ایران و عربستان؛ همگرایی اجباری

مزرعه سبز: در حال حاضر خبر خوب برای ایرانیان و منطقه خاورمیانه آن است که روابط فی‌مابین ایران و عربستان سعودی در حال گرم شدن است و مذاکراتی که برای بهبود روابط تهران‌ـ ریاض انجام می‌شود، از فاز امنیتی خرج شده است.

یادداشت/ نادر کریمی جونی؛ کارشناس اقتصاد کشاورزی : از این پس قرار است که به جای چهره‌های اطلاعاتی و امنیتی دپیلمات‌ها سر میز مذاکره بنشینند. البته گفت‌وگوهای تهران‌ـ ریاض از زمان ریاست جمهوری حسن روحانی و در برخی پایتخت‌های عربی حوزه جنوبی خلیج فارس شروع شده بود و از همان هنگام افت و خیزهایی در آن مشاهده می‌شد.

این افت و خیزها چنان بود که گاهی مذاکرات کلاً متوقف شده و دیپلمات‌ها و مذاکره کنندگان به کشورهای خود بازگشته‌اند و گاهی مذاکره کنندگان با خوش‌بینی در گفت‌وگوها حاضر شده و به پیشرفت‌هایی که ممکن است در مذاکرات حاصل شود، امیدوار بوده‌اند.

این امیدواری و یا ناامیدی به روشنی در موضع‌گیری‌های مقامات و سخنگویان دولتی در دو طرف مشاهده شده است و هرگاه امیدها به حصول نتیجه کاهش یافته، بلافاصله سخنگویان دولت و وزارت امور خارجه به روشنی زبان به انتقاد از طرف مقابل گشوده و مقامات مقابل را متهم به سنگ‌اندازی در روند مذاکرات و ایجاد مانع در پیشرفت گفت‌وگوها کرده و آنان را سرزنش کرده‌ا‌‌ند. این سرزنش در مواردی ایراد اتهام علیه دولت‌ها به طور متقابل از سوی رهبران تهران و ریاض را به همراه داشته و به سرعت بر روند مذاکرات تاثیر گذاشته است.

مهم‌ترین مشکل در روابط میان ایران و عربستان از نگاه ریاض حمایت ایران از شبه نظامیان حوثی در یمن است که به آنان امکان داده تا با همان امکانات ابتدایی موشک‌های دور برد و بالستیک تولید کنند و پهپادهای برد بلند بسازند و با این امکانات تاسیسات حیاتی و زیربنایی عربستان را مورد هدف قرار دهند.

روزنامه‌های آلمانی چندی پیش اعلام کرده بودند که حوثی‌ها یمن با پهپادهای که برای ساخت هر فروند از آنها حدود یک‌هزار دلار هزینه شده است، میلیون‌ها دلار خسارت به تاسیسات نفتی و فرودگاه‌های عربستان وارد می‌کنند.

در این موازنه البته کفه سنگین از آن حوثی‌هاست که چیز زیادی برای از دست دادن ندارند و می‌تواند امنیت کاخ‌ها ی شیشه‌ای رهبران ریاض را به مخاطره بیندازند.

اما از نگاه تهران مهم‌ترین مشکلی که واگرایی در رابط دو سوی خلیج فارس را موجب شده، قرار گرفتن ریاض در کنار تل‌آویو و در جبهه ضدجمهوری اسلامی ایران است. قرار گرفتن عربستان در صف مخالفان ایران به هنگام وقوع جنگ تحمیلی نیز رخ داده بود، در آن هنگام عربستان با انجام کمک‌های پرحجم، متنوع و موثر به صدام حسن تلاش کرد تا براندازی حکومت جمهوری اسلامی ایران را امکان‌پذیر کند.

اما وقتی صدام حسن به دشمنی با حکام کویتی و عربستانی برخاست و تهران از مهاجران و پناهندگان کویتی و عربستانی پذیرایی کرد، همگان تصور کردند که دوران خصومت دو سوی خلیج فارس به پایان رسیده است؛ اما با به قدرت رسیدن حکام جدید در ریاض و اعدام شیعیان عربستانی از سوی رهبران تازه به قدرت رسیده و افزون بر آن حمله ایرانیان به سفارت عربستان در تهران دوباره آتش خصومت میان دو طرف بالا گرفت و همه دستاوردهای گذشته را سوزاند.

تغییر رویکرد امنیتی به دیپلماتیک در گفت‌وگوهای فی‌ما‌بین ایران و عربستان میانجی‌گری عراق برای کاهش تنش‌ها بین دو کشور و برگزاری نشست‌های بعدی این مذاکرات در بغداد با توجه به سابقه تنش‌ها میان تهران و ریاض گام‌های مثبت و امیدوارکننده‌ای محسوب می‌شود، گام‌هایی که ممکن است سرانجامی شیرین دربر داشته باشد.

در واقع، هم ایران و هم عربستان می‌دانند که ادامه دشمنی میان دو سوی خلیج فارس زیان‌های قابل توجه و عمیقی را متوجه شهروندان منطقه می‌کند.

رهبران منطقه نیز می‌دانند که قدرت‌های بزرگ حتی اگر پایگاه‌های مستحکمی در کشورهای منطقه داشته باشند، از حضوری اعتباری نه دائمی در خاورمیانه برخوردار هستند و تنها همسایگان برای یکدیگر می‌مانند؛ از این بابت همگرایی و مصالحه‌جویی میان کشورهای منطقه شاید سرنوشتی مختوم و اجباری برای خاورمیانه داشته باشد.