستی، صلح و صفا بر همه آحاد جامعه طنین انداز شود.

دانش بومی ما حاکی از آن است که در گذشته، نیاکان خردمند ما از انواع تشکل‌ها و همیاری ها استفاده می‌کردند تا بتوانند شرایط سخت محیطی ایران را تحمل کنند.

سید ابوالفضل میرقاسمی ـ کارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری