احیای برجام و رفع تحریم‌ها از دسترس دورتر شد

بالاخره اتحادیه اروپا هم به صف تحریم‌کنندگان ایران پیوست و در حالی که مقامات این اتحادیه روزی می‌خواستند میان ایران و ایالات متحده میانجی‌گری کنند و تحریم‌های واشنگتن علیه تهران را لغو نمایند، اینک خودشان هم به صف تحریم‌کنندگان علیه ایران پیوستند و نهاد و چهره‌هایی را تحریم کرده‌اند.

اخبار سبز کشاورزی ؛ نادر کریمی جونی | در طول سال‌های گذشته ایران همواره از بی‌اهمیت بودن اتخاذ این تدابیر و اعمال تحریم علیه کشورمان سخن گفته و تاکید کرده است که این تحریم‌ها فاقد کارکرد موثر و اثرگذاری مناسب است.

نکته جالب آن است که برای پیشگیری از اعمال و تصویب این تحریم‌ها یا جلوگیری از حرکت اروپایی‌ها به‌سمت تحریم، ایران از هفته‌های پیش تدارک دیده و رایزنی‌های مختلفی انجام داده بود.
دیپلمات‌های ایرانی هم تهدید به مقابله به مثل کرده بودند و در مجموع ایران تمایل شدیدی داشت که از تصویب این تحریم‌های جدید جلوگیری کند.

همین هفته گذشته بود که حسین امیر عبداللهیان در گفت‌وگو با رئیس دوره‌ای و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تندی تهدید کرده بود که ایران رفتار اروپایی‌ها را تلافی می‌کند. رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در این گفتگو تلفنی صراحتا از مقابله به‌مثل و اقدام تلافی‌جویانه سخن گفته بود و اروپایی‌ها از اینکه از اهرم تحریم علیه ایران استفاده کنند، برحذر داشته بود.

اما ظاهراً اروپا این تهدیدهای ایران را چندان مرعوب‌کننده تشخیص نداده و به‌همین دلیل در نشست دیروز، اروپایی‌ها نهادها و اشخاص مختلف کشور را که در مهار ناآرامی‌های هفته‌های اخیر دست داشته‌اند، تحریم کردند.

در مقابل این تحریم‌ها موضع تلافی‌جویانه آن است که ایران هم مقامات متناظر تحریم‌شدگان ایرانی را تحریم و از ورود ایشان به خاک جمهوری اسلامی ایران جلوگیری کند. البته به نظر نمی‌رسد که در مقطع زمانی کنونی مقامات تهران بخواهند دست بالاتر در تحریم کردن داشته باشند و علاوه بر چهره‌های متناظر و نهادهای هم رده، تعداد دیگری را هم به فهرست تحریم شدگان اروپایی اضافه کنند؛ چراکه در این صورت این پیام به اروپا مخابره می‌شود که تهران از کاهش و محدود شدن روابط با اروپا استقبال می‌کند.

این سوال هم مطرح است که اگر تحریم‌ها اهمیت چندانی ندارد و کارکرد آن برای مقامات جمهوری اسلامی مهم نیست؛ چرا این همه برای جلوگیری از تصویب و اعمال آن تلاش می‌شود و آیا آنچه به‌عنوان تلافی اقدام اروپایی‌ها، ایران انجام می‌دهد، کارکرد متناسب دارد؟ و آیا ایران می‌تواند به کارکرد آن اعتماد و از آن بهره ببرد؟

گاهی این طور گفته می‌شود که هیچ کارکردی برای تحریم‌های اروپا و ایالات متحده متصور نیست و بنابراین چندان ضروری نیست که تحریم‌هایی که از طرف ایران علیه اروپا اعمال و اتخاذ می‌شود، دارای کارکردهای متناظر و هم‌رده باشد.

گاهی این گونه تحریم‌ها از سوی مقامات ایرانی به طنز گرفته می‌شود؛ مثلا وقتی یکی از فرماندهان نظامی ایرانی از سوی ایالات متحده تحریم شد، او به طنز گفت که چقدر بد شد که از این پس نمی‌تواند به آمریکا سفر کند.

ممکن است همین موضوع درمورد تحریم‌های تصویب شده علیه فرماندهان نظامی که از سوی اتحادیه اروپا اعمال می شود نیز اتخاذ شود؛ اما موضوع تحریم در وهله نخست این پیام را دارد که روابط میان دو طرف دچار پیچیدگی‌های زیادی شده و عادی‌سازی آن در چشم‌انداز قابل پیش‌بینی چندان سهل و آسان نخواهد بود.

تصویب تحریم‌ها در جهان امروز به معنای تخریب روابط فی‌مابین دو طرف تحریم‌کننده و تحریم شونده است و نشان می‌دهد که در وضعیت فعلی دو طرف در منتهای تخاصم قرار گرفته‌ا‌ند؛ ولی نمی‌خواهند وارد جنگ نظامی شوند. روشن است که عدول از جنگ نظامی و گذار به سمت عادی‌سازی روابط، مستلزم صرف انرژی و توان ویژ‌ه‌ای است.

بنابراین پیشنهاد، تصویب و اعمال تحریم‌ها از جانب اتحادیه اروپا علیه ایران در وهله اول بیانگر آن است که روابط میان تهران و کشورهای اروپا در منتهی‌الیه تیرگی قرار دارد. این تیرگی البته ممکن است به آن معنی باشد که فاصله ایران از غرب به مراتب افزایش پیدا کرده است و دست‌کم در چشم‌انداز قابل پیش‌بینی ممکن است ترمیم این روابط چندان ساده و آسان نباشد.

این تحریم‌ها هم چنین چشم‌انداز احیای برجام را از آنچه که قبلا به نظر می‌رسید تیره‌تر کرده است. این تیرگی به آن معنی است که احتمالا برخلاف آنچه پیش این بیان شده بود، حتی تا پایان سال هم ممکن است احیای برجام و رفع تحریم‌های ممکن نباشد، چه تا قبل از این تحولات که اروپایی‌ها می خواستند از احیای برجام و رفع تحریم‌ها علیه ایران حمایت کنند، حصول این هدف تا پیش از پایان سال جاری میلادی دور از ذهن به نظر می‌رسید حالا که اروپا هم در جبهه ایالات متحده قرار گرفته و به تحریم‌کنندگان ایران پیوسته است احتمالا این هدف دورتر دسترس به نظر می‌رسد.